Về Hội An xem tạc tượng trối tre

Điều này khiến chúng tôi rất ấn tượng và ngỡ ngàng bởi có một sản phẩm du lịch lạ nơi phố cổ Hội An.

Sự tình cờ

Đến với phố cổ Hội An, du khách được mục kích nhiều nghề thủ công mỹ nghệ nổi tiếng, đặc biệt, những năm qua, phố cổ Hội An trở nên sinh động hơn bởi hàng ngàn tác phẩm điêu khắc từ trối tre rất ấn tượng, độc đáo của nghệ nhân Huỳnh Phương Đỏ.

Đến thăm nơi sản xuất “di động” ven đường Bạch Đằng (gần chợ Hội An) mới thấy hết những nét tinh tế, hài hoà giữa “rễ” và “râu”… trên từng bức tượng bằng trối tre rất có hồn. Hình như “tượng” bằng trối tre biết nói, biết cười, biết cả suy tư. Với nghề tạc tượng trối tre  trước khi xảy ra dịch Covid-19, cơ sở của anh đón hàng trăm lượt khách du lịch trong và ngoài nước tới tham quan và mua tượng mỗi ngày.

Anh Đỏ tạc tượng trối tre.

Trao đổi với chúng tôi, anh Đỏ cho hay, quê chính của anh ở phường Minh An (TP. Hội An). Từ sự tình cờ, những gốc tre do lụt  lớn năm 1999 trôi về tấp ở bờ sông Hoài, anh nhặt nhạnh đem về tạc thành những bức tượng. Tuy nhiên, chính sự tình cờ đó lại là cơ hội đổi đời, khi anh có nghề mới trên con đường tìm tòi sản phẩm du lịch mới để phục vụ nhu cầu của khách du lịch gần xa ở phố cổ Hội An.

Trước khi chuyển nghề, anh Đỏ vốn là thợ điêu khắc gỗ có tiếng. Theo học nghề các bậc cao niên danh tiếng trong làng mộc Kim Bồng từ năm 15 tuổi, anh dễ dàng thực hiện nét đục đẽo đơn sơ, biến những trối tre bỏ đi thành những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, được du khách trong và ngoài nước đánh giá cao. Thời gian qua, có nhiều đoàn khách trong nước và nước ngoài đến tham quan và mua tượng trối tre. Ngoài ra, họ còn nhờ anh tạc tượng họ bằng trối tre, nhiều nhất và thú vị nhất là những vị khách có râu dài. Tất cả họ đều tỏ ra thích thú, ấn tượng trước những tác phẩm tinh xảo này.

“Nguồn nguyên liệu để sáng tác tượng trối tre cũng dễ tìm vì thời gian qua, do chỉnh trang đô thị, di dời giải toả, những bụi tre trong diện ấy, có người họ cho anh đào hoặc bán với giá 20.000/gốc. Về đến nhà, anh cẩn thận lấy đất bu bám trong từng rễ của trối tre bằng cách dùng máy bơm nước loại thật mạnh để xịt vào từng ngõ ngách, như vậy, phần rễ sẽ không bị hư hỏng. Sau đó, dùng cưa, đục tách ra từng trối, rửa sạch sẽ rồi để khô. Lúc rảnh rỗi, ngắm nghía, so đo từng trối tre mà suy nghĩ, cân nhắc trối này có rễ dài nên khắc ông nào, trối kia có rễ ngắn nên khắc ông nào…

Nhiều tác phẩm, người xem rất ấn tượng bởi những rễ tre không chỉ làm  râu mà còn làm lông mày, tóc nữa. Họ thấy không có bức tượng nào giống nhau do hình dáng các gốc tre khác nhau; tuy nhiên, thần thái nhân vật được tạc tượng luôn được thể hiện nhất quán…”, anh Đỏ tâm sự.

Theo chân du khách đi khắp nơi

Anh Đỏ cho hay, những năm trước, mỗi ngày cơ sở sản xuất  10 tác phẩm tượng gốc tre. Hiện,  cả nước có 7 đại lý bán tượng trối tre của anh cho du khách. Trung bình mỗi tháng anh bán  300 - 400 tượng trối tre. Giá cả tuỳ độ tinh xảo của tác phẩm, trung bình  200.000 - 600.000 đồng/sản phẩm. Tượng trối tre của anh đã theo chân khách du lịch quốc tế về các nước Tây Âu, góp phần làm phong phú sản phẩm du lịch, thu hút khách đến phố cổ Hội An.

Trong “kho tàng nghệ thuật dân gian” của anh Đỏ có đến 200 tác phẩm tượng nghệ thuật trối tre. Đó là các tác phẩm như: chư vị Thập bát La Hán, Quan Văn Trường, Trương Phi, Phước Lộc Thọ, Thập bát La Hán, Đạt Ma tổ sư, Hải Thượng Lãn Ông, Bùi Giáng… với những kiểu dáng khác nhau.

Chị Trần Thu Vân (vợ anh Đỏ) cho biết, với nghệ thuật trối tre, chủ yếu anh chị lấy công làm lãi. Các trối tre nghệ thuật hình ông tam đa Phúc, Lộc, Thọ dễ bán, được khách hàng mọi miền ưa chuộng. Đặc biệt, có những trối tre có bộ rễ phức tạp, anh Đỏ phải bỏ ra  2 - 3 ngày mới hoàn thành nhưng giá bán cao nhất cũng chỉ 500.000 - 600.000 đồng/tượng. Các tác phẩm tạc khắc cầu kỳ này mất nhiều công, giá nhập cao sẽ kén khách nên vợ chồng anh chị để lại bán lẻ, cũng là cách để cửa hàng trưng ra những sản phẩm đẹp và độc đáo tới du khách trong và ngoài nước.

Là nghệ nhân sống với nghề điêu khắc trối tre cũng là nghề nghệ thuật  đầu tiên và duy nhất của Hội An, hiện anh Đỏ đã truyền dạy nghề cho nhiều học trò. Nhiều địa phương khác trên cả nước cũng “học tập” với nghề làm sản phẩm nghệ thuật “ăn khách” này. Với anh Đỏ, chứng kiến ý tưởng của mình, tác phẩm nghệ thuật của mình được khách hàng yêu thích, thị trường chấp nhận là niềm vui không gì sánh nổi. “Còn gì hạnh phúc hơn một nghệ nhân sống được và sống tốt bởi chính cái nghề mình đã mất bao năm khổ luyện”, anh Đỏ tâm sự.

Những tác phẩm bằng trối tre này đã theo chân du khách “đi” khắp vùng miền trong nước cũng như ngoài nước và thật sự những tác phẩm “trối tre nghệ thuật” đã là một trong các “vị đại sứ” góp sức quảng bá hình ảnh quê hương tươi đẹp với lũy tre xanh của đất nước Việt Nam với nước ngoài.

Do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, thời gian qua, Hội An đóng cửa nên các gian hàng trưng bày sản phẩm của anh Đỏ cũng đóng cửa theo. Tuy nhiên, vốn đam mê với nghề điêu khắc trối tre, anh chưa hề nghĩ sẽ từ bỏ. Vào những tháng cuối năm, sau khi thành phố mở cửa đón khách trở lại, gia đình anh cũng bắt tay vào làm việc để chuẩn bị sản phẩm cho dịp Tết cổ truyền - Nhâm Dần 2022.

“Hội An mới mở cửa đón du khách trở lại, tôi cũng “nhớ nghề” nên bắt đầu “đục đẽo” và bày bán trở lại, tuy nhiên, chỉ ở quanh phố cổ. Tết năm nay,  chúng tôi mong dịch bệnh sẽ được kiểm soát tốt để sản phẩm trối tre được tiêu thụ bằng nửa các năm trước là gia đình tôi vui rồi…”, anh Đỏ bộc bạch.