Phát triển ngành Thủy sản vùng ĐBSCL bền vững

Tuy nhiên, vùng cũng đang chịu tác động lớn từ biến đổi khí hậu, sự cạnh tranh của nhiều thị trường xuất khẩu. Trước thực trạng trên, Bộ Nông nghiệp và PTNT đã đề ra 7 nhiệm vụ trọng tâm.

Xây dựng ngành Thủy sản trở thành ngành kinh tế mũi nhọn

Tại Hội thảo “Giải pháp thực tiễn cho nuôi trồng thủy sản bền vững ở Đồng bằng sông Cửu Long”, diễn ra mới đây do Bộ Nông nghiệp và PTNT phối hợp với Đại sứ quán Hà Lan tổ chức. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Phùng Đức Tiến cho biết, ĐBSCL chiếm 12,3% diện tích, 17,4% dân số và 12% GDP Việt Nam; đứng đầu cả nước về sản lượng lúa gạo, thủy sản và trái cây năm 2023. Những năm qua, Chính Phủ đã ban hành nhiều chính sách để phát huy tiềm năng, lợi thế, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội ĐBSCL. Phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu đã được xác định trong mục tiêu của Chính phủ. Xây dựng cơ cấu sản xuất nông nghiệp theo ba trọng tâm: Thủy sản - cây ăn quả - lúa gắn với các tiểu vùng sinh thái, trong đó coi thủy sản (nước ngọt, nước lợ, nước mặn) là sản phẩm chủ lực; đồng thời định hướng “xây dựng ngành Thủy sản trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của vùng, có quy mô lớn, hiện đại, sức cạnh tranh cao và bền vững”.

Hiện, diện tích nuôi trồng thủy sản của ĐBSCL khoảng 910.000 ha, với sản lượng hơn 3,34 triệu tấn. 

Thông tin từ Cục Thủy sản cho thấy, ĐBSCL có khoảng 4.561 cơ sở sản xuất giống thủy sản và 310 nhà máy sản xuất thức ăn, chế phẩm sinh học phục vụ cho nuôi trồng thủy sản của khu vực. Bên cạnh đó, vùng đang có 362 cơ sở chế biến đông lạnh, trong đó có 102 nhà máy chế biến thủy sản đạt tiêu chuẩn xuất khẩu vào các thị trường quốc tế, nhiều nhà máy chuyên chế biến cá tra, tôm, và các loại thủy sản giá trị cao tập trung nhiều tại các tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu, Đồng Tháp và An Giang.

Hiện, diện tích nuôi trồng thủy sản của vùng khoảng 910.000 ha, với sản lượng hơn 3,34 triệu tấn, chiếm 65% tổng sản lượng thủy sản và cả nước. Trong đó, tôm và cá tra đóng vai trò chủ lực trong nền kinh tế của khu vực, vấn đề môi trường đang được các địa phương đặc biệt quan tâm.

Ông Nguyễn Văn Hữu, Phó trưởng phòng Phòng Nuôi trồng thủy sản - Cục Thủy sản (Bộ Nông nghiệp và PTNT) cho rằng, với lợi thế tự nhiên từ hệ thống sông ngòi và vùng đồng bằng rộng lớn, ĐBSCL là trung tâm nuôi trồng, xuất khẩu thủy sản lớn nhất Việt Nam với đối tượng chủ lực là tôm nước lợ và cá tra. Cá tra được tập trung nuôi ở các tỉnh An Giang, Đồng Tháp; tôm được nuôi tập trung ở các tỉnh ven biển như: Cà Mau, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Kiên Giang...

Năm 2023, tổng diện tích nuôi trồng thủy sản cả nước là 1,3 triệu hecta; trong đó riêng vùng ĐBSCL chiếm đến 70% diện tích. Sản lượng nuôi trồng thủy sản cả nước đạt 5,5 triệu tấn, trong đó riêng vùng ĐBSCL chiếm tới 61,8% sản lượng. Về kim ngạch xuất khẩu thủy sản cả nước đạt 9,2 tỉ USD, trong đó vùng ĐBSCL chiếm tới 57,6% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản cả nước.

Mục tiêu phát triển thủy sản khu vực ĐBSCL đến 2030 có diện tích nuôi trồng 990.000 ha, trong đó nuôi nước lợ chiếm khoảng 740.000 ha, nuôi nước ngọt chiếm khoảng 150.000 ha. Sản lượng nuôi trồng đạt trên 4,8 triệu tấn, trong đó tôm nước lợ 1,2 triệu tấn, cá tra khoảng 2 triệu tấn. Đối với các vùng nuôi phải được kiểm soát về môi trường, dịch bệnh và an toàn thực phẩm.

Mục tiêu 100 % các vùng nuôi trồng thủy sản tập trung phải được kiểm soát về môi trường dịch bệnh, an toàn thực phẩm và diện tích sản lượng nuôi trồng thủy sản sản xuất theo mô hình hợp tác xã và liên kết chuỗi phải đạt trên 30%, lao động nuôi trồng thủy sản được tập huấn, đào tạo nghề phải đạt trên 30%. Diện tích nuôi trồng thủy sản đạt một trong các chứng nhận VietGap và và các chứng nhận khác tương đương trên 20 % và hệ thống hạ tầng thiết yếu, đặc biệt là hệ thống thủy lợi đáp ứng được trên 50 % nhu cầu của của vùng nuôi trồng tập trung, ông Hữu cho hay.

Người nuôi tôm tại Kiên Giang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào sản xuất, hạn chế những tác động bất lợi từ môi trường.

Theo đánh giá, Việt Nam đã tham gia ký kết 16 FTA bao gồm các FTA song phương, đa phương và các hiệp định này đã giúp Việt Nam hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế toàn cầu, mở rộng thị trường xuất khẩu. Tuy nhiên, thách thức đặt ra đối với xuất khẩu thủy sản của Việt Nam cũng không hề nhỏ khi các quốc gia như Thái Lan, Ấn Độ và Indonesia đang cạnh tranh gay gắt với thủy sản của Việt Nam, cùng với đó là các rào cản thương mại, những quy định nghiêm ngặt về kiểm dịch an toàn thực phẩm, chống bán phá giá tại các thị trường xuất khẩu.

Cùng với đó là vấn đề về môi trường, biến đổi khí hậu, thiên tai, hạn chế về trong xây dựng thương hiệu. Hiện nay, vùng ĐBSCL đang chịu tác động nặng nề của biến đổi khí hậu, sạt lở, nước biển dâng và xâm nhập mặn. Trước thực trạng trên, nhu cầu phát triển bền vững đòi hỏi cần có những biện pháp để phát triển ngành Thủy sản của Việt Nam cũng như khu vực ĐBSCL một cách bền vững, đạt được các mục tiêu về xuất khẩu.

Triển khai 7 nhiệm vụ trọng tâm

Việt Nam và Hà Lan đã có hơn một thập kỷ hợp tác chặt chẽ trong lĩnh vực nông nghiệp bền vững, an ninh lương thực, quản lý nguồn nước, đặc biệt trong nuôi trồng thủy sản. Những nỗ lực này đã góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nghiên cứu khoa học, triển khai giải pháp thực tiễn nhằm phát triển bền vững và có khả năng chống chịu cao. Hà Lan là quốc gia đi đầu trong thực hành bền vững, có thế mạnh trong nghiên cứu dinh dưỡng, quản lý hợp tác xã, nghiên cứu, ứng dụng công nghệ cao trong nuôi trồng thủy sản…Đây là lĩnh vực mà các cơ quan nghiên cứu, các doanh nghiệp Việt Nam có thể hợp tác để phát triển.

Đến cuối tháng 11/2024, tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đạt gần 9,2 tỷ USD, tăng 11,5% so với năm trước.

Ông Daniel Stork, Tổng lãnh sự Hà Lan tại TP. HCM cho rằng, Hà Lan và Việt Nam là hai nước chịu ảnh hưởng nặng nề của BĐKH. Việc hai nước hợp tác chặt chẽ trong hạn chế tác động của BĐKH và phát triển bền vững là điều rất cần thiết. Trong 10 năm qua, việc hai nước hợp tác phát triển thủy sản bền vững đã đem lại nhiều lợi ích cho người nuôi trồng thủy sản và môi trường ở Việt Nam. Đặc biệt là vùng trọng điểm nuôi trồng thủy sản Việt Nam là ĐBSCL, qua việc chia sẻ thông tin, các dự án đang triển khai; Chương trình Combi-track mà Hà Lan đang thực hiện với phương thức tiếp cận tích hợp để phát triển kinh tế, thương mại và đầu tư bền vững cho nuôi trồng thủy sản ở ĐBSCL. Tôi kỳ vọng rằng chúng ta sẽ đạt được những cam kết hợp tác cụ thể, hình thành các mối quan hệ đối tác lâu dài. Điều này đem lại lợi ích thiết thực cho sự phát triển thủy sản, môi trường và hàng hóa ngành thủy sản tiếp cận với thị trường thế giới.

Tiến sĩ Đặng Thị Hoàng Oanh, Giảng viên cao cấp, Trường Đại học Cần Thơ đề xuất, cải thiện môi trường sống, duy trì mật độ thả nuôi hợp lý và nâng cao chất lượng thức ăn để tăng cường sức đề kháng cho vật chủ. Bà lưu ý những thay đổi nhỏ trong môi trường như độ pH hoặc nhiệt độ nước có thể gây stress cho vật chủ, làm suy yếu hệ miễn dịch và khiến chúng dễ nhiễm bệnh.

Đối với tôm, người nuôi cần chọn giống sạch bệnh, có sức đề kháng cao và từ các nhà cung cấp uy tín, đồng thời cần ươm giống trong ao từ 3-4 tuần trước khi thả nuôi để giảm nguy cơ lây nhiễm. Đối với con cá tra, chủ ao cần cải tạo ao nước trước khi thả. Đồng thời tiêm vacxin phòng bệnh và áp dụng phương pháp chẩn đoán bệnh sớm, bà Oanh cho biết.

Tiến sĩ Vũ Ngọc Út, Hiệu trưởng Trường Thủy sản, Đại học Cần Thơ chia sẻ, cần tổ chức các khóa huấn luyện để nâng cao năng lực cho nông dân trong phòng chống dịch bệnh. Đồng thời, tăng cường liên kết từ cơ quan, nông dân với các trung tâm đào tạo, để nghiên cứu những đề tài sát với thực tế sản xuất. Xây dựng một hệ thống liên kết giữa người nuôi, nhà cung cấp giống tạo thành một vòng tuần hoàn trong kiểm soát các yếu tố gây bệnh.

Bộ Nông nghiệp và PTNT đã đề ra 7 nhiệm vụ trọng tâm để phát triển ngành thủy sản bền vững trong thời gian tới (Ảnh: VOV).

Ông Nguyễn Văn Hữu, đại diện Cục Thủy sản đề xuất 6 hợp tác giữa Việt Nam và Hà Lan trong thực hành nuôi trồng thủy sản bền vững. Theo đó, Hà Lan có thể hỗ trợ quản lý nguồn nước, mô hình kinh tế tuần hoàn; chuyển giao công nghệ tiên tiến (ứng dụng IoT và AI), chương trình chọn giống; đào tạo và nâng cao năng lực và phát triển thị trường và thương mại; giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu...

Năm 2023, Hà Lan triển khai chương trình combi-track với phương thức tiếp cận tích hợp phát triển kinh tế, thương mại và đầu tư bền vững cho nuôi trồng thủy sản ở Đồng bằng sông Cửu Long. Đây là chương trình huy động sự hợp tác giữa khối công, tư nhân của Việt Nam và Hà Lan tập trung vào các hành động cụ thể phát triển bền vững, tạo việc làm, cải thiện chất lượng nước, giảm lượng khí thải CO2.

Đại diện Cục Thủy sản thông tin, Bộ Nông nghiệp và PTNT đã đề ra 7 nhiệm vụ trọng tâm để phát triển ngành thủy sản bền vững trong thời gian tới. Trước hết, triển khai Luật Thủy sản và các quy định hiện hành để đảm bảo các cơ sở nuôi trồng thủy sản hoạt động đúng pháp luật. Đồng thời, hoàn thiện khung pháp lý vào năm 2027. Đầu tư hạ tầng phục vụ nuôi trồng thủy sản, đảm bảo phù hợp với biến đổi khí hậu. Phát triển nuôi trồng thủy sản theo các vùng sinh thái, xây dựng các khu nuôi tập trung và nhân rộng các mô hình nuôi bền vững đảm bảo truy xuất nguồn gốc và liên kết chuỗi giá trị để nâng cao hiệu quả.

Cục Thủy sản cũng nhấn mạnh, tầm quan trọng của kinh tế tuần hoàn, nhằm tận dụng hiệu quả phụ phẩm trong nuôi trồng và chế biến thủy sản. Tăng cường sự liên kết giữa người nuôi, doanh nghiệp chế biến và nhà xuất khẩu để tối ưu hóa giá trị sản phẩm và đảm bảo ngành thủy sản phát triển bền vững.

Tổng hợp từ nguồn 1thegioi.vn; vov.vn; hoinhabao.vn; nongnghiep.vn.