Bộ trưởng Lê Minh Hoan: Không gian tạo ra giá trị của ngành Nông nghiệp vẫn còn mênh mông

Các đại biểu tham quan các gian hàng trưng bày tại Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ IX năm 2024.

Không gian tạo ra giá trị của ngành nông nghiệp vẫn còn mênh mông

"Không gian tạo ra giá trị của ngành nông nghiệp vẫn còn mênh mông, đừng ngồi 1 chỗ mà hi vọng bán được giá cao. Một lần nữa tôi muốn nhấn mạnh, nông dân xuất sắc là những người nông dân tử tế". Đó là nhấn mạnh của Bộ trưởng Lê Minh Hoan tại Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ IX năm 2024

"Nông dân có quyền tự hào và sau đó cũng đề nghị chúng tôi làm tốt hơn những gì chúng tôi làm được, cùng với sự hỗ trợ của các cấp, ngành. Phải tri thức hoá người nông dân, giúp họ bớt mong manh. Mỗi bữa biết một chút, vài lần thì sẽ tăng sự hiểu biết, giá trị nông sản sẽ bền vững hơn. Tôi và Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam sẽ đứng sau, đồng hành cùng nông dân giúp bà con thích ứng với sự thay đổi, thích ứng với thị trường, làm sao thông tin đến nhanh được với bà con, cập nhật đầy đủ nhất", Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho hay.

Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, nếu thiếu tinh thần hợp tác thì không bao giờ có HTX, không ai đi một mình là thành công được hết. Nếu sản xuất quy mô quá nhỏ thì không đánh động được thị trường. Phải liên kết qua HTX, 63 HTX ở đây lan tỏa tinh thần HTX, tinh thần của người nông dân xuất sắc ra cộng đồng để thu hút bà con tham gia. Tôi cũng rất mong các doanh nghiệp tham gia cùng chúng tôi xây dựng các HTX, giúp các bà con được thụ hưởng những lợi ích độc quyền khi tham gia HTX, có như vậy mới thúc đẩy được kinh tế tập thể phát triển đúng hướng, lâu dài.

Diễn đàn "Lắng nghe nông dân nói" thực sự trở thành nơi người nông dân, HTX, có thể gửi gắm những nguyện vọng, trăn trở và hy vọng của mình. Những câu hỏi, đề xuất và ý kiến được nêu lên không chỉ là tiếng lòng của từng cá nhân mà còn đại diện cho cả cộng đồng nông dân, những người đang cống hiến không ngừng cho nền nông nghiệp nước nhà.

Những vấn đề được những nông dân Việt Nam nêu ra tại Diễn đàn, từ thiệt hại do thiên tai, bảo hiểm nông nghiệp, liên kết sản xuất, phát triển nông nghiệp tuần hoàn đến những thách thức từ thị trường đất đai, đều đòi hỏi các cơ quan chức năng phải có những hành động cụ thể và quyết liệt hơn.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng, nông sản không đơn thuần là nông sản mà phải tích hợp nó thành thực phẩm, dược phẩm… khi nó mang đa giá trị thì chắc chắn giá bán của nó sẽ được nâng cao. Chúng ta cần chuyển từ tư duy sản xuất nông nghiệp sang tư duy kinh tế nông nghiệp. Các HTX phải thay đổi tư duy là HTX kinh tế chứ không nên giữ tư duy HTX sản xuất. Hiện, chúng ta vẫn đang tư duy kiểu cũ, còn khi thay đổi tư duy phải có người nghiên cứu về kinh tế, có người nghiên cứu về thị trường, có người nghiên cứu về pháp luật, thậm chí có ng nghiên cứu về cách nào đa dạng hóa sản phẩm… HTX làm cách nào tạo ra giá trị gia tăng nhiều hơn bằng tư duy kinh tế, tư duy thị trường.

Sản xuất cái gì, cho ai và như thế nào?

Bên cạnh phát triển kinh tế tập thể, các đại biểu cũng trăn trở về vấn đề thông tin thị trường, sản xuất theo tín hiệu thị trường - một trong những chỉ đạo từ Bộ Nông nghiệp và PTNT, mà trực tiếp là Bộ trưởng Lê Minh Hoan, nhiều lần định hướng.

"Thông tin thị trường hôm nay có thể đúng nhưng ngày mai có thể thay đổi 180 độ", Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhận xét và liệt kê một số dạng thông tin như SPS gần như thay đổi hằng tuần, thậm chí hằng ngày. Nguyên nhân vì chỉ cần 1 thành viên trong WTO thay đổi biện pháp kiểm dịch 1 lần/năm, có nghĩa Việt Nam sẽ nhận hơn 160 thông báo trong vòng 52 tuần. Đó là một con số rất lớn, khiến ngay cả những doanh nghiệp lớn cũng e dè.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho hay, trước khi trồng cây lúa ngoài đồng, thả con cá xuống ao, bà con luôn phải tự hỏi, chúng ta sẽ sản xuất cái gì, sản xuất cho ai, sản xuất như thế nào.

Là đơn vị thường xuyên tiếp xúc với thông tin thị trường xuất khẩu, HTX trái cây sinh học OCOP Hậu Giang rất đồng tình với ý kiến của Bộ trưởng. Đại diện HTX tiết lộ, xu hướng của thị trường ngày càng có nhiều thay đổi, với những đòi hỏi rất cao, ví dụ Quy định không gây mất rừng của EU (EUDR), hoặc những quy định tuân thủ nghị định thư với Trung Quốc.

"Mỗi thị trường, mỗi quy định lại đòi hỏi nông dân, HTX phải sản xuất đúng quy trình, đảm bảo chất lượng và truy xuất được nguồn gốc sản phẩm", vị này bày tỏ.
Thông tin thị trường mù mờ còn khiến người nông dân bị động trong kế hoạch sản xuất. Anh Lê Anh Sơn, Giám đốc HTX Bình Minh huyện Cư Jút, Đắk Nông cho biết, tại khu vực sinh sống, nhiều nông dân phải bán ồ ạt hoặc gửi cà phê, hồ tiêu cho đại lý sau khi thu hoạch, do thiếu kho bãi đạt chuẩn để lưu trữ hàng hóa.

Nguồn cung trong thời điểm thu hoạch thường bị tăng một cách quá mức, theo anh Sơn, dẫn đến giá trị xuất khẩu bị ảnh hưởng nặng nề. Cá biệt, một số gia đình con bị ép giá trong lúc thị trường biến động.

Chủ tịch Trung ương Hội Nông dân Lương Quốc Đoàn thừa nhận, vấn đề thị trường một phần xuất phát từ việc doanh nghiệp và người dân chưa tìm được tiếng nói chung, chưa có niềm tin với nhau.

Theo ông Đoàn, gần thời vụ thu hoạch, giá cả nông sản luôn biến động. Nếu nông sản lên giá, nông dân có xu hướng bán ra ngoài, thay vì chuyển đến cho doanh nghiệp như cam kết. Ngược lại, bà con có lúc, có nơi phải vay nóng, vay xã hội đen, hoặc bán lúa non để giải quyết tình trạng cấp bách lúc mất giá.

Ông Đoàn tin rằng, vùng nguyên liệu ổn định sẽ là giải pháp căn cơ, giúp doanh nghiệp và người dân đầu tư máy móc, cũng như tham gia các chính sách vốn tín dụng, bảo hiểm, ứng dụng khoa học để mở rộng sản xuất.

Đánh giá cao hợp tác này, Bộ trưởng Lê Minh Hoan thông tin, nhiều HTX tại Tây Nguyên đã chủ động xây dựng kho lữu trữ, bảo quản nông sản, tiến tới hợp tác dài hạn với doanh nghiệp. Thay vì trông chờ vào Nhà nước, người sản xuất lên sẵn kế hoạch sản xuất. Khi doanh nghiệp tới đặt vấn đề xây dựng hạ tầng, kho bảo quản, bà con sẽ có thứ "bán lại cho họ", thay vì xây kho chỉ đơn thuần phục vụ nhu cầu cá nhân.

Ngoài việc đẩy mạnh tìm kiếm, kết nối thông tin, nông dân thời đại hiện nay còn cần nâng cao tinh thần hợp tác, theo Bộ trưởng. Nghị quyết 19 của Trung ương về tam nông đề ra nhiều nhiệm vụ, giải pháp nhưng nâng cao năng lực của người nông dân, giúp phát huy nông lân là chủ thể, là trung tâm luôn là ưu tiên số một.

"63 nông dân xuất sắc ở đây cần lan tỏa tinh thần hợp tác ra ngoài cộng đồng, tăng cường liên kết các vấn đề của nông nghiệp để thu hút sự quan tâm của đông đảo tầng lớp xã hội. HTX dù gì vẫn rất mong manh. Do đó, bên cạnh giá trị sản xuất, yếu tố hợp tác cũng nên được xét đến khi bình chọn nông dân xuất sắc. Trước khi trồng cây lúa ngoài đồng, thả con cá xuống ao, bà con luôn phải tự hỏi, chúng ta sẽ sản xuất cái gì, sản xuất cho ai, sản xuất như thế nào", Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh.

Nông dân Nguyễn Thị Hồng Minh, Giám đốc HTX Nông nghiệp Tân Thành, Bắc Kạn (HTX chuyên sản xuất, chế biến tinh bột nghệ với vốn điều lệ 12 tỷ đồng) chia sẻ  tại Diễn đàn, HTX Nông nghiệp Tân Thành của chúng tôi được thành lập năm 2017. Hiện chúng tôi liên kết với 428 hộ nông dân trồng 185ha nghệ. Sản phẩm tinh bột nghệ nếp đen, tinh bột nghệ nếp đỏ của HTX đã được chứng nhận là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp quốc gia và đạt sản phẩm OCOP 4 sao.

Nông dân Nguyễn Thị Hồng Minh, Giám đốc HTX Nông nghiệp Tân Thành, Bắc Kạn (HTX chuyên sản xuất, chế biến tinh bột nghệ với vốn điều lệ 12 tỷ đồng).

Chúng tôi rất tâm đắc với nhận định của Bộ trưởng Lê Minh Hoan về việc phải bán cả câu chuyện, hành trình làm ra sản phẩm nông sản chứ không chỉ là nông sản đó và đang nỗ lực, cố gắng cải tiến mẫu mã, bao bì, chất lượng, truyền tải câu chuyện làm ra nó trong mỗi gói sản phẩm của chúng tôi.

Doanh nghiệp thích ứng và chuyển đổi mô hình phù hợp với tình hình mới

Ông Vũ Mạnh Hùng – Phó Chủ tịch Hiệp hội Nông nghiệp số (VIDA), Trưởng Ban công tác kết nối Tiểu ban Nông nghiệp, thuỷ sản (EuroCham), Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Hùng Nhơn cho biết, bản thân ông đi lên từ một hộ chăn nuôi gia cầm nhỏ lẻ. Sau hơn 20 năm kinh nghiệm đầu tư vào chăn nuôi, ông nhận thấy: "Nông nghiệp là ngành kinh tế quan trọng bậc nhất, ảnh hưởng trực tiếp và mạnh mẽ nhất đến sự ổn định và phát triển của đất nước, mang lại nguồn thu ngoại tệ lớn, góp phần nâng cao vị thế và uy tín của Việt Nam. Tuy nhiên, thời gian qua, ngành nông nghiệp của chúng ta còn nhiều vấn đề đặt ra trong quá trình phát triển".

Nông nghiệp về cơ bản vẫn còn là nền nông nghiệp quảng canh, quản trị tiểu nông nên rủi ro cao và hiệu quả thấp, giá trị gia tăng của nông sản hàng hóa còn thấp hơn nữa. Các ngành công nghiệp chế biến và chế biến sâu nông sản chưa phát triển, đa phần là quy mô nhỏ, công nghệ lạc hậu. Nhiều chính sách thu hút nguồn lực vào nông nghiệp không phát huy được hiệu quả. Bên cạnh đó, ngành nông nghiệp cũng chưa gắn bó với công nghiệp thành một hệ thống để bổ sung, hỗ trợ nhau cùng phát triển.

Theo ông Hùng, năm 2024 có thể nói là thời khắc khó quên khi chúng ta đang phải chứng kiến những thách thức chưa từng có. Từ các hiện tượng thời tiết bất thường, căng thẳng địa chính trị toàn cầu, cho tới suy thoái kinh tế…, đều tác động rất tiêu cực đến các hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nông nghiệp. Tuy nhiên, đây cũng là thời điểm các doanh nhân thể hiện sự năng động, bản lĩnh, quyết đoán để chuyển đổi mô hình phù hợp với tình hình mới.

Ông Vũ Mạnh Hùng lấy dẫn chứng từ bước chuyển mình của Tập đoàn Hùng Nhơn. "Sau thất bại với mô hình chăn nuôi nhỏ lẻ, chúng tôi quyết định bắt tay với đối tác lớn của nước ngoài, đó là De Heus - tập đoàn nông nghiệp Top 10 của thế giới của Hà Lan và Belga (Bỉ).

Ông Lương Quốc Đoàn, Chủ tịch Trung ương Hội Nông dân Việt Nam cho biết, Hội Nông dân đang nghiên cứu để có thể tổ chức thêm các diễn đàn giữa nông dân và doanh nghiệp. Qua đó giúp thúc đẩy liên kết doanh nghiệp và nông dân đạt hiệu quả cao hơn.

Từ sự hợp tác này, Hùng Nhơn đã nhanh chóng khẳng định vị thế của một trong những tập đoàn nông nghiệp hàng đầu. Các trang trại chăn nuôi được đầu tư áp dụng công nghệ cao đồng bộ, đạt chứng chỉ tiêu chuẩn quốc tế Global GAP với 349 tiêu chí" – ông Hùng nói.

Ông Hùng nói: Chúng tôi quyết tâm "khổ trước sướng sau", cứ đầu tư rồi sẽ có ngày thành công, còn nếu không đưa ra được quyết định táo bạo thì sẽ mãi không lớn được. Nhờ suy nghĩ đó, Hùng Nhơn đã trở thành doanh nghiệp Việt Nam đầu tiên tham gia vào chuỗi xuất khẩu thịt gà sang thị trường Nhật Bản. Điều khiến tôi hạnh phúc nhất, đó là mô hình liên doanh giữa Hùng Nhơn và De Heus không chỉ giúp cho ngành nông nghiệp Việt Nam đón nhận "luồng gió mới" trong việc áp dụng công nghệ vào sản xuất theo hướng bền vững, sản xuất gắn với tiêu thụ; xây dựng mô hình hợp tác xã nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao theo kinh nghiệm của Hà Lan… mà còn là điểm nhấn cho mối quan hệ hữu nghị giữa hai nước Việt Nam và Hà Lan.

Thành công điển hình nhất từ cái "bắt tay" giữa De Heus và Hùng Nhơn chính là các dự án Tổ hợp nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao DHN tại Đắk Lắk đã đi vào hoạt động; DHN Gia Lai cũng đang dần hoàn thiện. Đặc biệt, với cam kết đầu tư giai đoạn 2023-2030, DHN đã thống nhất đầu tư 12 dự án nông nghiệp công nghệ cao tại Tây Ninh với tổng mức đầu tư gần 10.000 tỷ đồng.

Hiện, giai đoạn 1 với dự án khu chăn nuôi ứng dụng công nghệ cao 200 tỷ đồng hiện đã hoàn thành và đi vào hoạt động từ quý 2. Giai đoạn 2 (2025-2030), DHN sẽ đầu tư cùng lúc 6 dự án chăn nuôi ứng dụng công nghệ cao với tổng mức đầu tư hơn 3.200 tỷ đồng.

Đặc biệt, DHN đang khảo sát để tiếp tục thực hiện thêm 4 dự án giai đoạn 2030-2035 gồm: nhà máy sản xuất thức ăn, trang trại chăn nuôi xuất khẩu sang thị trường Halal. Tổng doanh thu của các dự án này ước đạt doanh thu trên 2 tỷ USD/năm.

Trước những bước tiến thành công đó, Phó Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn Nguyễn Thị Hoàng Yến thông tin, khu vực nông nghiệp, nông thôn, nông dân cũng đặt ra yêu cầu và đòi hỏi trong phát triển môt nền nông nghiệp tri thức. Trong đó, xu hướng nông nghiệp mới phải là nông nghiệp sinh thái, tuần hoàn, đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, thông minh, thích ứng biến đổi khí hậu, cảnh quan.

"Trong bối cảnh mới đó, chúng tôi đề xuất cách thức tiếp cận nông dân, nông thôn cho giai đoạn tới, một là tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, hợp tác xã trong giai đoạn tới. Hai là, cải thiện tình hình tài chính, tín dụng trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn. Ba là, hỗ trợ nâng cao năng lực cộng đồng ở nông thôn. Trong bối cảnh mới, Nhà nước cũng cần hỗ trợ nâng cao năng lực cộng đồng và tri thức hóa nông dân", Phó Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn Nguyễn Thị Hoàng Yến nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Minh Hoan chia sẻ, làm nông nghiệp là dũng cảm, rủi ro nhiều, thiên tại dịch bệnh lớn, nên rất cần thời gian và sự mạnh dạn. Nếu thiếu tinh thần hợp tác thì không bao giờ có hợp tác xã và không ai đi một mình mà đều thành công. Nếu sản xuất quy mô quá nhỏ thì không tránh được tác động của thị trường. Bộ trưởng Lê Minh Hoan mong muốn 63 hợp tác xã ở diễn đàn lan tỏa tinh thần hợp tác, tinh thần của người nông dân xuất sắc ra cộng đồng để thu hút bà con tham gia. Các doanh nghiệp cùng chung tay xây dựng hợp tác xã, giúp bà con được thụ hưởng những lợi ích khi tham gia hợp tác xã, đồng thời thúc đẩy kinh tế tập thể phát triển đúng hướng, lâu dài, bền vững.