Hải Dương: Ô nhiễm hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải

Mặc dù, chính quyền địa phương đã thực hiện nhiều giải pháp nhằm kiểm soát, hạn chế ô nhiễm, nhưng hiện nay hệ thống Bắc Hưng Hải vẫn phải “oằn mình” hứng chịu rác thải, nước thải chưa qua xử lý từ khu dân cư, các nhà máy thải ra.

Ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp

Được xây dựng năm 1958, hệ thống thuỷ lợi Bắc Hưng Hải có chiều dài tuyến sông chính khoảng 232km, cung cấp nước tưới cho 135.000ha và tiêu úng cho gần 200.000ha đất canh tác. Hệ thống cấp nước sinh hoạt cho hơn 3 triệu người dân và các khu công nghiệp.

Theo các  chuyên gia, có 3 nguyên nhân có thể làm gia tăng ô nhiễm. Thứ nhất, do mực nước sông Hồng bị hạ thấp trong khi lượng nước thải vào hệ thống thuỷ lợi Bắc Hưng Hải vẫn giữ nguyên, làm gia tăng tình trạng ô nhiễm.

Hệ thống Bắc Hưng Hải trên địa bàn tỉnh Hải Dương có màu nước đen sì, bốc mùi hôi thối.

Thứ hai, hệ thống thuỷ lợi Bắc Hưng Hải có chức năng tưới tiêu nên phải đảm bảo mực nước. Khi mực nước bị hạ thấp sẽ vận hành theo xu hướng đóng kín hạ lưu để dâng mực nước. Nước dâng lên không được lưu thông cũng là nguyên nhân gia tăng ô nhiễm.

Thứ ba, khi Cục Bảo vệ môi trường miền Bắc khảo sát trên hệ thống thuỷ lợi Bắc Hưng Hải, việc duy tu bảo dưỡng, khơi thông dòng chảy chưa được thực hiện thường xuyên. Trên hệ thống, hệ thực vật thủy sinh phát triển rất mạnh. Bình thường, thủy sinh làm giảm ô nhiễm, nhưng khi phát triển quá mức, hệ thủy sinh chết đi, vô hình trung trở thành tác nhân gây tái ô nhiễm.

Hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải là một hệ thống kênh, đập, trạm bơm, đê điều nhằm phục vụ việc tưới tiêu và thoát ứng cho một vùng tứ giác nước được giới hạn bởi sông Hồng ở phía Tây, sông Đuống ở phía Bắc, sông Thái Bình ở phía Đông, và sông Luộc ở phía Nam. Mỗi tỉnh thành Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên và Hải Dương đều có một phần địa bàn của mình trong tứ giác này

Tỉnh Hải Dương có 7 huyện, thành phố hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải đi qua. Mặc dù, chính quyền địa phương thường xuyên tuyên truyền, nâng cao ý thức, trách nhiệm bảo vệ môi trường cho người dân. Tỉnh đã giao cho sở, ban, ngành rà soát hệ thống thoát nước thải của khu dân cư cũ, làng nghề, cơ sở chăn nuôi dọc hai bên bờ sông Bắc Hưng Hải để có đề xuất mô hình trạm xử lý nước thải tập trung phù hợp với thực trạng thoát nước thải, điều kiện kinh tế, điều kiện quản lý vận hành, tập quán sinh hoạt của khu vực nông thôn. Nhưng trên thực tế hiện nay, hệ thống Bắc Hưng Hải qua một số địa phương đang bị ô nhiễm nghiêm trọng do rác thải, nước sinh hoạt của khu dân cư xả ra trực tiếp khiến đời sống, sinh hoạt của nhiều hộ dân bị đảo lộn, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp.

Ông Nguyễn Đình Hiệp, xã Vĩnh Hưng, huyện Bình Giang phản ánh: Sông Sặt (thuộc hệ thống Bắc Hưng Hải) đoạn qua xã thường xuyên bốc mùi hôi thối nồng nặc, nước sông đặc quánh. Những hộ gia đình sinh sống gần sông thường xuyên đóng cửa, nhưng không tránh khỏi mùi hôi hám bốc vào nhà. Tình trạng này đã kéo dài nhiều năm, vào mùa mưa đỡ mùi, nhưng khổ nhất là vào mùa hanh khô, người dân khổ sở vi sống chung ô nhiễm môi trường. Theo ông Hiệp, nguyên nhân dẫn đến sông Sặt thường xuyên bị ô nhiễm là do các nhánh sông nhỏ liên quan đến nước thải của các Khu và Cụm công nghiệp trên địa bàn đổ vào. Ông mong muốn chính quyền có giải pháp kiểm soát nguồn nước của Công ty, nhà máy có nguồn xả thải trước khi xả ra môi trường.

Bà Nguyễn Thị Diệu, xã Cẩm Vũ, huyện Cẩm Giàng, cho biết: Đoạn kênh mương qua xã và xã Đức Chính kế bên (thuộc hệ thống Bắc Hưng Hải) thường xuyên ô nhiễm nặng, người dân hiện không dám lấy nước để tưới cho đồng ruộng vào các ao nuôi trồng thủy sản.

Bởi lấy nước lúc này các loại hoa màu sẽ ảnh hưởng đến năng suất và cá sẽ bị chết, phải chờ mùa mưa nước lưu thông mới dám bơm vào ao ruộng. Các hộ dân sinh sống dọc kênh mương xả thẳng nước sinh hoạt đủ loại xuống mương, khiến nguồn nước luôn trong tình trạng đen đặc hôi thối nồng nặc.

Rõ ràng, mặc dù dư luận đã lên tiếng nhiều, cơ quan chức năng cũng đã vào cuộc nhưng nguồn nước tại hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải đoạn qua tỉnh Hải Dương vẫn ngày càng ô nhiễm. Đề nghị chính quyền tỉnh Hải Dương và cơ quan chức năng cần có giải pháp quyết liệt hơn nữa giải quyết những bất cập tồn tại trên hệ thống thủy lợi này nhiều năm nay.

Dùng vệ tinh giám sát nguồn gây ô nhiễm sông Bắc Hưng Hải

Ông Trần Tuấn Ngọc, Cục trưởng Viễn thám quốc gia, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, Cục đang lên kế hoạch giám sát các nguồn phát thải cao, nguy cơ gây ô nhiễm trên toàn hệ thống Bắc Hưng Hải thông qua dữ liệu trực tiếp thu về từ trạm viễn thám Vnredsat-1, Spot 6 và các loại dữ liệu phụ trợ khác.

Dữ liệu từ trạm vệ tinh sẽ có nhiều trường thông tin, Cục Viễn thám quốc gia bóc tách về nguồn ô nhiễm và tình trạng ô nhiễm, cùng với thông số từ các trạm quan trắc để dự báo, cảnh báo và xử lý vi phạm.

Những năm gần đây, hệ thống thủy lợi này ô nhiễm, nhiều thời điểm chất lượng nguồn nước không đạt yêu cầu tối thiểu cho tưới nông nghiệp. Theo kết quả quan trắc tháng 2/2024 của Viện Nước, tưới tiêu và môi trường, 9-12 vị trí quan trắc có chất lượng ở mức rất xấu.

Việc giải quyết ô nhiễm ở Bắc Hưng Hải đã được đặt ra từ nhiều năm nay, tuy nhiên chưa đạt hiệu quả. Nguyên nhân chính là nước thải sinh hoạt, nước thải làng nghề, cụm công nghiệp không được thu gom, xử lý mà vẫn xả thẳng ra sông.

Cùng với đó là trách nhiệm của các tỉnh, thành phố trong lưu vực chưa được phân định rõ ràng. Các tỉnh trong lưu vực như Hải Dương, Hưng Yên, Bắc Ninh cho rằng Hà Nội là đầu nguồn của hệ thống, xả thải trực tiếp ra sông, cần thực sự quyết tâm xử lý các nguồn này.

Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh trong hội nghị giải quyết vấn đề ô nhiễm hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải ngày 14/5 đã yêu cầu xem xét thành lập Ban quản lý lưu vực sông và trao quyền, gắn trách nhiệm đối với lãnh đạo các tỉnh thành rõ ràng, từ đó có sự vào cuộc quyết liệt và phối hợp tốt giữa các địa phương. Đại diện Bộ Công an cho biết sẽ xem xét xử lý hình sự các cơ sở tái diễn tình trạng xả thải ô nhiễm ra môi trường.

Cần sự vào cuộc đồng bộ