Đồng Tháp, “điểm sáng” kinh tế nông nghiệp

Đồng Tháp là tỉnh giàu tiềm năng nông nghiệp, nhất là trái cây nổi tiếng như xoài Cao Lãnh, nhãn Châu Thành, quýt hồng Lai Vung... Từ nhiều năm nay, lãnh đạo, người dân và doanh nghiệp nơi đây đã năng động sáng tạo trong phát triển kinh tế VAC. Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã khẳng định như thế khi thăm một số mô hình hội quán.

Kinh tế nông thôn giới thiệu vài nét về cách cùng đồng hành của Đảng bộ, chính quyền với doanh nghiệp và người dân xứ Sen Hồng.

Thay đổi tư duy sản xuất

Là địa phương đầu tiên trong cả nước được Trung ương lựa chọn thí điểm xây dựng và thực hiện “Đề án tái cơ cấu nông nghiệp”, đến nay, có thể khẳng định Đồng Tháp đã tạo ra sự tăng trưởng mạnh mẽ cho ngành kinh tế mũi nhọn vốn còn nhiều tiềm năng.

Sau một thời gian triển khai Đề án Tái cơ cấu ngành nông nghiệp, tỉnh Đồng Tháp không chỉ quan tâm đến trồng cây gì, nuôi con gì… mà còn chú trọng thay đổi tư duy sản xuất của nông dân.

Nông dân Đồng Tháp đã chuyển biến từ tư duy làm nông nghiệp lấy sản lượng làm lợi nhuận sang hướng phát triển kinh tế nông nghiệp chất lượng, hiện đại. Từng bước xây dựng được niềm tin với khách hàng từ các nông sản có chất lượng, minh bạch trong sản xuất thông qua các mô hình “vườn tôi, nhà mình”.

Hiện, hàng hóa của Đồng Tháp đã có mặt trên 150 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới; trong đó, châu Á chiếm tỷ trọng 46%, châu Âu 13%, châu Mỹ 35%, thị trường khác 6%.

Theo Sở Công Thương tỉnh Đồng Tháp, xuất khẩu hàng hóa của tỉnh năm 2019 đã vượt mốc 1 tỷ USD. Ông Nguyễn Hữu Dũng, Giám đốc Sở Công Thương Đồng Tháp, cho biết, hoạt động xuất khẩu năm 2019 trên địa bàn tỉnh có nhiều thuận lợi bởi hầu hết các mặt hàng đều tăng trưởng tốt, nổi bật là thủy sản, gạo và sản phẩm ngành may.

Ngoài các mặt hàng xuất khẩu truyền thống như gạo, thủy sản, bánh phồng tôm, may mặc... thì xuất hiện sản phẩm mới có giá trị gia tăng cao gồm: collagen, dầu cá, trái cây chế biến... Sản phẩm xuất khẩu của tỉnh ngày càng đa dạng.

Cùng đó, năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và sản phẩm xuất khẩu của Đồng Tháp ngày một nâng lên. Một số doanh nghiệp khẳng định được chỗ đứng của mình trên thị trường thế giới.

Xoài là 1 trong 5 ngành hàng chủ lực của tỉnh Đồng Tháp trong Đề án Tái cơ cấu ngành nông nghiệp. Cùng đó, quả xoài của Đồng Tháp cũng được tham gia vào lô xoài đầu tiên của Việt Nam xuất khẩu vào thị trường Mỹ.

Đây là cơ hội để quảng bá thương hiệu xoài Cao Lãnh vươn xa ra thế giới. Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển thực phẩm Thuận Thiên Thành cũng đã xuất khẩu lô hàng đầu tiên gồm mãng cầu xiêm sấy dẻo và trà trái mãng cầu xiêm sang thị trường Trung Quốc... Hiện doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong sản xuất, chế biến ra những hàng hóa đảm bảo tiêu chuẩn an toàn, chất lượng, truy xuất nguồn gốc... đáp ứng nhu cầu thị trường xuất khẩu.

Các ngành chức năng của Đồng Tháp tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng và áp dụng hệ thống quản lý tiêu chuẩn quốc tế như: ISO, HACCP, TQM, BVQI… và khuyến khích doanh nghiệp ứng dụng thương mại điện tử trong hoạt động sản xuất kinh doanh, xuất khẩu.

Ghi nhận những thành tựu kinh tế – xã hội nổi bật tỉnh Đồng Tháp đạt được trong thời gian qua, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đánh giá cao việc địa phương này đã chuyển đổi từ tư duy độc canh, tăng sản lượng lúa gạo sang giảm dần diện tích lúa vụ ba, luân canh các loại cây trồng, thủy sản khác; triển khai các mô hình nông nghiệp thông minh…Trong phát triển nông nghiệp, đất Sen Hồng đã thực hiện chủ trương tri thức hóa nông dân, thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy làm kinh tế nông nghiệp, góp phần đáp ứng yêu cầu của nền sản xuất hiện đại và cạnh tranh trên thị trường.

Trong đó, tỉnh có nhiều mô hình sản xuất hiện đại, ứng dụng công nghệ cao như: mô hình canh tác lúa lý tưởng, sản xuất xoài theo tiêu chuẩn VietGAP và GlobalGAP, mô hình “Cây xoài nhà tôi”, “Cây cam vườn tôi”, “Ruộng nhà mình”… Đặc biệt, mô hình “Hội quán nông dân” là nơi kết nối tri thức, chia sẻ thông tin… giữa các chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp với bà con nông dân. Qua đó, kết nối giữa người sản xuất với người tiêu dùng, nâng cao chuỗi giá trị sản phẩm trên địa bàn tỉnh.

“Trong phát triển kinh tế nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới, những năm qua tỉnh Đồng Tháp đã có nhiều nỗ lực cũng như phát huy nhiều cách làm mới, sáng tạo, làm cho người nông dân liên kết, xích lại gần với nhau hơn. Không chỉ riêng của vùng ĐBSCL, tôi cho rằng Đồng Tháp thực sự là một “điểm sáng” kinh tế nông nghiệp của cả nước”, Chủ tịch Nguyễn Thị Kim Ngân khẳng định.

Thi đua phát triển mô hình nông nghiệp sạch và liên kết tiêu thụ

Thời gian qua, Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Đồng Tháp đã phát động phong trào thi đua chuyên đề “Phát triển mô hình sản xuất lúa theo hướng hữu cơ, lúa chất lượng cao, nông sản sạch gắn với liên kết tiêu thụ”.

Đối tượng thi đua bao gồm: Nông dân, tổ hợp tác, hợp tác xã, trang trại và các tổ chức, doanh nghiệp tham gia sản xuất và tiêu thụ nông sản trên địa bàn tỉnh; công chức, viên chức và tập thể Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện, Phòng Kinh tế thị xã, thành phố, Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện, thị xã, thành phố...

Nội dung thi đua tập trung vào việc xây dựng và phát triển các mô hình, phương án sản xuất nông sản sạch, theo hướng an toàn, chất lượng và bền vững, đáp ứng các tiêu chuẩn về thực hành nông nghiệp tốt (GAP) và có gắn với liên kết, tiêu thụ, hướng tới xây dựng nhãn hiệu và thương hiệu sản phẩm.

Tập thể và cá nhân tham gia phong trào thi đua phải đạt được 01 trong 06 tiêu chí. Điển hình như: Có thành tích xuất sắc trong việc tạo ra các sản phẩm lúa gạo nói riêng và các sản phẩm nông sản nói chung theo hướng an toàn, chất lượng, bảo vệ môi trường, đảm bảo truy xuất nguồn gốc.

Tập thể và cá nhân có thành tích xuất sắc trong xây dựng các mô hình sản xuất nông sản chất lượng cao, theo quy trình tổ chức chặt chẽ từ khâu quản lý sản xuất, cung cấp các nguyên liệu đầu vào đến các khâu thu hoạch, chế biến, đóng gói, bảo quản và xây dựng nhãn hiệu hàng hóa.

Hoặc tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc trong nghiên cứu, ứng dụng các tiến bộ khoa học, kỹ thuật, máy móc, thiết bị, công nghệ mới, sử dụng giống mới, chất lượng cao, áp dụng cơ giới hóa đồng bộ vào quá trình sản xuất, thu hoạch, chế biến và bảo quản nông sản v.v..

“Tem chứng nhận sản phẩm OCOP”

Việc tổ chức lại sản xuất, chuyển từ sản xuất nông nghiệp truyền thống với quá nhiều hạn chế, rủi ro... sang phát triển kinh tế nông nghiệp theo chuỗi giá trị là một định hướng quan trọng ở Đồng Tháp. Thành công điển hình là huyện Tam Nông. Huyện này đã định hướng sản xuất nông nghiệp từng bước phù hợp với điều kiện của địa phương, đáp ứng yêu cầu của thị trường và thích ứng với biến đổi khí hậu. Kết quả là đã hình thành một số mô hình sản xuất khá nổi bật.

Mô hình hội quán đánh dấu sự chủ động có tính sáng tạo của người nông dân. Đây là một không gian cộng đồng, là nơi hội tụ, trao đổi tâm tư, của bà con thôn xóm về công ăn việc làm, cùng chung trách nhiệm, bàn chuyện sản xuất trồng trọt, chăn nuôi, dịch vụ, thông tin về hàng hóa nông sản, trao đổi kinh nghiệm và hiến kế để vượt khó. Từ phạm vi một xã đã lan tỏa trên toàn huyện, rồi sang huyện bạn và toàn tỉnh. Từ một tổ chức tự nguyện, tự phát của những người nông dân, sau đó mô hình đã được các cấp ủy Đảng, chính quyền, mặt trận, các đoàn thể quan tâm, có sự hỗ trợ về tài chính, cơ sở vật chất, hướng dẫn, đổi mới từng bước về nội dung cũng như phương thức hoạt động.

Ông Đoàn Tấn Bửu, Phó chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp, chia sẻ, hiện nay tỉnh chỉ đạo các địa phương xây dựng mô hình hội quán liên kết chia sẻ về kỹ thuật trồng trọt bảo đảm kích cỡ, màu sắc, hoa văn họa tiết nhằm hướng đến các sản phẩm chất lượng, bắt mắt người tiêu dùng và định hướng xuất khẩu.

Bên cạnh đó, Sở Nông nghiệp và PTNT đề nghị UBND các huyện, thị xã, thành phố phối hợp thông báo đến các chủ thể có sản phẩm OCOP về mẫu “Tem chứng nhận sản phẩm OCOP”.

Tem chứng nhận sản phẩm OCOP chỉ được sử dụng dán trên 70 sản phẩm OCOP được UBND tỉnh ký Quyết định công nhận.

Các sản phẩm OCOP giao thương trên thị trường phải được dán “Tem chứng nhận sản phẩm OCOP” theo đúng xếp hạng sản phẩm OCOP đạt “3 sao” hoặc “04 sao”. Đây là một cách giúp định vị chất lượng và giá trị sản phẩm nông sản trên địa bàn tỉnh mang hiệu quả cao.

Nhiều mô hình hay trong xây dựng nông thôn mới

Trong xây dựng nông thôn mới, Đồng Tháp xuất hiện nhiều mô hình hay, cách làm sáng tạo.

Điển hình như các mô hình: Hội quán; Cộng đồng dân cư quản lý xây dựng nông thôn mới theo phương châm “3 Tự, 1 Nhờ”; Sổ tay hộ gia đình thi đua “Chung sức xây dựng mục tiêu quốc gia” với phương thức “đi từng ngõ, gõ cửa từng nhà”; Nhà nước cấp vật tư, người dân đóng góp ngày công lao động.

Ngoài ra, còn có các mô hình sáng tạo của Hội, đoàn thể tỉnh như: Xây dựng điểm vui chơi cho thanh thiếu nhi xã nông thôn mới, cụm dân cư xanh - an toàn; Biến bãi rác thành vườn hoa; Nhà sạch, đường sạch, đồng ruộng sạch; Sông không rác v.v..

Qua thực hiện các mô hình đã giúp các địa phương hoàn thành các tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Tính đến nay, toàn tỉnh có 70/117 xã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới, 08 xã đạt 19 tiêu chí (chuẩn bị lập thủ tục đề nghị công nhận đạt chuẩn nông thôn mới) và 39 xã đạt từ 13 - 18 tiêu chí.

Về cấp huyện, Tháp Mười có 12/12 xã đạt chuẩn nông thôn mới,  UBND tỉnh đang hoàn chỉnh hồ sơ đề nghị công nhận huyện đạt chuẩn nông thôn mới.

Ngoài ra, UBND tỉnh đã đề nghị Bộ Nông nghiệp và PTNT thẩm định hồ sơ, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét công nhận thành phố Cao Lãnh và thị xã Hồng Ngự hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới.

Lãnh đạo sâu sát, định hướng phát triển đúng

Tỉnh ủy và HĐND, UBND tỉnh Đồng Tháp tập trung chỉ đạo thực hiện nhiều giải pháp đột phá, trong đó có chủ trương hết sức cụ thể về việc phát triển công nghiệp, thương mại để hỗ trợ cho nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới. Theo đó, lĩnh vực chế biến thủy sản đã có 20 doanh nghiệp hoạt động tốt, công suất lên đến hàng triệu tấn/năm, thu hút 21.000 lao động, xuất khẩu thủy sản sang hơn 100 nước. Có 26 doanh nghiệp chế biến thức ăn chăn nuôi, sản xuất hơn 3 triệu tấn/năm; 644 doanh nghiệp, cơ sở chế biến lương thực để xuất khẩu gạo sang hơn 20 nước. Nhiều sản phẩm mới chế tác từ phụ phẩm nông nghiệp được thị trường ưa chuộng và có giá trị cao như: Chả cá, dầu tinh luyện, collagen, dầu cám, thực phẩm chức năng, trái cây sấy, các loại trà và các sản phẩm từ thịt... Như vậy, có thể nói định hướng phát triển công nghiệp, thương mại để hỗ trợ nông nghiệp đã có kết quả rất tốt, thúc đẩy tái cơ cấu ngành nông nghiệp và phát triển công nghiệp chế biến trên địa bàn toàn tỉnh.

Vườn bưởi của anh Đỗ Văn Lộc ở ấp Bình Hòa (Mỹ Hội - Cao Lãnh), thành viên Minh Tân Hội quán xã Mỹ Hội. Ảnh: Phương Nghi.

Việc tiêu thụ các sản phẩm nông nghiệp ở Đồng Tháp xưa nay chủ yếu dựa vào thương lái dẫn đến tình trạng người dân làm nhưng chỉ dựa vào may rủi mùa vụ, còn thương lái dựa vào may rủi thị trường và không ít trường hợp thương lái ép giá nông dân. Vậy nên việc xây dựng mối liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp trong sản xuất và tiêu thụ nông sản là chủ trương lớn và nhiệm vụ quan trọng mà Đồng Tháp đã đặt ra.

Đối với lúa gạo, từ năm 2015 đến nay, nhiều hợp tác xã trong huyện đã liên kết bao tiêu với nhiều doanh nghiệp, đem lại lợi nhuận cho nông dân từ 300-700 đồng/kg. Các doanh nghiệp đưa ra quy trình sản xuất, tạm ứng một phần phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và cam kết mua toàn bộ sản lượng nông sản đạt tiêu chuẩn.

Đối với cá tra, phần lớn diện tích nuôi cá có sự liên kết giữa hộ nuôi với doanh nghiệp theo chuỗi giá trị gia tăng bằng các hình thức thiết thực như: nuôi gia công và nuôi có ký hợp đồng bao tiêu.

Đối với cây ăn trái, tập trung là nhãn, chanh và thanh long..., nông dân liên kết tiêu thụ với Công ty VINA T&T xuất khẩu nhãn sang thị trường Mỹ và đạt mức giá 30.000-40.000 đồng/kg. Công ty VINECO, Công ty Viet Dela tiêu thụ chanh cho nông dân với giá bán ổn định; Công ty Thành Vũ và Công ty Vạn Phát liên kết tiêu thụ thanh long cho nông dân với giá cả ổn định, hợp lý, tạo đầu ra luôn ổn định và nâng cao thu nhập cho người dân.

Thực tế cho thấy, Đồng Tháp đã có những chủ trương, định hướng mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp xác đáng và quyết tâm trong việc tổ chức triển khai thực hiện, được sự đồng thuận cao của nhân dân nên tạo ra một phong trào rộng khắp toàn tỉnh hướng tới những bước đột phá trong phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới..

Thực hiện Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp đến năm 2020 và tầm nhìn 2030, tỉnh Đồng Tháp  chọn 5 ngành hàng chủ lực tổ chức tái cơ cấu sản xuất: lúa gạo, hoa kiểng, xoài, cá tra và vịt.

Theo ông Lê Minh Hoan, Bí thư Tỉnh ủy Đồng Tháp: Nghèo đói có nguyên nhân một phần là do người nông dân lủi thủi làm ăn một mình, đèn ai nhà nấy rạng, ruộng ai nhà nấy làm. Chúng tôi mong muốn người dân đứng lên làm chủ làng xóm của mình qua mô hình hội quán.

Với hơn 80 hội quán và 4.300 thành viên, nông dân Đồng Tháp có thể liên kết mua chung bán chung, giảm chi phí, nâng cao giá trị hàng hóa, giúp địa phương làm du lịch nông thôn, truyền thông các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, góp phần thực hiện hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới.