Bảo tồn và phát triển làng nghề Việt Nam trước những thách thức

Mỗi làng nghề đều gắn liền với câu chuyện đời sống vật chất, tinh thần, tiếp nối qua nhiều thế hệ và được chắt chiu, nâng niu trong từng sản phẩm. Vì vậy, mỗi người dân Việt cần phải nâng niu, gìn giữ giá trị và thúc đẩy làng nghề phát triển trước những thách thức của thời đại mới.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ tham quan các gian hàng tại Hội chợ quốc tế giới thiệu sản phẩm làng nghề, sản phẩm OCOP.

Cùng nhau nâng niu giá trị Việt

Theo Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và PTNT (Bộ Nông nghiệp và PTNT) Lê Đức Thịnh, cả nước hiện có hơn 2.000 làng nghề, làng nghề truyền thống đã được công nhận theo tiêu chí của Nhà nước. Trong đó, có hơn 1.400 làng nghề và trên 650 làng nghề truyền thống; 57 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thuộc loại hình nghề thủ công truyền thống được ghi nhận.

Từ năm 2018, khi được Chính phủ giao quản lý Nhà nước về ngành nghề, làng nghề truyền thống, Bộ Nông nghiệp và PTNT đã tập trung phát triển khu vực này. Đến nay, hơn 800.000 cơ sở nghề là các doanh nghiệp, hợp tác xã và các hộ nghề sản xuất đã tham gia, trong đó có trên 13.000 doanh nghiệp, hơn 11.000 hợp tác xã và tổ hợp tác.

Hiện nay, các ngành nghề nông thôn tạo việc làm cho khoảng 3,69 triệu lao động, thu nhập bình quân 5 triệu đồng/người/tháng. Tổng giá trị xuất khẩu các sản phẩm và nguyên liệu từ các làng nghề đạt bình quân đạt 3,3 tỷ USD/năm.

Phát biểu tại Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề Việt Nam năm 2023, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Lê Minh Hoan cho biết: “Tài hoa kết tinh thành giá trị”, làng nghề thủ công truyền thống Việt Nam đã trải qua lịch sử phát triển hàng nghìn năm. Bàn tay khéo léo, trí óc sáng tạo của bao thế hệ nghệ nhân, thợ giỏi đã dày công thổi hồn cho từng tác phẩm độc đáo, tinh tế, chuyển tải di sản văn hóa, nét đẹp truyền thống của cộng đồng, của dân tộc, vừa có tính ứng dụng gần gũi, vừa có tính thẩm mỹ và nghệ thuật cao.

Trong khi đô thị được xem là hình ảnh đại diện cho mức độ phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia thì nông thôn chính là nơi gìn giữ trọn vẹn đời sống tinh thần, bản sắc văn hóa dân tộc, giá trị cốt lõi, thấm đẫm tình đất, tình người. Nếu các thiết bị điện tử, sản phẩm công nghệ được xem là biểu hiện của sự năng động về mặt khoa học kỹ thuật của các quốc gia thì tác phẩm thủ công mỹ nghệ của các làng nghề chính là nét tinh hoa khi tài nguyên bản địa được kết tinh thành giá trị văn hóa - xã hội đậm đà bản sắc của mỗi quốc gia, dân tộc.

Dẫn câu nói “Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan khẳng định, truyền thống yêu nghề, kính nghiệp kêu gọi mỗi cá nhân có trách nhiệm, bổn phận để các sản phẩm làng nghề, tinh hoa Việt càng ngày bay cao, vươn xa. Hàng nghìn làng nghề nông thôn, làng nghề truyền thống trải khắp đất nước, những di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thuộc loại hình nghề thủ công truyền thống, đã đóng góp giá trị to lớn về kinh tế, văn hóa, xã hội. Mỗi làng nghề đều gắn liền với câu chuyện đời sống vật chất, tinh thần, tiếp nối qua nhiều thế hệ và được chắt chiu, nâng niu trong từng sản phẩm.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan phát biểu tại buổi lễ.

Nêu bật thông điệp “Cùng nhau nâng niu giá trị Việt. Cùng nhau nâng tầm làng nghề Việt. Cùng nhau kết nối tinh hoa Việt”, Bộ trưởng Lê Minh Hoan bày tỏ tin tưởng, đội ngũ các nghệ nhân, thợ giỏi, các nhà thiết kế thủ công mỹ nghệ Việt Nam và mỗi người dân, nhất là các thế hệ trẻ, tự tin và tự hào tìm kiếm, chăm chút, xây dựng những giá trị vô tận từ tài nguyên bản địa đa dạng, bản sắc văn hóa độc đáo của làng nghề.

Vùng đất ngàn làng nghề

Festival Bảo tồn và Phát triển làng nghề Việt Nam năm 2023 được tổ chức nhằm gìn giữ, bảo tồn, tái hiện và phát huy bản sắc các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, hình thành các nét văn hóa đương đại của làng nghề Việt Nam, trong đó lấy các làng nghề của TP. Hà Nội làm trung tâm để lan tỏa cho các địa phương khác trên cả nước.

 Hà Nội hiện có 1.350 làng nghề và làng có nghề, chiếm 56% tổng số làng nghề cả nước. Mỗi làng nghề của Thủ đô mang một bản sắc riêng, tạo ra những sản phẩm độc đáo, tinh xảo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Sản phẩm làng nghề tại Hà Nội đã được xuất khẩu sang hơn 40 quốc gia và vùng lành thổ. Hà Nội phấn đấu đến năm 2025 sẽ hình thành trung tâm thiết kế sáng tạo và giới thiệu sản phẩm OCOP của quốc gia tại Thủ đô gắn với du lịch văn hóa và phát triển công nghiệp văn hóa. Đồng thời, phát triển 9 trung tâm thiết kế, sáng tạo, giới thiệu, quảng bá sản phẩm OCOP tại các huyện và thị xã.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Tĩnh, làng nghề Mây tre đan Phú Vinh (Chương Mỹ - TP. Hà Nội) chia sẻ, để gìn giữ, phát triển nghề truyền thống, rất mong Đảng, Nhà nước, Chính phủ có cơ chế, chính sách hỗ trợ, giúp đỡ các làng nghề và các nghệ nhân quảng bá, tiêu thụ sản phẩm, phát triển vùng nguyên liệu.

Việc tích hợp thêm nhiều giá trị cho làng nghề như phát triển du lịch, trải nghiệm cho du khách là giải pháp hết sức quan trọng. Cùng với đó, cần tiếp tục quan tâm đến đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ, đội ngũ kế cận ở các làng nghề hiện nay, để gìn giữ, không để làng nghề bị mai một.

Chủ tịch UBND TP.Hà Nội Trần Sỹ Thanh cho biết, các làng nghề truyền thống của Thủ đô là nơi lưu giữ những giá trị lịch sử, văn hóa - vùng đất Thăng Long Hà Nội địa linh nhân kiệt và sự giao thoa văn hóa của nhiều vùng miền. Với những giá trị sâu sắc của làng nghề và làng nghề truyền thống mang lại, Thành ủy Hà Nội đã ban hành Nghị quyết về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô. Trong đó, ưu tiên phát triển nghề và sản phẩm nghề thủ công truyền thống. Thành phố cũng ban hành Quy hoạch phát triển nghề, làng nghề đến 2025, tầm nhìn 2030, đồng thời có nhiều cơ chế, chính sách để bảo tồn và phát triển làng nghề trên địa bàn Thủ đô.

Thành phố cam kết tiếp tục phối hợp, đồng hành với Bộ Nông nghiệp và PTNT thực hiện hiệu quả công tác bảo tồn và phát huy giá trị nghề và làng nghề Việt Nam, góp phần vào thực hiện thành công chiến lược phát triển ngành nghề nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1058/QĐ-TTg ngày 14/9/2023.

Bộ trưởng  Lê Minh Hoan cho biết, trong thời gian tới, Bộ sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương, tạo điều kiện thuận lợi để các nghệ nhân, thợ giỏi, các nhà thiết kế thủ công mỹ nghệ gắn bó với nghề, với làng nghề, lan tỏa những nét đẹp, giá trị tích cực đến cộng đồng, cùng bảo tồn, phát huy giá trị làng nghề thủ công truyền thống, đóng góp cho Chương trình xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao chất lượng sống của cộng đồng cư dân nông thôn.