Thuốc lá điện tử trong trường học: Hiểm họa khôn lường

Đáng lo ngại là, hiện nay, những loại thuốc lá thế hệ mới (còn gọi là thuốc lá điện tử) đã xâm nhập vào trường học, ảnh hưởng đến việc học tập và sức khỏe của học sinh.

Len lỏi vào trường học

Được quảng bá như một giải pháp hữu hiệu, thay thế thuốc lá truyền thống; không gây nghiện, không độc hại, hương thơm dễ chịu, không hôi miệng..., thuốc lá điện tử vape, thuốc lá nung nóng hay còn được gọi chung là thuốc lá thế hệ mới, nhanh chóng trở thành trào lưu trong giới trẻ, đặc biệt là học sinh, sinh viên. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia y tế cho rằng, thuốc lá điện tử độc hại không kém thuốc lá truyền thống.

Thuốc lá điện tử có nhiều tên gọi: “e-cigs,” “e-hookahs,” “mods,” “bút vape,” “vapes”..., rất đa dạng về hình dạng và kích thước, nhưng kết cấu chung bao gồm một pin, một bộ đốt và buồng chứa dịch lỏng.

Tại Việt Nam, các đối tượng sản xuất và mua bán thuốc lá thế hệ mới tận dụng triệt để các mạng xã hội đang phát triển  rộ như Facebook, Instagram, TikTok… để đưa ra nhiều chiến dịch thu hút giới trẻ. Nghiêm trọng hơn, thuốc lá điện tử được quảng cáo là có tác dụng cai nghiện thuốc lá truyền thống, không gây hại.

Do ảnh hưởng từ những chiêu bài quảng cáo đó, tỷ lệ thanh, thiếu niên ở nước ta sử dụng thuốc lá điện tử có chiều hướng gia tăng. Nhiều học sinh bị cuốn hút bởi kiểu dáng thiết kế “sành điệu”, mê mẩn trước tính năng sử dụng tiện lợi, hương vị mới lạ mà “phiêu” theo làn khói và xem nhẹ các rủi ro đối với sức khỏe của mình.

Được thiết kế bắt mắt với đủ hình dạng: son môi, bút, viết, USB..., học sinh có thể mang vào lớp mà không bị thầy cô giáo phát hiện. Bên cạnh đó, giá thành của loại này khá “sinh viên”, chỉ cần 120.000 - 150.000 đồng, người dùng có thể sở hữu sản phẩm với đa dạng hương vị dâu, cam, xoài...

Một học sinh THPT tên Q. (Hà Nội) cho biết: Thấy bên nước ngoài người ta sử dụng nhiều nên em cũng dùng thử. Các bạn lớp em nhiều người cũng hút, hút cái này thơm miệng và được quảng cáo là không độc hại, không làm ảnh hưởng đến những người xung quạnh.

“Con trai thì dùng loại có thiết kế giống bút bi, bút dạ quang; con gái thì dùng loại có hình dạng cây son, USB,  phải mua sản phẩm có hình dạng như đồ dùng học tập mới qua mắt được thầy cô giáo, bảo vệ. Một số hương vị bọn em thường dùng là dưa hấu, bạc hà, khoai môn, trà chanh…”, Q. nói.

Nhiều hệ lụy

Thuốc lá thế hệ mới đang gây ra những hệ lụy khôn lường nhưng vẫn được nhiều người vô tư sử dụng do không biết hoặc cố tình bỏ qua tính chất nguy hại của sản phẩm với sức khỏe bản thân và  người xung quanh.

Theo đó, hơi thuốc từ thuốc lá điện tử hít từ thiết bị và phả ra có thể chứa các chất gây hại và có nguy cơ gây hại, bao gồm: Nicotin, các hạt siêu mịn có thể bị hít sâu vào phổi, chất tạo hương như diacetyl, vốn có thể gây các bệnh lý phổi nghiêm trọng. Các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi, nhiều hoá chất gây ung thư kim loại nặng như niken, thiếc và chì.

ThS. Vũ Văn Thành, Trưởng khoa Bệnh phổi mạn tính (Bệnh viện Phổi Trung ương), cho biết, từ năm 2005 đến nay có rất nhiều người tử vong vì sử dụng thuốc lá thế hệ mới dẫn đến tổn thương cấp tính liên quan tới nhu mô phổi, viêm phổi.

Cụ thể, Trung tâm chống độc Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) đã điều trị cho một số bệnh nhân đang là học sinh đến từ Yên Bái. 

Theo thông tin từ gia đình, ban đầu các học sinh này được cho và sau thì phải mua một loại “thuốc lá” rất mới, được khuyên là có thể dùng. Các học sinh đã dùng và sau đó xuất hiện biểu hiện “phê” như sau dùng ma túy. Cụ thể: tinh thần bất thường, tay liên tục “múa” đến mệt lả rồi ngủ thiếp đi.

Qua kiểm tra thấy loại thuốc lá lạ này chứa ma túy. Điều đáng chú ý, đây là loại ma túy rất mới, khó nhận biết và phải qua nhiều xét nghiệm, kiểm tra mới phát hiện được. 

Hay mới đây, nam sinh tên là L.H.T.A. (Đà Nẵng) được đưa vào Khoa Cấp cứu, Bệnh viện 199 trong tình trạng lơ mơ, nói nhảm, tê toàn thân, tay chân có dấu hiệu co rút.  Bác sĩ Đỗ Văn Tá, Khoa Khám bệnh - Cấp cứu của Bệnh viện cho biết: Bước đầu ghi nhận bệnh nhân nuốt tinh dầu của thuốc lá điện tử, bị chất kích thích tác động lên hệ thần kinh, gây ức chế.

Đặc biệt, thuốc lá điện tử hầu hết đều chứa nicotin, có thể gây hại não bộ của các bạn trẻ ở độ tuổi thanh, thiếu niên. Thêm vào đó, phơi nhiễm nicotin cấp tính có tác hại rất lớn, đã có trường hợp trẻ em và người lớn bị ngộ độc khi nuốt, hít hay bị văng dịch lỏng trong thuốc lá điện tử vào mắt hoặc dính trên da.

Tác hại của thuốc lá thế hệ mới, về lâu dài, theo ThS. Vũ Văn Thành, trong quá trình khám và điều trị cho người bệnh cũng như khi nghiên cứu các công bố của quốc tế, nhận thấy qua kết quả chụp X-quang, ngực của người hút thuốc lá điện tử có hình ảnh tổn thương nhu mô phổi; trong cơ thể người dùng sản phẩm thuốc lá nung nóng, số độc chất cao hơn so với khi dùng thuốc lá điện tử.

Ông Thành cảnh báo, các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có thể gây hại cho não, đặc biệt là lứa tuổi học sinh, sinh viên. Nicotin có thể đi qua nhau thai và ảnh hưởng xấu đến sự phát triển của thai nhi và trẻ sau khi sinh. Đó là chưa kể tới các nguy cơ chấn thương do thiết bị thuốc lá điện tử phát nổ...

Cần loại bỏ vĩnh viễn

Nhận thấy nhiều tác hại của thuốc lá điện tử, hiện nay nhiều quốc gia trên thế giới đã cấm mua bán, sử dụng. Tuy nhiên, tại nước ta, chưa có quy định cấm.

Trả lời về vấn đề tại sao nước ta chưa loại bỏ thuốc lá điện tử,  bà Phan Thị Hải, Phó Giám đốc Quỹ phòng chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), cho rằng. “Tại Việt Nam, chúng tôi mong muốn rà soát những bằng chứng một cách kỹ lưỡng để tiến tới kiến nghị cấm sử dụng thuốc lá điện tử và shisha, vì đây là những sản phẩm có ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của người sử dụng”.

Thẳng thắn mà nói, học sinh  trung học phổ thông là đối tượng rất dễ bị lôi kéo, nhất là ở lứa tuổi này tâm sinh lý thay đổi, muốn chứng tỏ bản thân,  nhiều em muốn “trải nghiệm” dù biết tác hại của việc sử dụng thuốc lá điện tử.

Để chấm dứt tình trạng thuốc lá xâm nhập học đường, điều quan trọng là phải chặn đứng “đường đi” của sản phẩm, làm được điều này cần có sự chung sức của cả cơ quan quản lý, nhà trường, phụ huynh và toàn xã hội.

Theo đó, đối với nhà trường, cần tăng cường các biện pháp từ giáo dục đến giám sát để học sinh không tiếp cận và sử dụng các loại thuốc lá mới này, tích cực tuyên truyền phổ biến tác hại của việc sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, shisha tới học sinh các cấp trong giờ học ngoại khóa, sau giờ chào cờ, giờ sinh hoạt lớp.

Đặc biệt, gia đình cần thường xuyên quan tâm, trò chuyện, đặc biệt là mối quan hệ của con mình với bạn bè... Khuyến khích các em có lối sống lành mạnh, tham gia các hoạt động ngoại khóa, tình nguyện... và có những biện pháp ngăn chặn kịp thời khi con, em mình sử dụng.

Cùng với đó, các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp mua, bán, kinh doanh sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, shisha… bởi đây là những sản phẩm chưa được phép nhập khẩu, kinh doanh và lưu hành, không nên cấp phép nhập khẩu và lưu hành thuốc lá điện tử bởi đây là nguyên nhân dẫn tới hình thức nghiện ngập khác, gây tốn kém về tiền bạc và ảnh hưởng xấu tới sức khỏe cộng đồng.

Các nghiên cứu cho thấy, những người trẻ tuổi đã sử dụng thử thuốc lá điện tử có nguy cơ bắt đầu sử dụng thuốc lá thông thường cao hơn 3,5 lần so với nhóm người không dùng thuốc lá điện tử.

Trong thuốc lá điện tử có 15 ngàn loại hương vị, nảy sinh nguy cơ trộn hương vị và cả chất ma túy; người hút dễ phơi nhiễm các chất độc gây bệnh ung thư, tim mạch, hô hấp, ảnh hưởng đến phát triển trí não...