Vì sao miền núi phía Bắc thiệt hại nặng do mưa lũ?

Hà Giang gần 1.600 ngôi nhà bị ngập úng

Theo Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban Nhân dân tỉnh Hà Giang Nguyễn Minh Tiến, mưa lũ trên địa bàn tỉnh đã gây thiệt hại lớn về người và tài sản; gần 1.600 ngôi nhà bị ngập úng; hàng trăm ngôi nhà bị lũ cuốn trôi, sập hoàn toàn, nhà có nguy cơ phải di dời... 

Mưa to kéo dài và lũ lớn cũng đã gây thiệt hại nặng về nông lâm nghiệp, thủy sản trên địa bàn. Hàng nghìn con trâu, bò, dê, lợn và gia cầm bị lũ cuốn trôi; nhiều lồng cá nuôi trên sông Miện, sông Lô bị hư hỏng; hàng trăm ha lúa vụ đông xuân chưa kịp gặt; nhiều diện tích cây cối, hoa màu bị ngập úng và có nguy cơ mất trắng. 

Có 10 ngôi trường, điểm trường trên địa bàn các huyện Quản Bạ, Vị Xuyên và thành phố Hà Giang bị đất đá sạt lở xuống sân trường; nhiều trường bị đổ tường rào, nước ngập úng khiến đồ dùng học tập, giảng dạy của các thầy cô giáo và các em học sinh bị hư hỏng. Mưa lũ cũng đã khiến hàng trăm công trình phúc lợi bị thiệt hại, ảnh hưởng; nhiều tuyến đường giao thông bị chia cắt, nhiều địa phương bị cô lập hoàn toàn… tổng thiệt hại ước tính 122 tỷ đồng. 

Thiệt hại khoảng 500 tỷ đồng

Theo Tổng cục khí tượng thuỷ văn, từ đêm 23 đến ngày 25/6 trên khu vực vùng núi và trung du Bắc Bộ đã xuất hiện một đợt mưa lớn trên diện rộng, khu vực mưa to nhất tập trung ở các tỉnh vùng núi biên giới từ Cao Bằng đến Lai Châu. 

Thống kê của cơ quan khí tượng, lượng mưa trong 3 ngày (từ 23 - 26/6) tại khu vực miền núi phía Bắc phổ biến từ 100 - 150mm. 

Một số trạm có tổng lượng mưa lớn hơn như: Nậm Giàng (Lai Châu): 501 mm; Mường Tè (Lai Châu) 322 mm; Sìn Hồ (Lai Châu) 342 mm; Nà Hừ (Lai Châu) 382 mm; Mường Lay (Điện Biên) 214 mm; Hà Giang (Hà Giang) 312 mm; Bắc Qua (Hà Giang) 366 mm; Ngân Sơn (Bắc Kạn) 225 mm.

Theo Văn phòng thường trực Ban chỉ đạo Trung ương về Phòng chống thiên tai, mưa lũ tại các tỉnh miền núi phía Băc đã làm 33 người chết và mất tích; trong đó, 23 người chết (Hà Giang: 5 người chết do sập nhà, lũ cuốn trôi; Lai Châu: 16 người chết do sạt lở đất, lũ cuốn trôi và sạt lở đất đá, nhà sập; Quảng Ninh: 1 người bị lũ cuốn trôi; Lào Cai: 1 người bị lũ cuốn trôi); 10 người mất tích do lũ cuốn trôi (Lai Châu 9 người và Điện Biên 1 người).

Mưa lũ làm 160 nhà bị đổ, cuốn trôi, gần 1.000 nhà bị hư hại, trên 1.800 căn nhà bị ngập nước; về nông nghiệp, chăn nuôi và thủy sản, có 799,41ha lúa, 16,42ha mạ và 719,05ha hoa màu bị thiệt hại; 738 con gia súc, 13.855 con gia cầm bị chết và 599,28 ha ao nuôi trồng thủy sản bị thiệt hại. Về giao thông, có 2 triệu mét khối đất đá đường bị sạt trượt.

Tổng thiệt hại về tài sản tại các tỉnh miền núi phía Bắc ước khoảng 500 tỷ đồng.

Đợt mưa này được đánh giá là bất bình thường vì mưa lớn hàng năm thường diễn ra vào cuối tháng 7 đầu tháng 8.

Mưa lớn làm thượng lưu sông Đà xuất hiện lũ lịch sử đến hồ Lai Châu và hồ Bản Chát (thuỷ điện Lai Châu đã phải xả lũ); thượng lưu sông Lô và sông Thao tại Yên Bái xuất hiện lũ lớn xấp xỉ mức báo động 3 tại Hà Giang (sông Lô) và xấp xỉ báo động 2 tại Yên Bái (sông Thao). 

Tình trạng lũ ống, lũ quét và sạt lở diễn ra tại nhiều tỉnh miền núi phía Bắc như huyện Mường Tè, Nậm Nhùn, Sìn Hồ (Lai Châu), Sa Pa (Lào Cai), Quản Bạ (Hà Giang).

Bộ trưởng Nông nghiệp, Trưởng ban chỉ đạo trung ương Phòng chống thiên tai Nguyễn Xuân Cường cho hay, thiên tai quá khắc nghiệt đã gây thiệt hại lớn về người và tài sản. 

Bộ trưởng Cường cho biết, trước đợt mưa lũ các cơ quan chức năng đã có dự báo, cảnh báo nguy cơ mưa to và vùng sạt lở. Ngay khi mưa lũ xảy ra, Trung ương đã cử các đoàn công tác lên vùng thiệt hại chỉ đạo, phối hợp khắc phục hậu quả và đưa ra các biện pháp phòng ngừa.

Trực tiếp đi tới những vùng thiệt hại, ông Cường kể, sau khi mưa cơ bản dứt, đoàn công tác của Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng cùng tỉnh đã yêu cầu di dời khẩn cấp toàn bộ 28 hộ dân với 150 khẩu ở huyện Sìn Hồ (Lai Châu) do khu vực đó có nguy cơ sạt lở. Đúng một ngày sau khi các hộ dân được di dời, toàn bộ vùng đó bị sạt lở, đất đá san bằng tất cả.

Cần sắp xếp lại dân cư

Tỉnh Lai Châu, nơi bị thiệt hại nặng nề nhất trong đợt mưa lũ. Tổng cục trưởng Phòng chống thiên tai Trần Quang Hoài cho hay, Lai Châu có địa hình dốc, núi cấu tạo chủ yếu từ đất nên khi mưa lớn dễ xảy ra lũ, sạt lở.

Ông nói, thực tế hiện trường cho thấy không chỉ sạt lở ở những vùng có người dân sinh sống, canh tác mà cả những khu vực rừng nguyên sinh.

Về nguyên nhân gây ra  thiệt hại nặng nề, người đứng đầu cơ quan phòng chống thiên tai nhận định "mưa trái mùa trên diện rộng, tần suất lớn và kéo dài gây ra lũ quét, sạt lở đất ở phạm vi rộng, đặc biệt ở một số khu vực của Lai Châu".

Bên cạnh đó, ông Hoài cho rằng công tác dự báo, cảnh báo còn rất hạn chế. Theo ông, việc khó dự báo cũng có nguyên nhân do mưa trái mùa ở trên phạm vi rất rộng. Nhưng cơ quan khí tượng cũng cần dự báo chính xác hơn.

Lâu nay các tỉnh đều có kế hoạch sắp xếp, di dời dân cư ra khỏi những vùng có nguy cơ sạt lở, lũ quét. Tuy nhiên, việc sắp xếp lại dân cư là vấn đề lâu dài, đòi hỏi nguồn lực lớn.

"Trước mắt cần tuyên truyền nâng cao kỹ năng ứng phó cho người dân, ứng dụng khoa học vào công tác cảnh báo như lắp đặt thiết bị cảnh báo sớm tại những vùng có nguy cơ hoặc thường xuyên có sạt lở, lũ quét; xây dựng các công trình phòng chống lũ", ông Hoài nói.

Theo Phó chủ tịch UBND tỉnh Lai Châu Giàng A Tính, hàng năm tỉnh đều có kế hoạch phòng chống lũ quét, sạt lở trên toàn tỉnh và lãnh đạo các địa phương phải có trách nhiệm phổ biến, cảnh báo người dân trên địa bàn để hạn chế tối đa thảm họa thiên tai.

Tuy nhiên, ông cho hay, do đặc thù địa hình, người dân thường canh tác thâm canh theo mùa ở những vùng sâu nên công tác tuyên truyền gặp nhiều khó khăn. Tập quán của nhiều người dân địa phương là sống bám theo dòng suối để canh tác ruộng đất và thường chủ quan khi có mưa lũ.

"Tỉnh đã có phương án cụ thể để di dời các hộ dân ở vùng nguy hiểm đến nơi an toàn. Hiện đã có khoảng 300 hộ dân được di dời. Một số khu vực phải dùng biện pháp cưỡng chế vì người dân không muốn bỏ lại nhà cửa đi nơi khác", ông Tính nói.

Đánh giá khả năng gây ngập lụt của nhà máy thuỷ điện

Ông Nguyễn Minh Tiến, Phó chủ tịch UBND tỉnh Hà Giang cho hay, bên cạnh công tác khắc phục hậu quả mưa lũ, tỉnh đã chỉ đạo các ngành chuyên môn đánh giá nguyên nhân gây ngập úng cục bộ tại thành phố Hà Giang và một số tuyến đường quốc lộ có sông, suối, báo cáo giải pháp xử lý.

Tỉnh cũng đề nghị Ban chỉ đạo Trung ương Phòng chống thiên tai và Bộ Công Thương sớm đánh giá ảnh hưởng, khả năng gây ngập lụt của các nhà máy thủy điện trên các Sông Lô, Miện đối với thành phố Hà Giang và các vùng phụ cận để sớm có các giải pháp giảm thiểu thiệt hại.