Phục hồi sản xuất sau thiên tai, đảm bảo đủ nguồn cung lương thực, thực phẩm dịp Tết

Các đại biểu tham dự Diễn đàn “Kinh nghiệm phục hồi sau thiên tai”.

Đó là thông tin được đưa ra tại Diễn đàn “Kinh nghiệm phục hồi sau thiên tai” do Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Yên Bái phối hợp với Báo Nông nghiệp Việt Nam tổ chức ngày hôm nay (23/12), tại Yên Bái.

Khôi phục sản xuất, đảm bảo đủ nguồn cung lương thực, thực phẩm dịp Tết

Phát biểu tại Diễn đàn, Nhà báo Lê Trọng Đảm, Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp Việt Nam, chia sẻ: Thiên tai là phép thử lớn nhất để kiểm chứng năng lực của hệ thống phòng, chống thiên tai. Qua cơn bão Yagi, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đã chung sức, đồng lòng để vượt qua những thời khắc khó khăn nhất, cố gắng để bà con vùng chịu ảnh hưởng của thiên tai không bị đói, khát; những người yếu thế, người trong vùng nguy hiểm được hỗ trợ di tản đến nơi an toàn; công tác vận hành các hồ chứa lớn ở thượng nguồn các lưu vực sông đảm bảo an toàn, hạn chế thấp nhất ảnh hưởng đến vùng hạ du. Việc kêu gọi nguồn lực trong nước và quốc tế cho công tác ứng phó sự cố thiên tai khẩn cấp cũng được triển khai rộng khắp và nhanh chóng... Đây là nguồn lực to lớn để hỗ trợ các địa phương và bà con tái thiết, khôi phục sản xuất, ổn định đời sống.

“Và sau hơn 3 tháng kể từ khi cơn bão Yagi đổ bộ vào đất liền, những dấu hiệu hồi sinh đã xuất hiện khắp những thôn làng, vùng đất tang thương”, Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp Việt Nam nhấn mạnh.

Theo Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai Nguyễn Văn Tiến, bão số 3 (Yagi) và mưa lũ sau bão là đợt thiên tai nghiêm trọng, khốc liệt nhất trong nhiều năm qua ở Bắc bộ; xảy ra gần như đồng thời các loại hình thiên tai đặc biệt nguy hiểm (bão rất mạnh, lũ lớn, đặc biệt lớn; lũ quét, sạt lở đất, ngập lụt xảy ra trên diện rộng); tác động, ảnh hưởng nặng nề đến hầu hết các hoạt động kinh tế xã hội, thiết chế hạ tầng từ vùng biển đến đồng bằng, trung du và miền núi.

“Bão số 3 đã gây thiệt hại nặng nề cho các tỉnh phía Bắc, nhất là hoạt động sản xuất nông nghiệp. Ước tính tổng thiệt hại về kinh tế trên 83.746 tỷ đồng, trong đó thiệt hại về nông nghiệp là khoảng 38.086 tỷ đồng chiếm 45% tổng thiệt hại về kinh tế,” ông Tiến cho hay.

Ngay sau bão số 3, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các đơn vị đã nhanh chóng vào cuộc. Ngoài sự hỗ trợ từ nguồn lực ngân sách, cộng đồng người dân, doanh nghiệp, nhà hảo tâm… khắp cả nước đã cùng nhau hỗ trợ các địa phương bị thiệt hại.

“Nhờ đó, sản xuất lúa, rau màu, chăn nuôi, thủy sản… từng bước được khôi phục, đảm bảo đủ nguồn cung lương thực, thực phẩm, nhất là dịp Tết Nguyên đán sắp tới. Tuy nhiên, mảng cây ăn quả, cây cảnh, chăn nuôi, sản xuất nông nghiệp công nghệ cao… cần tiếp tục được hỗ trợ các nguồn lực để khôi phục,” ông Tiến nói.

Cán bộ Trung tâm Dịch vụ, Hỗ trợ phát triển nông nghiệp huyện Văn Chấn, Yên Bái (bên trái) trao đổi với người dân về cách phòng trừ sâu keo mùa thu gây hại trên cây ngô.

Ông Tiến cũng lưu ý trong thời gian tới các địa phương cần chủ động rà soát lại cơ cấu cây trồng, vật nuôi, chọn lựa những loài phù hợp với đặc thù địa phương để tạo thuận lợi phát triển bền vững. Bên cạnh đó, người dân ở những khu vực nguy hiểm, có nguy cơ cao sạt lở đất cần được khẩn trương di dời đến nơi ở an toàn, xây dựng chính sách phát triển sinh kế bền vững; rà soát lại các tiêu chuẩn, quy chuẩn, cơ sở hạ tầng… đảm bảo luôn chủ động, an toàn trước thiên tai.

Những bài học kinh nghiệm

Là một trong 4 tỉnh chịu nặng nề nhất từ siêu bão Yagi, công tác khắc phục hậu quả được tỉnh Yên Bái xem là nhiệm vụ trọng tâm, trong đó, việc khôi phục sản xuất nông nghiệp được ưu tiên hàng đầu. Ông Nguyễn Thế Phước - Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Yên Bái - cho biết, chủ động ứng phó với mưa bão, tỉnh Yên Bái đã ban hành Nghị quyết chuyên đề để hỗ trợ thiệt hại cho người dân, mức hỗ trợ cao hơn so với Nghị định 02 của Chính phủ về cơ chế, chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp để khôi phục sản xuất vùng bị thiệt hại do thiên tai, dịch bệnh.

“Trong các đợt thiên tai, dù có sự chuẩn bị từ trước, nhưng khi bão lớn xảy ra, công tác cứu hộ, cứu nạn vẫn phải huy động rất nhiều nguồn lực. Do đó, việc chuẩn bị sẵn sàng các lực lượng cứu hộ, phương tiện, vật tư và kinh phí sẽ giúp tỉnh nhanh chóng ứng phó và khắc phục hậu quả sau thiên tai”, ông Nguyễn Thế Phước chia sẻ và đề nghị nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp cùng các đơn vị của chính quyền tỉnh cùng chung sức tiếp tục khôi phục sản xuất.

Ông Nguyễn Xuân Sang, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Yên Bái cho rằng, công tác dự báo chính xác là rất cần thiết. 

Ông Nguyễn Xuân Sang, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Yên Bái thông tin, từ thực tế ứng phó và khắc phục hậu quả thiên tai, tỉnh Yên Bái đã rút ra được một số bài học, kinh nghiệm quý báu:

Một là: Dự báo chính xác về diễn biến cơn bão và mưa lũ đã giúp tỉnh Yên Bái chủ động triển khai các biện pháp phòng ngừa. Cơ quan khí tượng thủy văn, các cơ quan liên quan cần tiếp tục nâng cao chất lượng dự báo, cung cấp thông tin kịp thời để chính quyền và người dân có đủ thời gian chuẩn bị ứng phó. Đặc biệt, việc tăng cường thông tin tới các khu vực vùng cao, vùng sâu, vùng xa, nơi nguy cơ thiên tai cao, là rất cần thiết.

Hai là: Sự chủ động và phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành đã được thể hiện rõ nét. Từ cấp tỉnh đến cấp xã, các lực lượng đã phối hợp đồng bộ, triển khai nhanh chóng các biện pháp sơ tán dân cư, cứu nạn và hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng. Chúng ta nhận thấy, khi các lực lượng làm việc theo phương châm "4 tại chỗ" hiệu quả công tác ứng phó là rất cao. Các cấp chính quyền cần tiếp tục duy trì sự phối hợp này, vừa bảo đảm tính kịp thời, vừa nâng cao khả năng ứng phó với thiên tai trong tương lai.

Ba là: Việc tăng cường công tác tuyên truyền và nâng cao nhận thức cộng đồng rất quan trọng. Trong đợt ứng phó với bão số 3, tuyên truyền đã giúp người dân nhận thức rõ mức độ nguy hiểm của thiên tai và chủ động phòng tránh. Các hình thức tuyên truyền cần đa dạng và phù hợp hơn để người dân có thể chủ động và chuẩn bị tốt hơn trong các tình huống thiên tai.

Bốn là: Công tác di dời và tái định cư cần được chuẩn bị trước. Mặc dù các địa phương đã chủ động thực hiện di dời dân cư đến nơi an toàn, nhưng vẫn còn những trường hợp bị mắc kẹt do địa hình chia cắt, hoặc người dân chưa nhận thức đầy đủ về mức độ nguy hiểm. Do đó, việc xây dựng các phương án di dời, tái định cư cần được chuẩn bị từ trước, với các phương án cụ thể cho từng địa phương và từng khu vực nguy hiểm. Đặc biệt, các khu tái định cư cần bảo đảm cơ sở hạ tầng đầy đủ và an toàn cho người dân sinh sống lâu dài.

Năm là: Công tác khôi phục hạ tầng thiết yếu sau thiên tai, đặc biệt là các công trình thủy lợi, đường giao thông và nhà ở, phải được triển khai ngay khi tình hình ổn định. Tỉnh Yên Bái đã rất chủ động trong việc sửa chữa các công trình thủy lợi, bảo đảm nước tưới cho đồng ruộng và hạn chế tình trạng ngập úng kéo dài. Tuy nhiên, khôi phục sản xuất nông nghiệp vẫn gặp nhiều khó khăn, do đất đai bị sạt lở, ngập úng, làm mất mùa. Một bài học quan trọng là việc hỗ trợ nông dân bằng giống cây trồng, vật tư nông nghiệp kịp thời, tạo điều kiện để họ nhanh chóng khôi phục sản xuất.

Sáu là: Trong các đợt thiên tai, dù có sự chuẩn bị từ trước, nhưng khi bão lớn xảy ra, công tác cứu hộ, cứu nạn vẫn phải huy động rất nhiều nguồn lực. Do đó, việc chuẩn bị sẵn sàng các lực lượng cứu hộ, phương tiện, vật tư và kinh phí sẽ giúp tỉnh nhanh chóng ứng phó và khắc phục hậu quả sau thiên tai.

“Chúng ta cần tiếp tục phát huy những bài học này, đồng thời cải tiến và nâng cao năng lực ứng phó để đối phó với các thiên tai trong tương lai, bảo vệ tốt hơn tính mạng, tài sản của Nhân dân”, ông Nguyễn Xuân Sang nhấn mạnh.

Mở hướng đi mới, tăng cường khả năng chống chịu và phục hồi bền vững trước thiên tai

Tại Diễn đàn, nhiều kinh nghiệm, giải pháp thiết thực trước mắt và lâu dài đã được chia sẻ. Ông Nguyễn Văn Vương, Trưởng phòng Cây lương thực, Cục Trồng trọt cho biết, năm 2025 tiếp tục được dự báo là có những biến động thời tiết bất thường, ảnh hưởng đến sản xuất trồng trọt. Thêm vào đó, các thị trường nhập khẩu vẫn đang tăng cường các hàng rào kỹ thuật đối với hàng nhập khẩu.

“Vì vậy, trong năm 2025, các địa phương cần khẩn trương xây dựng sớm kế hoạch sản xuất trên cơ sở bám sát tình hình thời tiết khí hậu, cơ cấu mùa vụ, vật tư nông nghiệp và nguồn nước”, ông Vương nói thêm.

Tỉnh Yên Bái xây dựng các mô hình cây dược liệu theo chuỗi giá trị, gắn với tiêu thụ. 

Ông Lê Quang Hưng, chuyên viên Phòng Nuôi trồng thủy sản, Cục Thủy sản nhấn mạnh, để ngành thủy sản phục hồi bền vững sau bão số 3 và đảm bảo khả năng chống chịu trước các hiện tượng thời tiết cực đoan, cần triển khai đồng bộ các giải pháp, như: Rà soát vùng nuôi trồng thủy sản, đầu tư hạ tầng cơ sở đáp ứng yêu cầu công tác phòng chống thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu cực đoan. Xây dựng và cập nhật hệ thống cảnh báo sớm, thông tin kịp thời tới người dân. Xây dựng và ban hành hướng dẫn công tác phòng chống thiên tai; ban hành TCVN/QCVN, định mức kinh tế kỹ thuật các đối tượng nuôi để làm cơ sở xác định hỗ trợ thiệt hại. Tổ chức lại sản xuất ngành thủy sản theo hướng liên kết, tiếp cận công nghệ mới, công nghệ hiện đại, quy mô lớn và theo chuỗi. Kiên quyết di dời các cơ sở nuôi trồng thủy sản ra khỏi vùng có nguy cơ cao bị ảnh hưởng bởi thiên tai, bão lũ, biến động môi trường. Tập huấn nâng cao nhận thức cho người dân trong việc ứng phó và thích nghi với các tình huống thiên tai…

Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai Nguyễn Văn Tiến phát biểu tại diễn đàn.

"Diễn đàn “Kinh nghiệm phục hồi sau thiên tai” không chỉ là nơi tổng kết những bài học kinh nghiệm quý báu từ thực tiễn mà còn mở ra những hướng đi mới để tăng cường khả năng chống chịu và phục hồi bền vững trước thiên tai. Những chia sẻ, giải pháp thiết thực tại Diễn đàn sẽ là cơ sở quan trọng để các cơ quan quản lý, nhà khoa học, chuyên gia, doanh nghiệp và cộng đồng cùng chung tay xây dựng các mô hình phòng, chống thiên tai hiệu quả, góp phần giảm thiểu thiệt hại, bảo vệ sinh kế và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân," Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai Nguyễn Văn Tiến nhấn mạnh.

Cùng với sự quyết tâm và nỗ lực của các Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và PTNT, các cấp, các ngành liên quan, Diễn đàn cũng là lời kêu gọi mạnh mẽ sự đồng hành của toàn xã hội trong việc chung sức xây dựng một cộng đồng an toàn, bền vững, sẵn sàng thích ứng với những thách thức mà biến đổi khí hậu và thiên tai khắc nghiệt đặt ra.

Ông Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chủ tịch Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai nhấn mạnh phương châm chỉ đạo phòng, chống thiên tai là “Phòng là chính, dân là chính, cơ sở là chính.” Trên cơ sở đó, các địa phương cần tăng cường năng lực trung hạn và dài hạn, đặc biệt tập trung vào công tác dự phòng để chủ động ứng phó với thiên tai; bên cạnh đó học hỏi kinh nghiệm quốc tế giúp nâng cao hiệu quả trong công tác dự phòng, từ đó dành nguồn lực hợp lý để triển khai cho những năm tiếp theo.

Ông Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chủ tịch Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai nhấn mạnh, các địa phương cần rà soát lại năng lực phòng chống bão và thiên tai.

Theo Chủ tịch Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai, công tác dự phòng cần được triển khai qua theo các nhóm giải pháp: Rà soát và đánh giá các vùng có nguy cơ thiên tai, xác định các biện pháp ứng phó cụ thể cho từng khu vực; nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo sớm để đảm bảo thông tin kịp thời cho cộng đồng; tăng cường năng lực ứng phó ở cấp cơ sở, tạo điều kiện cho các địa phương chủ động xử lý tình huống và nghiên cứu, chuyển giao công nghệ sản xuất nông nghiệp có khả năng chống chịu với thiên tai.

“Các địa phương cần rà soát lại năng lực phòng chống bão và thiên tai, xây dựng, thực hiện các chính sách hỗ trợ nâng cấp cơ sở hạ tầng, cải thiện năng lực hệ thống chính trị. Bên cạnh hỗ trợ từng hộ gia đình cũng cần có chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp nhanh chóng phục hồi và nâng cao khả năng chống chịu với thiên tai trong tương lai,” ông Phát đề xuất.