Xây dựng thương hiệu: Cơ hội để gạo Việt khởi sắc

Theo các doanh nghiệp (DN), gạo Việt Nam đạt giải gạo ngon nhất thế giới, được người tiêu dùng thừa nhận. Tuy nhiên, khi xuất sang thị trường châu Âu (EU), gạo Việt phải “thay tên đổi họ”, không còn giữ được thương hiệu, nguồn gốc xuất xứ. Hạn chế về thương hiệu đang khiến gạo Việt phải mang mác gạo nước ngoài, bỏ lỡ cơ hội vào thị trường lớn.

“Ðội mác” thương hiệu nước ngoài

Ông Phạm Thái Bình, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Nông nghiệp công nghệ cao Trung An cho biết, so với các nước như Thái Lan, Campuchia…, gạo Việt Nam đang có lợi thế rất lớn để xuất khẩu vào EU từ Hiệp định Thương mại tự do châu Âu - Việt Nam (EVFTA). Tuy nhiên, điều đáng tiếc là gạo Việt thua về thương hiệu và ít có tiếng hơn các nước đối thủ, dù chất lượng có thể tốt hơn.

Theo ông Bình, phần lớn gạo Việt Nam khi xuất khẩu sang EU đều là gạo dạng “gia công”, các DN nhập khẩu sau khi nhập về sẽ đóng bao bì, nhãn mác của họ lên sản phẩm gạo Việt Nam để bán cho người tiêu dùng. Chẳng hạn, gạo Việt Nam được bán tại Anh quốc với các thương hiệu do nhà phân phối đặt như: Longdan, Golden Lotus, Buffalo (của Longdan Supermarket), Green Dragon (của Westmill UK) và Red Ant (của MediFood).

“Gạo Việt Nam đạt giải gạo ngon nhất thế giới, được người tiêu dùng thừa nhận. Nhưng nếu tìm một sản phẩm được ghi tên, thương hiệu gạo Việt tại EU thì rất khó. Chưa kể, lâu lâu lại xuất hiện vụ rất đáng buồn là gạo Việt Nam bị trả về do tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, gây ảnh hưởng tới thương hiệu gạo Việt Nam”, ông Bình nói.

Cũng ông Bình cho biết, thời gian gần đây, Công ty Cổ phần Nông nghiệp công nghệ cao Trung A đã ý thức tới việc xây dựng thương hiệu nên yêu cầu các đối tác nhập khẩu từ phía EU nếu muốn mua gạo sạch, gạo thơm của Công ty Trung An phải đóng bao bì gạo Việt Nam, gắn thương hiệu của Việt Nam.

“Ban đầu chúng tôi lo đối tác sẽ giảm lượng mua và bỏ đơn hàng, nhưng không hề, phía đối tác EU vẫn đặt hàng, người tiêu dùng phản hồi những thông tin tích cực. Nhiều sản phẩm gạo và sản phẩm chế biến từ gạo của Việt Nam như phở, bún của công ty sản xuất không kịp để xuất khẩu”, ông Bình nói và cho biết, trong nửa đầu năm nay, sản lượng gạo xuất khẩu của công ty sang các thị trường cao cấp đã tăng 68% và kim ngạch tăng 17% so với cùng kỳ năm ngoái.

Bà Vũ Thị Huệ, Trưởng phòng Kinh doanh xuất nhập khẩu, Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Đại Dương Xanh đánh giá, nhu cầu gạo của thị trường EU hiện rất cao. Nhiều DN đang mạnh dạn xuất khẩu với số lượng hàng ngàn tấn, thay vì chỉ xuất khẩu nhỏ lẻ vài trăm tấn như trước đây. Giá gạo Việt Nam xuất sang EU cao hơn các thị trường khác. Chẳng hạn, cùng gạo đó nhưng ở thị trường khác giá chỉ 460 - 470 USD/tấn; sang EU giá đến 650 USD/tấn gạo đạt tiêu chuẩn GAP, cao hơn 120 USD.

Theo bà Huệ, điều khó là hiện nay, các DN Việt mới khai thác thị trường EU chủ yếu là bán qua các đại lý, qua DN của EU, còn phân phối trực tiếp trên các kênh bán lẻ để gạo đến được tận tay người tiêu dùng thì còn hạn chế, do chưa tạo được thương hiệu. Đặc biệt, để được hưởng ưu đãi, gạo Việt phải được chứng nhận đảm bảo đúng giống, vượt qua được các quy định nghiêm ngặt về xuất xứ nguồn gốc trong khi chất lượng gạo Việt Nam thường không ổn định. Do đó, việc tận dụng cơ hội từ thị trường EU hiện còn khá khiêm tốn.

"Gạo Việt Nam đạt giải gạo ngon nhất thế giới, được người tiêu dùng thừa nhận. Nhưng nếu tìm một sản phẩm được ghi tên, thương hiệu gạo Việt tại EU thì rất khó. Chưa kể, lâu lâu lại xuất hiện vụ rất đáng buồn là gạo Việt Nam bị trả về do tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, gây ảnh hưởng tới thương hiệu gạo Việt Nam".

Nguy cơ bỏ lỡ cơ hội

Theo cam kết từ EVFTA, mỗi năm EU sẽ dành cho Việt Nam hạn ngạch 80.000 tấn gạo, gồm 30.000 tấn gạo xay xát, 20.000 tấn gạo chưa xay xát và 30.000 tấn gạo thơm. Chưa kể, thị trường này sẽ mở cửa tự do hoàn toàn đối với gạo tấm, giúp Việt Nam có thể xuất khẩu ước khoảng 100.000 tấn vào EU hằng năm, với thuế suất ưu đãi về 0% sau 3 - 5 năm triển khai hiệp định (từ tháng 8/2020). Tuy nhiên, đến nay, Việt Nam vẫn chưa sử dụng hết hạn ngạch ưu đãi thuế quan này. Năm 2021, Việt Nam chỉ mới xuất khẩu sang EU được khoảng 64.000 tấn, trị giá gần 19 triệu USD.

Hiệp hội Lương thực Việt Nam cũng chỉ ra, trong 6 tháng đầu năm, sản lượng gạo xuất khẩu sang thị trường EU đạt 50.221 tấn, với giá trị đạt khoảng 36,6 triệu USD (tăng gần gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái). Tuy nhiên, thực tế thị phần gạo của Việt Nam tại EU mới chỉ chiếm 3,1% trong tổng lượng gạo ngoại khối nhập khẩu vào EU. Đặc biệt, lợi thế về thuế quan đến từ hiệp định EVFTA được xem chỉ duy trì trong ngắn - trung hạn, bởi EU có thể sẽ đàm phán với các nước khác, đặc biệt là các nước đối thủ trong ngành gạo như Thái Lan, Malaysia hay Indonesia. Lúc đó, lợi thế của Việt Nam về xuất khẩu gạo sẽ không còn nữa.

DN phải đồng loạt vào cuộc

Nhìn nhận vấn đề này, ông Phạm Thái Bình cho rằng, hiện nay, không ít DN đã bắt đầu lấy bao bì, nhãn mác của mình để đóng gói sản phẩm phân phối tại thị trường EU. Tuy nhiên, điều đó là chưa đủ, các DN ngành gạo cần đồng loạt vào cuộc, cùng nhau đầu tư về hình ảnh và marketing cho thương hiệu gạo Việt Nam. Đồng thời, các DN cần đầu tư về chất lượng vùng trồng, xây dựng vùng nguyên liệu lớn được canh tác theo tiêu chuẩn cao, sản xuất khép kín từ cánh đồng đến bàn ăn...

Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam Nguyễn Ngọc Nam cho rằng, để xây dựng thương hiệu gạo Việt cần cụ thể hóa chính sách hỗ trợ DN xuất khẩu gạo có thương hiệu và được gắn nhãn chứng nhận quốc gia gạo Việt Nam (Vietnam Rice). Nhà nước cần hỗ trợ thiết lập các văn phòng giới thiệu, quảng bá gạo Việt Nam ở các thị trường trọng điểm. Bên cạnh đó, các bộ, ngành liên quan cần xem xét bỏ thủ tục đăng ký hợp đồng xuất khẩu gạo, tham gia đấu thầu hợp đồng tập trung và yêu cầu đạt chuẩn đối với nhà máy của các DN xuất khẩu gạo.

Để ngành gạo khởi sắc

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, từ đầu tháng 8 đến nay, trong khi giá gạo xuất khẩu Thái Lan tăng cao trở lại, giá gạo Việt Nam liên tục sụt giảm mạnh và đánh mất vị trí cao nhất thế giới.

Theo ghi nhận, giá gạo loại 5% tấm của Việt Nam ngày 16/8 trên thị trường được giao dịch 393 USD/tấn, gạo 25% là 378 USD/tấn, loại 100% tấm có giá 383 USD/tấn (giảm 10-15 USD/tấn so với tháng 7). Trong khi đó, giá gạo Thái Lan liên tục tăng mạnh, như loại 5% tấm là 418 USD/tấn (tăng 10 USD/tấn so với tháng 7); gạo 25% có giá 396 USD/tấn (tăng 10 USD/tấn), gạo 100% tấn là 361 USD/tấn

Ông Nguyễn Văn Đôn - Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng (Tiền Giang) cho rằng, nguyên nhân giá gạo Việt Nam giảm mạnh so với tháng trước là do đang vào vụ thu hoạch lúa Hè Thu. Nguồn cung dồi dào cũng làm cho giá lúa ở thị trường nội địa giảm nhẹ 100 - 200 đồng/kg so với tháng trước. Các doanh nghiệp cũng giảm giá bán để đẩy lượng tồn kho.

Đặc biệt, hoạt động xuất khẩu sụt giảm do Trung Quốc giảm nhập khẩu, đồng thời thị trường tiêu thụ chính là Philippines (chiếm gần 50% tổng kim ngạch xuất khẩu) lại chỉ chấp nhận loại gạo có mức giá vừa phải.

“Các thị trường khác vẫn giao dịch như trước nên khả năng thị trường lúa gạo Việt Nam sẽ tiếp tục trầm lắng đến hết vụ thu hoạch lúa Hè Thu. Sang cuối tháng 9 đầu tháng 10 mới có thể khởi sắc trở lại”, ông Nguyễn Văn Đôn dự báo.

Đại diện một doanh nghiệp khác cho biết, giá gạo Việt Nam trên thị trường xuất khẩu giảm ngoài do nguồn cung tăng, còn do chất lượng của vụ thu hoạch này chỉ ngang bằng với gạo Thái Lan và Ấn Độ, vốn có mức giá rẻ hơn. Do đó, để cạnh tranh với gạo các nước khác, các doanh nghiệp hạ giá bán để đẩy được nhiều hàng hơn.

Tuy nhiên, theo vị này giá gạo Việt Nam có khả năng sẽ duy trì ở ngưỡng trên vì nhu cầu toàn cầu vẫn lớn, trong khi nguồn cung từ vụ thu hoạch Hè Thu ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long đang dần được tiêu thụ.

Dự báo về thị trường từ nay đến cuối năm, Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho rằng, nhu cầu gạo trên thế giới tiếp tục duy trì ở mức cao. Thậm chí có thể còn tăng do cuộc xung đột Nga - Ukraine vẫn đang tiếp diễn, các loại ngũ cốc, lúa mì đang tăng giá mạnh, tạo điều kiện cho thị trường gạo sôi động.

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, một số thị trường như Philippines, Trung Quốc, châu Âu dự kiến sẽ tăng lượng nhập khẩu trong thời gian tới. Dự kiến, trong năm nay Việt Nam sẽ xuất khẩu khoảng 6,3-6,5 triệu tấn gạo, cao hơn 100.000-200.000 tấn so với năm trước./.