Đã gần hai chục ngày nay, tình trạng 4.000 đến 5.000 xe con -tainer chở nông sản nằm chờ thông quan tại các cửa khẩu với Trung Quốc, nhất là tại tỉnh Lạng Sơn được báo chí thông tin đậm đặc.
Nguyên nhân có nhiều, phía Trung Quốc cho rằng do phát hiện ca nhiễm Covid-19, do hệ thống mạng trong thông quan trục trặc kỹ thuật, thêm nữa là, nhân lực, phương tiện vận chuyển, giao nhận, bốc xếp, sang tải hàng hóa tại khu vực cửa khẩu cả hai nước đều thiếu và yếu. Và cuối năm thường là cao điểm xuất khẩu hàng hoá sang Trung Quốc, do đó lượng hàng chờ thông quan tại các cửa khẩu phía Bắc rất lớn.
Về tình trạng ùn ứ hàng nông sản xuất khẩu tại các cửa khẩu với Trung Quốc, đại diện Cục Xuất - Nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho rằng, việc này đã được dự báo từ sớm và đã tích cực vào cuộc, triển khai nhiều giải pháp. Tuy nhiên, do các cơ quan quản lý của Trung Quốc tăng cường hơn các biện pháp kiểm soát nghiêm ngặt đối với hoạt động xuất - nhập khẩu, vận chuyển hàng hóa qua biên giới giữa hai nước và siết chặt quy trình thông quan hàng hóa tại các cửa khẩu (hiện Trung Quốc vẫn tiếp tục chiến lược ZERO Covid). Bộ Nông nghiệp và PTNT cũng đã làm việc trực tiếp với Hải quan Trung Quốc, Hải quan Trung Quốc cho biết, tình hình kiểm soát chặt chẽ hàng hoá liên quan tới dịch bệnh, là quy định chung cần phải thực hiện.
Qua thực tế nhiều năm nay thấy tình trạng ùn ứ hàng hóa tại cửa khẩu với Trung Quốc hầu như năm nào cũng xảy ra. Ùn ứ vào nhiều thời điểm, nhưng chủ yếu là dịp gần Tết khi hàng hóa của ta lên nhiều (khả năng thông quan của Trung Quốc chỉ 300- 400 xe/ngày) hoặc khi nước bạn “chuyển trạng thái” thông quan.
Để kịp thời khắc phục tình trạng ùn tắc nông sản, ngày 18/12 vừa qua, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành đã chỉ đạo: Yêu cầu Bộ Công Thương tiếp tục đàm phán, kiến nghị với các bộ, ngành và chính quyền địa phương phía Trung Quốc để có các giải pháp tăng thời gian thông quan tại các cửa khẩu. Bộ Nông nghiệp và PTNT có biện pháp sản xuất gắn với nhu cầu thị trường; hướng dẫn các hộ nông dân sản xuất nông sản về các tiêu chuẩn, quy định của nước nhập khẩu; chỉ đạo các địa phương triển khai đồng bộ các giải pháp bảo đảm không đứt gãy chuỗi sản xuất nông nghiệp; rà soát, chuẩn bị đầy đủ các điều kiện cho vụ sản xuất tiếp theo. Với các địa phương sản xuất nông sản, chính quyền chủ động nắm bắt thông tin, tuyên truyền với các hộ nông dân, cơ sở sản xuất, doanh nghiệp thực hiện theo khuyến cáo của các bộ, ngành về các thị trường xuất khẩu, trong đó có Trung Quốc.
Qua điệp khúc “ùn ứ nông sản xuất khẩu ở các cửa khẩu với Trung Quốc”, nhiều chuyên gia cho rằng, nguyên nhân cơ bản vẫn là do nông dân ta đang “tự bơi” trên “cánh đồng manh mún và con sông tiểu ngạch”, thiếu liên kết và định hướng; sự liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp (đa phần là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ) rất lỏng lẻo, chủ yếu trên cơ sở mua đứt bán đoạn. Thêm nữa là, sự phối hợp giữa các ngành chức năng trong tổ chức sản xuất và tiêu thụ chưa chặt chẽ, chưa bài bản, thiếu đồng bộ. Hành động của các cấp chính quyền, ngành chức năng chưa đủ mạnh để làm thay đổi cách nghĩ “Trung Quốc là thị trường dễ tính” của người nông dân; Chủ trương tăng cường xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc - thị trường chính của nông sản Việt diễn ra… rất chậm chạp.
Để điệp khúc buồn “ùn ứ ở cửa khẩu” không tái diễn, cần phải thay đổi tất cả các khâu, bắt đầu từ nhận thức đến sản xuất, chế biến, vận tải, chuỗi cung ứng, lưu thông hàng hóa đến quản lý xuất nhập khẩu.
Nhiều chuyên gia cho rằng, trong giai đoạn hiện nay - giai đoạn Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra ở mọi ngành nghề, mọi lĩnh vực, nông nghiệp không thể đứng ngoài. Trên cơ sở đó, nông nghiệp phải được xác định là ngành kinh tế mà theo đó, các ngành nông nghiệp, công nghiệp, khoa học công nghệ, thương mại, văn hóa,… phải thẩm thấu vào nhau, hòa cùng một nhịp. Hy vọng, những cơ quan hoạch định chính sách có quyết tâm lớn hơn, hành động mạnh mẽ hơn để tạo ra những lớp nông dân – công nhân – thương nhân và những cánh đồng thông minh. Được vậy, ngành Nông nghiệp của ta mới phát huy hết lợi thế để trở thành “nhà kho nông sản” của thế giới. Khi đó, chúng ta mới không còn phụ thuộc vào một thị trường.