Để chăn nuôi lợn phát triển bền vững: Cần thay đổi tư duy

Hội nghị bàn giải pháp thúc đẩy chăn nuôi lợn trong tình hình mới do Cục Chăn nuôi phối hợp với Báo Nông nghiệp tổ chức ngày hôm nay (27/7) tại Hà Nội.

Cần thay đổi tư duy

Phát biểu tại Hội nghị bàn giải pháp thúc đẩy chăn nuôi lợn trong tình hình mới, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, ngành chăn nuôi lợn cần thay đổi tư duy. Theo đó, chăn nuôi lợn không chỉ hướng tới thị trường trong nước, mà cần hướng đến xuất khẩu, cần đẩy mạnh chế biến và chế biến sâu. Ngành chăn nuôi cũng cần tận dụng nguồn nguyên liệu tại chỗ đối với thức ăn chăn nuôi; tăng cường hợp tác quốc tế; công tác khuyến nông và xây dựng cơ bản.

Các doanh nghiệp cần đầu tư chế biến sâu để đưa ngành chăn nuôi bước ra thế giới. Xây dựng vùng an toàn dịch bệnh, gắn với nhà máy chế biến, gắn với chuỗi để có vùng nguyên liệu xuất khẩu. Thứ trưởng Tiến cũng đề nghị ngành thú y cần tập trung giải pháp để phát triển đảm bảo nguồn cung thịt lợn trước trong và sau Tết Nguyên đán.

Để phát triển chế biến trong chăn nuôi, không chỉ Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Cục Chăn nuôi, mà các địa phương cũng cần chủ động trong việc tăng cường thu hút đầu tư của các tổ chức, doanh nghiệp chế biến các sản phẩm chăn nuôi.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến yêu cầu ngành chăn nuôi phải bám sát 5 đề án ưu tiên thực hiện Chiến lược phát triển chăn nuôi giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2045. Cụ thể là phát triển công nghiệp sản xuất giống vật nuôi; phát triển công nghiệp chế biến thức ăn chăn nuôi; phát triển công nghiệp chuồng trại và xử lý chất thải chăn nuôi; phát triển công nghiệp giết mổ, chế biến và thị trường sản phẩm chăn nuôi và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; đẩy mạnh hoạt động khoa học - công nghệ, khuyến nông trong chăn nuôi và tăng cường năng lực quản lý Nhà nước ngành chăn nuôi.

Đây là những đề án về giống, công nghiệp giống, thức ăn, môi trường, thiết bị chăn nuôi, chế biến, khoa học công nghệ và cũng là những căn cứ pháp lý quan trọng, xuyên suốt trong một thời gian dài. Lãnh đạo Bộ NN-PTNT yêu cầu ngành thú y cần kiện toàn hệ thống theo Quyết định 414/QĐ-TTg năm 2021 phê duyệt Đề án tăng cường năng lực hệ thống cơ quan quản lý chuyên ngành thú y các cấp, giai đoạn 2021-2030.

Hình thành chuỗi giá trị khép kín và tăng cường liên kết

Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi Phạm Kim Đăng cho biết, xu hướng tất yếu của chăn nuôi lợn hiện nay là chuyển từ chăn nuôi lợn nhỏ lẻ (nông hộ) sang chăn nuôi trang trại và chăn nuôi trang trại kết hợp với liên kết HTX, tổ hợp tác (liên kết ngang), liên kết giữa các khâu và liên kết theo chuỗi khép kín (liên kết dọc) trong đó doanh nghiệp là trung tâm. Do đó, số lượng hộ chăn nuôi lợn có quy mô nhỏ giảm dần theo các năm do quy mô nhỏ không cạnh tranh được về giá thành, chất lượng, an toàn thực phẩm.

Trước xu hướng đó, phải khẳng định chăn nuôi nông hộ nhỏ lẻ không bị mất đi hoàn toàn, vì đó là sinh kế của hàng triệu hộ chăn nuôi được hình thành bao đời nay. Tuy nhiên, nông dân chăn nuôi nhỏ lẻ muốn đứng vững buộc phải liên kết với nhau nhằm tăng sức mạnh để trở thành thành viên của tổ nhóm, HTX, hoặc liên kết với doanh nghiệp. Còn muốn đứng vững độc lập thì các hộ chăn nuôi buộc phải chăn nuôi chuyên nghiệp hoặc chăn nuôi con đặc sản, quý hiếm có giá trị cao, chăn nuôi hữu cơ, sinh thái gắn với dụ lịch.

Hình thành các chuỗi liên kết giá trị khép kín từ sản xuất thức ăn chăn nuôi, trang trại chăn nuôi đến chế biến thực phẩm.

Bình Phước là địa bàn trọng điểm về chăn nuôi lợn tại khu vực Đông Nam bộ. Ông Trần Văn Phương, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Bình Phước cho biết, tính đến tháng 6/2023, tỉnh có khoảng 2 triệu con, với sản lượng thịt xuất chuồng ước gần 250 nghìn tấn.

"Chăn nuôi lợn trên địa bàn tỉnh Bình Phước phát triển nhanh về số lượng, theo mô hình trang trại chăn nuôi quy mô lớn, công nghệ cao, tự động hóa các khâu, chăn nuôi khép kín từ đầu vào đến đầu ra, tạo các chuỗi hoặc tham gia liên kết chuỗi sản phẩm”, ông Phương nói.

Bên cạnh thuận lợi, tỉnh gặp một số khó khăn như trang trại chăn nuôi quy mô nhỏ và vừa chưa có quy định về cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện chăn nuôi; khó khăn trong báo cáo, kê khai hoạt động chăn nuôi tại khu vực nông hộ nhỏ lẻ...

Theo ông Phương, việc bãi bỏ Thông tư 04/2010/TT-BNNPTNT ngày 15/1/2010 khiến công tác quản lý môi trường chăn nuôi, quy định xử lý động vật chết không rõ nguyên nhân chưa rõ ràng.

“Thông qua việc thu hút các doanh nghiệp đầu tư chăn nuôi, tỉnh sẽ hình thành các chuỗi liên kết giá trị khép kín từ sản xuất thức ăn chăn nuôi, trang trại chăn nuôi đến chế biến thực phẩm. Bình Phước phấn đấu trở thành trung tâm xuất khẩu động vật, sản phẩm động vật của cả nước”, ông Phương nói.

Doanh nghiệp là “đầu tàu” phát triển chăn nuôi quy mô lớn

Ông Hoàng Viết Chọn, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT Thanh Hóa cho biết, chăn nuôi luôn là mũi nhọn phát triển của tỉnh. Tốc độ phát triển những năm qua luôn đạt trên 3%. Với tổng đàn 1,3 triệu con, Thanh Hóa đứng tốp đầu cả nước về chăn nuôi lợn. Đặc biệt, tỉnh có 582 trang trại chăn nuôi lợn quy mô lớn, chiếm 45% tổng số đàn lợn. Đây là tỷ lệ cao so với trung bình cả nước (hiện khoảng 35%).

Bên cạnh phát triển nội lực, Thanh Hóa cũng thu hút được 31 dự án đầu tư chăn nuôi lợn, với quy mô hơn 90.000 lợn nái, hơn 1 triệu lợn thịt, cùng tổng mức đầu tư trên 17 nghìn tỉ đồng. Có những điểm khởi sắc, nhưng Thanh Hóa vẫn vấp phải những vấn đề chung của cả nước, như số lượng cơ sở giết mổ nhỏ lẻ còn khá lớn, chưa đẩy mạnh được liên kết theo chuỗi, tiêu thụ sản phẩm còn bấp bênh, phụ thuộc chặt chẽ vào thị trường.

Ông Chọn đề xuất 8 giải pháp phát triển chăn nuôi lợn, trong đó nhấn mạnh ưu tiên các dự án đầu tư theo trang trại quy mô lớn, ứng dụng công nghệ cao trong xử lý chất thải; các dự án đầu tư gắn với sơ chế, chế biến sản phẩm.

Hiện Tập Đoàn Xuân Thiện nghiên cứu, đầu tư vào dự án chăn nuôi lợn công nghệ cao trên địa bàn Thanh Hóa. Doanh nghiệp đã có công văn đề nghị UBND tỉnh Thanh Hóa cho phép điều chỉnh chủ trương đầu tư các dự án từ mô hình chăn nuôi lợn truyền thống sang phương án chăn nuôi lợn công nghệ cao trong nhà cao tầng. Vì là phương án chăn nuôi mới, chưa có các hướng dẫn cụ thể của Trung ương về các quy chuẩn, tiêu chuẩn.

Sở NN-PTNT Thanh Hóa kiến nghị Bộ NN-PTNT quan tâm, chỉ đạo, hướng dẫn để địa phương triển khai theo quy định. Đại diện Sở NN-PTNT Thanh Hóa kêu gọi các doanh nghiệp, nhà đầu tư về tỉnh để phát triển chăn nuôi quy mô lớn.

Tìm kiếm cơ hội hợp tác với thị trường lớn

Ông Lê Thanh Hòa, Phó Cục trưởng Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường nông sản Việt Nam, kiêm Giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, cho biết, dự báo, năm 2023, sản lượng thịt lợn thế giới đạt hơn 114 triệu tấn (tăng 0,3% so với năm 2022); có sự gia tăng sản lượng ở các thị trường Trung Quốc, Canada, Brazil và sụt giảm ở EU, Nhật Bản, Mexico, Philippines.

Đề cập cụ thể hơn, ông Hòa cho biết kiểm soát dịch bệnh là một trong những nguyên tắc cốt lõi trong xuất khẩu gia súc, gia cầm và cũng là nội dung được đưa vào đàm phán các Hiệp định thương mại tự do và Hiệp định SPS giữa Việt Nam và các nước khác.

Chế biến sản phẩm thịt lợn. (Ảnh minh họa)

Trong đó, Trung Quốc là thị trường có nhu cầu thịt lợn lớn nhất, dự kiến tăng 1,1%, đạt 56 triệu tấn (48,8% toàn thế giới) cùng với nhu cầu nhập khẩu khoảng 2,3 triệu tấn (tăng 8%). Trong khi đó, EU là thị trường xuất khẩu lớn nhất, sản lượng dự kiến 21,7 triệu tấn (giảm 2,8%); xuất khẩu đạt 3,7 triệu tấn (giảm 11,3%) và nhập khẩu ước đạt 100.000 tấn (giảm 17,4%). Lãnh đạo SPS Việt Nam cho biết nhu cầu từ Trung Quốc tăng mạnh đã mang lại lợi ích cho các nước xuất khẩu thịt lợn trên thế giới.

Với tiềm năng lớn về thịt lợn, Việt Nam vẫn đang tìm kiếm hợp tác tại thị trường này. Việt Nam hiện có 67 nhà máy chế biến quy mô công nghiệp, sản phẩm giá trị gia tăng cao (đồ hộp, hun khói, xúc xích…) 15-20%, chế biến phụ phẩm sau giết mổ (nước xương, thức ăn chăn nuôi) đã được đầu tư. Tuy nhiên, quy mô chế biến chỉ ở mức 1,3 triệu tấn/năm (chiếm 20-22% sản lượng sản xuất).

Ông Hòa đề xuất, cần xác định rõ chính sách để tăng sản lượng, nâng cao chất lượng đáp ứng tiêu chuẩn (phẩm cấp, hình thức, ATTP,…) các kênh phân phối, tiêu thụ; tổ chức liên kết chặt chẽ giữa sản xuất, nhập khẩu và hệ thống bán lẻ, đảm bảo hài hòa lợi ích giữa các khâu; tổ chức tốt hệ thống phân phối, rút ngắn các chuỗi cung ứng (từ sản xuất đến bán lẻ, giảm các khâu trung gian); kiểm soát thị trường hiệu quả, chống buôn lậu, gian lận thương mại, trốn thuế trong bán hàng trực tiếp và bán hàng online, phát huy hơn nữa vai trò các hiệp hội bán buôn, bán lẻ, hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam.