Ngành Chăn nuôi đối phó mối nguy hàng ngoại “đè bẹp” hàng nội

Thịt bò nhập khẩu được bán tại siêu thị ở TP.HCM - Ảnh: Q.ĐỊNH

Nhập khẩu ồ ạt

Theo Bộ NN&PTNT, trong 11 tháng đầu năm 2022, Việt Nam xuất khẩu các sản phẩm chăn nuôi chỉ đem về 361 triệu USD, nhưng phải chi tới 3 tỉ USD để nhập khẩu các mặt hàng cùng loại. Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, 10 tháng năm 2022, dù đã giảm nhập khoảng 10% nhưng Việt Nam nhập khẩu khoảng 544.000 tấn thịt và các sản phẩm từ thịt.

Ấn Độ là một trong số quốc gia mà Việt Nam nhập khẩu thịt và các sản phẩm từ thịt nhiều nhất với khoảng 130.000 tấn thịt (tăng 51,1% về lượng so với cùng kỳ năm 2021).

Việt Nam nhập khẩu chủ yếu vẫn là các chủng loại thịt và phụ phẩm ăn được sau giết mổ, của gia cầm thuộc nhóm tươi ướp lạnh hoặc đông lạnh, thịt trâu tươi đông lạnh, thịt heo tươi ướp lạnh hoặc đông lạnh. Phụ phẩm ăn được sau giết mổ của heo, trâu, bò sống ướp lạnh hoặc đông lạnh. Thịt bò tươi ướp lạnh hoặc đông lạnh...

Ông Nguyễn Xuân Dương, phó chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Việt Nam, cho biết nguồn cung thịt heo, gà... trong nước khá dồi dào, thậm chí dư thừa. Việc nhập khẩu quá nhiều thịt heo, gà, trâu, bò trong thời gian qua dẫn tới nguồn cung càng bị dư thừa, kéo giá thịt hơi trong nước giảm, người chăn nuôi thua lỗ.

Trưởng đại diện Cục Chăn nuôi phía Nam (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn)  Đỗ Hữu Phương cũng cho biết, 10 tháng đầu năm nay Việt Nam nhập khoảng 211.000 tấn thịt gà, trong khi đó nguồn cung gà trong nước đang dồi dào, do đó cần hạn chế nhập khẩu gà đông lạnh.

Theo ông Dương, từ tháng 11 đến nay, giá heo hơi cũng chỉ dao động quanh mức 50.000 - 55.000 đồng/kg. Với giá này, người dân nuôi không có lãi, thậm chí thua lỗ nặng do giá thành chăn nuôi ở mức từ 60.000 - 65.000 đồng/kg bởi giá thức ăn chăn nuôi thời gian qua tăng mạnh.

Theo ông Lê Văn Quyết - phó chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi gia cầm Đông Nam Bộ, giá gà dù ổn định hơn năm ngoái nhưng người nuôi vẫn bị thua lỗ do giá thành sản xuất tăng cao, giá bán thiếu ổn định, đặc biệt là gà lông màu hiện xuống dưới giá thành.

Ngoài ra, với đặc thù được tiêu thụ nhiều ở kênh bếp ăn tập thể, nhưng ngành sản xuất trong nước đang gặp khó khăn, nhiều công ty giảm quy mô, thậm chí ngưng sản xuất khiến nhu cầu về thịt gà công nghiệp thời gian tới có khả năng giảm nhiều, ảnh hưởng đến giá bán.

Trong khi đó, nhiều chuyên gia cho rằng nhu cầu tiêu thụ đang ở mức thấp và được dự báo còn giảm, trong khi giá thành sản xuất đã tăng khá cao với trên dưới 29.000 đồng/kg nhưng khả năng còn tăng nữa vì giá thức ăn chăn nuôi (chiếm 70 - 80% cấu thành giá) sang năm tới có thể sẽ còn tăng. Do đó, khó khăn là chưa hết với người nuôi gà.

"Thực tế việc nhập khẩu thịt gà đã giảm nhiều nhưng nếu được có thể cho giảm thêm để tạo điều kiện cho người chăn nuôi trong nước được vực dậy, bởi năm ngoái đã thua lỗ nặng, năm nay vẫn chưa gỡ lại được nhiều", ông Quyết thông tin.

Cần hạn chế nhập thịt gà đông lạnh

Để bảo vệ ngành chăn nuôi gia cầm trong nước, ông Dương cho rằng cơ quan quản lý nhà nước cần phải hạn chế nhập khẩu thịt. Đối với nhập khẩu chính ngạch, phải kiểm soát chặt việc nhập khẩu thịt gần hết hạn sử dụng (cận date) hoặc hết date.

"Đối với nhập khẩu trâu, bò... qua đường tiểu ngạch, phải dừng ngay bởi nguy cơ lây lan dịch bệnh và thực phẩm không đảm bảo an toàn do sử dụng chất cấm trong chăn nuôi, nếu không thì người chăn nuôi trong nước thiệt đơn thiệt kép", ông Dương kiến nghị.

10 tháng qua, Việt Nam nhập khoảng 211.000 tấn thịt gà - Ảnh: TTO

Ông Đỗ Hữu Phương, trưởng đại diện Cục Chăn nuôi phía Nam (Bộ NN&PTNT), cũng cho rằng cần có biện pháp giảm nhập khẩu thịt gia cầm đông lạnh, nhất là khi nguồn cung trong nước đang dồi dào.

"Cùng với việc giảm nhập thịt gà đông lạnh, cần tăng cường chế biến sâu sản phẩm thịt gia cầm, tạo nguồn dự trữ, đảm bảo đa dạng hóa sản phẩm, từ đó bình ổn thị trường cũng như nâng cao giá trị gia tăng", ông Phương đề xuất.

Theo ông Nguyễn Văn Long - cục trưởng Cục Thú y (Bộ NN&PTNT), quy định về nhập khẩu thịt heo đông lạnh nói riêng và thịt động vật nói chung đã cơ bản có đầy đủ theo quy định của Việt Nam và Tổ chức Thú y thế giới (OIE).

Theo đó, tất cả các lô hàng thịt nhập khẩu vào Việt Nam đều được lưu giữ ở khu vực cửa khẩu nhập và được các cơ quan thú y cửa khẩu kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ.

Các cơ quan thú y cửa khẩu lấy mẫu từng lô hàng thịt nhập khẩu để xét nghiệm các tác nhân gây bệnh theo quy định, bảo đảm các yêu cầu mới được phép nhập vào Việt Nam.

"Có thể nói việc kiểm soát dịch bệnh và vệ sinh an toàn thực phẩm đối với sản phẩm thịt heo nói riêng và thịt động vật các loại nói chung từ các nước nhập khẩu vào Việt Nam được tổ chức kiểm soát chặt chẽ theo đúng quy định", ông Long nói.

Thịt nhập đe dọa ngành chăn nuôi

Bộ NN&PTNT đã có văn bản gửi các tỉnh thành tập trung ngăn chặn vận chuyển buôn bán trái phép trâu bò qua biên giới, nguy cơ lây lan các loại dịch bệnh nguy hiểm.

Liên lạc với một thương lái (tại tỉnh Lạng Sơn) từng có hơn 5 năm buôn bán bò nhập từ Lào, Campuchia về, người này kể có đường dây thu gom, chủ yếu từ Lào vào trại trâu, bò ở huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An.

"Thời điểm tôi làm, các đường dây sẽ thuê cư dân biên giới, mỗi ngày dắt tầm 15 - 30 con sang VN. Đi rất dễ dàng, kiểu kiến chui không qua nhưng trâu bò đi lọt. Sau đó gom về chợ ở Nghệ An. Nuôi vỗ béo thêm, rồi bán để chở thẳng lên biên giới tỉnh Cao Bằng. Sau đó, một vài đường dây xuất sang Trung Quốc", người này nói.

Tại một số địa phương xảy ra tình trạng nhập trâu bò sống chưa có kiểm soát và kiểm dịch. 

Theo Bộ NN&PTNN, hiện nay nguồn cung thịt bò từ các trang trại, các hộ chăn nuôi trong nước chỉ chiếm khoảng 10 - 20% cung ứng trên thị trường. Phần còn lại là các loại thịt bò nhập khẩu.

Ngoài phần nhỏ từ Mỹ, Úc, Brazil qua đường biển, bò chủ yếu được nhập về VN qua đường bộ từ các nước lân cận với số lượng hàng trăm ngàn con/năm. Đó cũng là một trong những nguyên do khiến chăn nuôi, tiêu thụ bò trong nước ngày càng giảm.

Một doanh nghiệp chăn nuôi bò lớn, có trang trại ở các tỉnh phía Bắc cho hay: "Chúng tôi nuôi quy mô chuồng rất lớn, nhưng công suất chỉ một nửa, tiêu thụ giảm rõ. Nguyên nhân chính là bò được nhập từ Thái Lan, Lào, Campuchia không chính ngạch".

Có trang trại với diện tích 10ha ở huyện Đức Huệ (tỉnh Long An), ông Võ Quan Huy, chủ tịch Công ty TNHH Huy Long An, cho hay từ năm 2018 có nuôi khoảng 10.000 con bò thịt giống Wangu (Nhật Bản) theo công nghệ nuôi của Nhật. Nhưng hiện đàn bò của ông chỉ còn... 1.000 con.

"Có nhiều nguyên nhân, cơ bản là khó cạnh tranh lại với bò nhập khẩu chính ngạch lẫn không chính ngạch. Những đường dây nhập lậu bò từ Campuchia, Lào vừa tiêu thụ nội địa và xuất lậu sang Trung Quốc khiến bò trong nước bị "dập" giá" - ông Huy nói.

Bò ngoại rẻ hơn, vì sao?

Thịt bò đông lạnh được nhập từ các nước EU giá rẻ hơn bò trong nước từ vài chục ngàn đến cả trăm ngàn đồng/kg.

Chẳng hạn cửa hàng H.G (tại Hà Nội) rao trên mạng bảng giá thịt bò nhập khẩu, giá dẻ sườn bò chỉ 235.000 đồng/kg, bắp 145.000 đồng/kg...

Một chuyên gia kinh tế ở TP.HCM (chuyên về lĩnh vực nông nghiệp) cho rằng châu Âu, châu Úc chăn nuôi quy mô lớn.

"Với các sản phẩm chăn nuôi nhập khẩu từ EU, VN cam kết xóa bỏ thuế nhập khẩu bò sau khoảng 3 năm. Chính hội nhập, mở cửa, sức cạnh tranh không có nên người chăn nuôi trâu bò quy mô nhỏ mất dần. Còn trang trại chăn nuôi quy mô vừa và lớn thì quá ít. Việc xây dựng thương hiệu, xúc tiến thương mại về thịt bò mờ nhạt dần. Thời gian không xa thịt trâu, bò có nguy cơ bị thay thế bởi thịt nhập khẩu. Nhiều nông dân chịu thiệt thòi", vị này cảnh báo.

Về nhập bò sống, ông Võ Bé Hiền, chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thủy sản (Sở NN&PTNN tỉnh Đồng Tháp), giải thích: "Ở Campuchia giá mua bán gia súc rất thấp, chênh lệch nhau 40.000 - 50.000 đồng/kg. Nhưng đó là bò xương, mua bán "chui" đem về vỗ béo, bán rất lời. Sợ nhất là lây lan dịch bệnh vì Campuchia không tiêm phòng cho trâu, bò".

Để ngăn chặn nhập lậu từ gốc, hỗ trợ người chăn nuôi, giải pháp nhiều chuyên gia ngành nông nghiệp gợi ý là cần cơ cấu tổ chức sản xuất để giảm giá thành, thêm giải pháp về kỹ thuật chăn nuôi, những cơ chế chính sách đặc thù để khuyến khích đầu tư quy mô lớn, tăng công nghệ cho ngành chăn nuôi...

Câu chuyện nhập thịt gia súc gia cầm, nhập lậu trâu bò sống đang ảnh hưởng ngày càng lớn đến các cơ sở chăn nuôi, các doanh nghiệp trong nước. Chăn nuôi trâu bò trong nước đang ngày càng giảm.

Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản Nguyễn Quốc Toản nhấn mạnh chúng ta đang đối mặt với áp lực về nhập khẩu một số mặt hàng thịt đông lạnh, trong khi nguồn cung dồi dào.

"Chúng tôi kiến nghị Cục Chăn nuôi, thú y đánh giá toàn diện để tham mưu bộ để đảm bảo lợi ích cho người chăn nuôi trong nước" - ông Toản nói.