Kim Lũ, làng nghề truyền thống của Thủ đô

Các làng Thượng Đình, Hạ Đình và khu tập thể Kim Giang là ba làng nằm bên phải bờ sông Tô Lịch (trước đây) đều mang chung tên Nôm “Lủ”: Lủ Cầu (Kim Giang), Lủ Trung (Kim Lũ) và Lủ Văn (Kim Văn). Đến cầu Lủ đi quá 200m rẽ phải là vào làng Lủ  thuộc xã Đại Kim, huyện Thanh Trì (nay là phường Đại Kim, quận Hoàng Mai). Người làng Lủ ngày xưa có câu ca dao rất hay:

Mình từ làng kẹo mà ra

Nên mình nói ngọt cho ta phải lòng

 Người dân làng Lủ đang làm kẹo.

Nói đến làng nghề thủ công, nhất là chế biến thực phẩm của đất Hà thành, thì không thể không nói đến làng Lủ, vốn nổi tiếng với nghề bỏng kẹo có từ rất lâu đời, được xuất phát từ nghề chế biến các sản phẩm nông nghiệp, chính vì vậy các sản phẩm của người dân làng Lủ đã tỏa đi muôn phương, nuôi sống biết bao người con của làng trưởng thành. Đến nay, nghề làm bỏng kẹo vẫn được duy trì và phát triển, tạo việc làm ổn định cho  nhiều người dân ở đây.

Vào ngôi nhà bề thế khang trang của ông Cung Văn Tịch, chúng tôi được ông cho biết: Làng Lủ có nghề làm bỏng, kẹo, đây là hai sản phẩm chính của làng nên mọi người vẫn hay gọi làng Lủ là làng bỏng - kẹo.

“Ngoài làm bỏng, kẹo, làng Lủ còn làm bánh đa khoai, chè lam, bánh cốm có nhân và không nhân, bánh trôi của làng Lủ cũng nổi tiếng. Cứ sau Rằm tháng Giêng đến hết ngày mồng ba tháng ba người dân làng Lủ không làm kịp bánh trôi để bán cho khách hàng”, ông Tịch cho biết.

Xưa kia, sản xuất nông nghiệp là nghề chính của nhân dân Kim Lũ, nhờ bàn tay khối óc của  người lao động mà sản phẩm nông nghiệp Kim Lũ xưa có nhiều loại ngon nổi tiếng như thóc Ré thơm dẻo, khoai lang Lim nhiều bột , trắng mịn như lụa, ngô Đăm hạt nhỏ vàng, nở to, chuyên dùng để rang bỏng...

“Tuy nhiên, nghề làm ruộng phần lớn cũng chỉ đủ ăn, bù vào đó người Kim Lũ lại tinh thông nhiều nghề, làm được nhiều sản phẩm”, ông Tịch cho biết thêm.

Làng Lủ nổi tiếng với bánh cốm, cốm làng Lủ khác với cốm Vòng, cốm Vòng làm từ lúa non  dùng để ăn ngay không để lâu được, trong khi cốm Lủ làm từ thóc già, có thể để dài ngày hơn.

Cốm Lủ khác cốm Vòng ở chỗ sản xuất quanh năm, nguyên liệu là thóc nếp quýt, nếp cái, ngâm đủ độ ẩm, đem rang chín  rồi cho vào cối cần giã nhanh thành cốm trắng, còn gọi là cốm mộc. Cốm Lủ ăn ngon bùi, càng nhai kỹ càng thơm dẻo.

Cốm Lủ là nguyên liệu chính để làm bỏng cốm, cốm xào, cốm nén và là nguyên liệu chủ yếu của các cửa hiệu bánh cốm ở phố Hàng Than.            

Không chỉ có cốm, chè lam cũng là một trong những sản phẩm nổi tiếng của người dân làng Lủ. Cụ Nguyễn Bá Lăng, bậc cao niên của làng, cho biết: Chè lam là thứ hàng độc nhất vô nhị do người Kim Lũ “chế tạo”, chỉ áp Tết Nguyên đán hàng năm mới có. Ngày trước, du khách có dịp tới thăm làng nghề, chỉ cần đến đầu làng đã ngửi thấy mùi thơm đặc trưng dễ chịu được tỏa ra từ những lò bánh kẹo, thứ hương vị níu kéo thật khó quên.

Chè lam Kim Lũ vẫn còn đó, không chỉ ở riêng Hà Nội, chè theo chân người đi muôn ngả, theo chuyến bay của Việt Nam Airlines tới bạn bè năm châu, làm cho mọi người khó quên về ẩm thực mang đậm dấu ấn quê hương  làng Lủ.

Mỗi khi Tết đến xuân về, tìm đến những làng nghề truyền thống trên mảnh đất kinh kỳ ngàn năm văn vật mới thấy được sự sáng tạo của cha ông ta, chỉ với đôi bàn tay và khối óc đã tạo nên biết bao nhiêu sản vật quý báu từ những hạt lúa, củ khoai. Bảo tồn, gìn giữ và phát huy những đặc sản truyền thống là trách nhiệm của thế hệ tiếp theo, nhưng những sản phẩm này cần phải được nâng cao giá trị cho phù hợp để trở thành những món quà không chỉ dành cho người dân Việt mà còn dành cho du khách khi đến với Việt Nam.

Phạm Ngọc Thủy