Ngân hàng phát hành trái phiếu: Giám sát chặt chẽ sở hữu chéo

Tuy nhiên, lãi suất trái phiếu thấp hơn lãi suất gửi tiết kiệm, dẫn đến tình trạng ngân hàng đầu tư trái phiếu chéo lẫn nhau làm “cải thiện ảo” hệ số an toàn tối thiểu (CAR).

Ngân hàng ồ ạt phát hành trái phiếu

Theo số liệu thống kê từ Công ty Chứng khoán MBS, 7 tháng đầu năm nay, 8/11 doanh nghiệp top đầu về lượng trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) phát hành là  ngân hàng. Trong tháng 7, VPBank (VPB)  phát hành thành công 300 triệu USD (tương đương 7 nghìn tỷ đồng) trái phiếu quốc tế tại Singapore,  kỳ hạn 3 năm, lãi suất cố định 6,25%/năm, trả lãi 6 tháng/lần, sử dụng USD là loại tiền tệ phát hành và thanh toán. Đợt phát hành thành công này đã nâng giá trị trái phiếu VPB phát hành từ đầu năm đến nay lên gần 13.000 tỷ đồng, đứng đầu thị trường.

TPBank (TPB) cũng đã thông báo kế hoạch phát hành 200 triệu USD trái phiếu quốc tế, để tăng vốn cấp 2 trong năm 2019; SHB vừa công bố lấy ý kiến cổ đông kế hoạch tăng vốn thông qua phương án chào bán trái phiếu quốc tế.

VietinBank vừa thông qua phương án phát hành riêng lẻ 500 tỷ đồng trái phiếu đợt 3, với mệnh giá 1 tỷ đồng/trái phiếu. Theo đó, lãi suất trái phiếu cố định 8%/năm với toàn bộ kỳ hạn 7 năm. Ngân hàng này dự kiến thời gian phát hành trong quý III, quý IV/2019.

Đây là trái phiếu không chuyển đổi, không được đảm bảo bằng tài sản của tổ chức phát hành, thỏa mãn các điều kiện để được tính vào vốn cấp 2 theo quy định.

Tháng 4 vừa qua, Ngân hàng TMCP An Bình (ABBANK) phát hành thành công ra thị trường 2.500 tỷ đồng trái phiếu với kỳ hạn 03 năm, lãi suất năm đầu 6,5%/năm. Bà Nguyễn Thị Hương, Phó tổng giám đốc ABBANK, cho biết: “Các nhà đầu tư mua trái phiếu của ABBANK lần này là các công ty có kinh nghiệm và chuyên nghiệp về đầu tư chứng khoán, họ có khẩu vị rủi ro cũng như những tính toán riêng về lợi ích thu được đối với mỗi khoản đầu tư”.

TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng của BIDV cho rằng, đây là thời điểm nhiều ngân hàng rất cần vốn trung và dài hạn bởi nhiều lý do. Họ chuẩn bị vốn trung và dài hạn để cho vay cuối năm sau khi đã được Ngân hàng Nhà nước nới hạn mức tăng trưởng tín dụng. Họ cũng cần vốn để đáp ứng lộ trình giảm tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn theo quy định. Hơn nữa, họ cần tăng vốn cấp 2 để dần đáp ứng một số chỉ tiêu theo chuẩn Basel 2 kể từ năm 2020.

Cẩn thận với tăng vốn ảo

Trong những đợt phát hành trái phiếu của các ngân hàng thương mại gần đây, lãi suất phát hành khá thấp, thậm chí thấp hơn lãi suất huy động tiền gửi kỳ hạn 12 tháng của chính ngân hàng đó. Chẳng hạn, ACB phát hành 7.850 tỷ đồng trái phiếu kỳ hạn 3 năm, trả lãi suất cố định 6,7 - 6,8%/năm, định kỳ 12 tháng/lần. VPBank phát hành với 12.860 tỷ đồng trái phiếu có lãi suất cố định 6,25 - 6,9%/năm. Trong khi đó, lãi suất tiền gửi kỳ hạn 12 tháng của ACB, VPBank hiện lần lượt ở mức 7 - 7,2%/năm và 7,25 - 7,35%  tùy theo số tiền gửi. Đây là một trong những điểm đáng chú ý nhất về việc phát hành trái phiếu của các ngân hàng, bởi lẽ lãi suất thấp hơn so với lãi suất tiền gửi tiết kiệm.

“Cơ quan thanh tra của Ngân hàng Nhà nước cần giám sát kỹ các dấu hiệu về khả năng các ngân hàng mua chéo trái phiếu của nhau để tránh tình trạng làm méo mó thị trường công cụ nợ và không đảm bảo tính chân thực của các hệ số an toàn vốn tại các ngân hàng”.

Ông Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia ngân hàng nói: “Có thể ngân hàng phát hành trái phiếu với một số điều kiện ưu đãi, chẳng hạn là “có thể rút trước hạn”. Đây cũng là điều kiện cần thiết được các nhà đầu tư tổ chức quan tâm và tăng sức hấp dẫn với trái phiếu”.

Còn chuyên gia Cấn Văn Lực cho rằng, 3 - 5 năm là kỳ hạn trung và dài hạn nên chắc chắc lãi suất phát hành trái phiếu kỳ hạn này phải cao hơn lãi suất gửi tiết kiệm kỳ hạn 12 tháng. “Thông thường, kỳ hạn huy động càng dài thì càng nhiều rủi ro nên lãi suất càng cao. Trong bối cảnh hiện nay, khi lạm phát thấp, các chỉ số vĩ mô khá ổn định, nhiều cá nhân và nhà đầu tư tổ chức sẽ tính đến bài toán đầu tư trung và dài hạn nhưng lãi suất phải hợp lý”, ông Lực nói.

Mặt khác, số liệu từ bộ phận nghiên cứu của Công ty Chứng khoán SSI cho thấy, tổng lượng giấy tờ có giá đã phát hành của 18 ngân hàng thương mại niêm yết tại ngày 30/6/2019 là 340,5 nghìn tỷ đồng, tăng 71 nghìn tỷ đồng so với cuối 2018. Tuy nhiên, tổng lượng trái phiếu các tổ chức tín dụng mà những ngân hàng này nắm giữ cũng tăng thêm 56,5 nghìn tỷ đồng. SSI cho rằng, không loại trừ giả thiết các ngân hàng thương mại đang mua chéo trái phiếu của nhau để tăng quy mô, tỷ trọng huy động vốn trung và dài hạn. 

Tình trạng đầu tư chéo trái phiếu giữa các ngân hàng thương mại đã từng xảy ra từ năm 2017 và đã được Kiểm toán Nhà nước chỉ rõ. Báo cáo kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước năm 2018 nhấn mạnh, đã có tình trạng một số ngân hàng thương mại đầu tư trái phiếu chéo lẫn nhau, làm “cải thiện ảo” hệ số an toàn vốn tối thiểu (CAR).

Kiểm soát trái phiếu của các ngân hàng trong thời điểm này, để bảo đảm được vấn đề an ninh tiền tệ là một việc làm rất cần thiết của các cơ quan chức năng, nhằm bảo đảm cho nền kinh tế phát triển bền vững.