Nạn nhân mua bán người: Đường về còn xa!

Lời bộc bạch chua xót

Cán bộ Đồn Biên phòng Cửa khẩu quốc tế Hà Khẩu - Lào Cai đang lấy lời khai của nạn nhân Tòng Thị Y tại Chiềng Sinh (Tuần Giáo - Điện Biên) được giải cứu năm 2012.

Những ngày cận Tết Nguyên đán Đinh Dậu 2017, trong chuyến đi công tác xuống cơ sở, chúng tôi gặp em Lò Thị T. tại bản Tin Tốc, xã Ẳng Nưa, huyện Mường Ảng. Cách đây gần 5 năm, T. được công an giải cứu thoát khỏi “hang hùm” của kẻ xấu, nhưng cho đến bây giờ, những ký ức kinh hoàng đó vẫn ám ảnh em.

Năm 2013, sau khi được lực lượng Cảnh sát hình sự, Công an Điện Biên giải cứu thoát khỏi kiếp sống cơ cực bên xứ người, T. trở về với gia đình mà ngỡ mình được sinh ra thêm một lần nữa. Những tưởng rằng từ đây sẽ là những tháng ngày yên bình bên mái ấm, nhưng bản thân T. và đứa con trai chưa đầy 2 tuổi của mình phải hứng chịu những nỗi đau đớn về tinh thần còn ghê gớm hơn cả những đày đọa mà T. đã phải chịu.

Sự lạnh lùng, vô cảm cùng những lời dèm pha ác ý của hàng xóm, láng giềng đã cách ly mẹ con T. ra khỏi cộng đồng. Bản thân T. đã đành, ngay cả con T. cũng bị kỳ thị, bố mẹ bọn trẻ cấm không cho con mình chơi với cháu vì mang tiếng là “con lai” cùng những lời đồn thổi về bệnh tật. Đã có lúc T. định mang con bỏ đi biệt tích nhưng vì còn người bố lúc nào cũng đau ốm, người mẹ già yếu khóc lóc, động viên nên em nuốt nước mắt, gắng gượng sống những ngày mòn mỏi.

Không chỉ riêng T. mà còn nhiều trường hợp khác là nạn nhân của bọn mua bán người cũng bị chính xã hội, cộng đồng ruồng rẫy, sống cô độc trên chính mảnh đất quê hương. Điều đó khiến những người lính hình sự cảm thấy chua xót khi họ đã vượt qua bao nhiêu gian khổ, hiểm nguy để giải cứu các nạn nhân trở về. Nhưng đến khi đoàn tụ với gia đình, các nạn nhân lại bị cộng đồng, làng xóm, thậm chí là người trong gia đình ghẻ lạnh, đối xử phân biệt.

Thượng tá Dương Quốc Hoàn, Trưởng phòng Cảnh sát hình sự, Công an tỉnh Điện Biên cho biết: “Do hầu hết các nạn nhân bị lừa bán là người dân tộc thiểu số, dân trí thấp nên vẫn còn bị bó buộc bởi phong tục làng, bản dẫn đến những suy nghĩ lạc hậu, cổ hủ. Thậm chí ở nhiều nơi, bà con vẫn quan niệm bị lừa bán là phải bị nhiễm bệnh cho nên có những suy nghĩ, hành động lệch lạc, kỳ thị, đối xử với những nạn nhân được giải cứu trở về”.

Bên cạnh đó, cấp ủy chính quyền địa phương và các tổ chức đoàn thể chỉ tiếp nhận khi có yêu cầu chứ chưa thực sự quan tâm đến công tác bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân dẫn đến việc nạn nhân khó hòa nhập cộng đồng.

Mặt khác, công tác xác minh, tiếp nhận, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân bị lừa bán trở về địa phương vẫn còn nhiều bất cập dẫn đến hiệu quả của công tác phòng, chống mua bán người vẫn chưa đạt yêu cầu đề ra.

Nâng cao kiến thức cho nhân dân

Để công tác tiếp nhận, xác minh, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trên địa bàn đạt hiệu quả, góp phần phòng, chống tội phạm, đảm bảo an ninh trật tự trên địa bàn, Công an tỉnh Điện Biên đã lập Kế hoạch số 46/KH-CAT-PC45 và phân công trách nhiệm cho các đơn vị có liên quan cùng công an các huyện, thị xã, thành phố chủ động phối hợp chặt chẽ với các sở, ban, ngành và các đơn vị chức năng thực hiện có hiệu quả các hoạt động tiếp nhận, xác minh, xác định nạn nhân, hỗ trợ ban đầu để các nạn nhân bị mua bán trở về được hưởng các chế độ theo quy định của pháp luật.

Đặc biệt, thực hiện các biện pháp bảo vệ cho nạn nhân và gia đình nạn nhân; đảm bảo bí mật thông tin về nạn nhân trong quá trình tiếp nhận, xác minh, truy tố, xét xử theo quy định của pháp luật. Tăng cường quản lý chặt chẽ nhân khẩu, hộ khẩu, phối hợp với chính quyền địa phương nắm, theo dõi số nạn nhân bị mua bán trở về sinh sống tại địa phương nhằm phát hiện và đề xuất cấp có thẩm quyền kịp thời xem xét, giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong quá trình tái hòa nhập cộng đồng của nạn nhân; hạn chế tình trạng bị mua bán trở lại.

Bên cạnh đó, các đơn vị chức năng như Phòng Công tác chính trị, Phòng Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc thường xuyên phối hợp với các cơ quan báo chí đẩy mạnh công tác tuyên tuyền, giáo dục pháp luật, nâng cao nhận thức cho quần chúng nhân dân về phòng, chống mua bán người; nhất là các quy định của Nhà nước về chế độ, chính sách đối với nạn nhân bị mua bán trở về trên các phương tiện thông tin đại chúng; phát hiện và kịp thời nêu gương người tốt, việc tốt, những mô hình hay, cách làm sáng tạo về phòng chống tội phạm mua bán người và trong công tác giúp đỡ nạn nhân bị mua bán trở về tái hòa nhập cộng đồng, ổn định cuộc sống, tránh kỳ thị, xa lánh.

Đại tá Lê Công Bính, Phó giám đốc Công an tỉnh Điện Biên cho biết: “Để giúp nạn nhân bị lừa bán trở về hòa nhập cộng đồng thì không nên coi đó là nhiệm vụ của lực lượng công an. Quan trọng nhất vẫn là nâng cao kiến thức pháp luật của quần chúng nhân dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số tại các vùng sâu, vùng xa. Muốn làm được điều đó thì các cấp, ngành, các tổ chức xã hội cần sâu sát, quan tâm hơn nữa, đẩy mạnh tuyên truyền hơn nữa tới các tầng lớp nhân dân. Có như thế mới giảm thiểu được tình trạng mua bán người, mua bán trẻ em trong thời gian tới”.

Trong các vụ án mua bán người, việc điều tra, bắt giữ đối tượng phạm tội không phải là ưu tiên hàng đầu. Mà đó chính là kịp thời ngăn chặn không cho các đối tượng đưa nạn nhân qua bên kia biên giới. Bởi khi ấy công tác giải cứu của lực lượng chức năng sẽ gặp không ít khó khăn. Nhưng khi đã giải cứu thành công, thì việc cho các nạn nhân hòa nhập cộng đồng lại khó khăn hơn gấp nhiều lần.

Thiết nghĩ, để từng bước kiềm chế và giảm loại tội phạm này, giúp đỡ những nạn nhân bị lừa bán, các ban, ngành, đoàn thể và chính quyền các cấp cần có sự quan tâm, chỉ đạo sát sao hơn nữa, giúp chính những nạn nhân được trở về trọn vẹn, để không còn cảnh phải sống một cuộc đời xa lạ trên chính mảnh đất quê hương.

Hoàng Văn