Nhà vườn ăn Tết to vì “Vua của các loại trái cây” trúng đậm

Sầu riêng Việt Nam được xem là "Vua của các loại trái cây" và được thị trường Trung Quốc ưa chuộng. (Ảnh minh họa - Ảnh: TTXVN).

Sầu riêng được giá

Ông Lê Thanh Bình (ngụ xã Phú Quới, huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long), cho biết ông có 3 ha trồng sầu riêng Ri6, cho năng suất  khoảng 15 tấn/ha. Với giá bán trung bình khoảng 70.000 đồng/kg, sau khi trừ chi phí, ông thu lợi nhuận trên 1 tỉ đồng.

"Không riêng gì thị trường Trung Quốc mà bây giờ thị trường nào cũng yêu cầu sản xuất sạch, truy xuất nguồn gốc nên khoảng 2 năm nay tôi chuyển hướng sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP để bán cho công ty xuất khẩu. Ngoài ra, đến mùa khô hằng năm, tôi còn phải trữ nước ngọt để đề phòng hạn, mặn vì cây sầu riêng không chịu được mặn" – ông Bình nói.

Theo ông Lý Văn Tịnh, Giám đốc HTX Trường Trung A (huyện Phong Điền, TP Cần Thơ), đơn vị đang được ngành chức năng hướng dẫn làm hồ sơ để cấp mã số vùng trồng cho 28 ha trồng cây sầu riêng và đã có công ty bao tiêu toàn bộ sản phẩm để xuất sang Trung Quốc.

Việc làm mã số vùng trồng cũng hướng nông dân sản xuất theo hướng sạch, truy xuất nguồn gốc, làm nền tảng có chất lượng sản phẩm tốt để không chỉ xuất sang Trung Quốc mà còn nhiều thị trường khó tính khác.

 Ông Trần Thái Nghiêm, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) TP Cần Thơ, cho biết từ khi sầu riêng được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, ngành nông nghiệp đã hướng dẫn các tổ hợp tác, HTX, nông dân phối hợp với doanh nghiệp đăng ký mã số vùng trồng.

Mỗi mã số vùng trồng có người đại diện đứng ra giám sát chất lượng sản phẩm. Đến nay, địa phương đã gửi 33 hồ sơ với diện tích 550 ha, trong số này đã có 8 vùng trồng được cấp mã số. 

Ông Nguyễn Minh Hiếu, chủ sở hữu Gia Bảo Ecofarm, chuyên canh sầu riêng (thị xã Phước Long, tỉnh Bình Phước), Phó giám đốc HTX dịch vụ nông nghiệp số Bình Phước, hồ hởi khoe vừa trải qua đợt "sát hạch" của chuyên gia Trung Quốc để được cấp mã số xuất khẩu sang thị trường này.

Thu hoạch sầu riêng tại ĐBSCL

Vùng trồng của chúng tôi đầu tư bài bản, nhất là khâu kiểm soát dịch bệnh để bảo đảm kiểm soát côn trùng gây hại và an toàn thực phẩm nên được họ khen và dặn dò "cần giữ phong độ" trong việc quản lý vườn. Chúng tôi hi vọng ra Tết sẽ được cấp mã số để vụ thu hoạch 2023 (từ tháng 5 đến tháng 7) được xuất khẩu chính thức sang thị trường tỉ dân" – ông Hiếu nói.

Cũng theo ông Hiếu, Bình Phước là nơi thích hợp trồng sầu riêng tại khu vực Đông Nam Bộ, mang lại hiệu quả kinh tế cao.

"Vườn sầu riêng từ năm thứ 4 trở đi có thể thu hoạch chính thức, với giá bán từ 50.000 đồng/kg, lợi nhuận có thể đạt 1 tỉ đồng/năm. Dù sầu riêng Bình Phước "đụng mùa" với sầu riêng Thái Lan nhưng chúng tôi không ngại cạnh tranh do chất lượng không thua kém lại có lợi thế gần Trung Quốc, chi phí logistic rẻ hơn" – ông chủ Gia Bảo Ecofarm tự tin.

Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), giá trị sầu riêng xuất khẩu sang Trung Quốc năm 2022 đạt khoảng 350 triệu USD dù chỉ mới xuất khẩu chính thức từ 9-2022 nên đây xứng đáng là loại quả "tỉ đô" vào năm 2023.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Vinafruit, nhấn mạnh: "Năm nay nhà vườn trồng sầu riêng ăn Tết lớn khi giá loại quả này tăng cao. Cận Tết, giá sầu riêng tại vườn ĐBSCL ở mức 80.000 – 100.000 đồng/kg còn trong năm, giá chưa bao giờ bị xuống dưới 50.000 đồng/kg nên nhà vườn đạt hiệu quả kinh tế cao. Đặc biệt là các vùng trồng có mã số xuất khẩu sang Trung Quốc giá còn tốt hơn. Để mua được sầu riêng những vùng này, doanh nghiệp phải đặt cọc trước cũng như đáp ứng các điều kiện nông dân đưa ra. Họ đang ở thế "kèo trên" so với doanh nghiệp" – ông Nguyên nói vui.

Sầu riêng hướng tới tỷ đô tại thị trường tỷ dân

Khi tiến sâu vào thị trường Trung Quốc, chuyên gia dự đoán, ngay trong năm 2023, sầu riêng sẽ là trái cây xuất khẩu tỷ đô của Việt Nam.

Năm 2022 có thể nói là năm kỳ tích của mặt hàng sầu riêng. Chỉ trong 1 tháng, sau khi được xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc, trong tháng 10, xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc đã đạt gần 50 triệu USD, tăng hơn 4.000% so với cùng kỳ năm trước. Đây là mức tăng chưa từng có trong lịch sử ngành sầu riêng Việt Nam.

Còn tại Trung Quốc, sầu riêng được ví von là vua của các loại trái cây bởi vị ngon độc đáo và giàu dinh dưỡng. Nhiều người dân Trung Quốc thích ăn những loại trái cây đặc trưng của xứ nhiệt đới, trong đó có sầu riêng Việt Nam. Đây là cơ hội để quả sầu riêng tiến sâu vào nội địa, chinh phục thị trường gần 1,5 tỷ dân này.

Kho đóng gói sầu riêng của Công ty CP Tập đoàn Chánh Thu - xuất khẩu sầu riêng chính ngạch sang Trung Quốc.

Gian hàng trái cây Việt Nam tại trung tâm triển lãm Higreen, TP Thiên Tân, sầu riêng là tâm điểm. Lần đầu tiên, người dân khu vực phía Bắc Trung Quốc được ăn sầu riêng nhập chính ngạch made in Việt Nam. Mất 3 ngày, container sầu riêng đã tới tay người tiêu dùng. Tươi ngon, vừa kịp chín tới nên hầu hết người dân đều chọn sầu riêng để nếm thử một cách thích thú.

"Lâu nay tôi cứ nghĩ trái sầu riêng chưa nứt ra và có màu xanh là chưa chín. Giờ mới biết sầu riêng Việt Nam xanh nhưng đã rất thơm, ngon. So với ăn các loại sầu riêng trước đây, quả thật sầu riêng Việt Nam ngọt đậm đà, béo và chín mềm", chị Hứa Huan Mai, người dân Thiên Tân, Trung Quốc, chia sẻ.

Tại Trung Quốc, sầu riêng đang món hot trend - món yêu thích của giới trẻ. Pizza sầu riêng, nước uống pha với sầu riêng, bánh nhân sầu riêng và cả lẩu gà nước dừa với sầu riêng.

Sầu riêng luôn là trái cây nhiệt đới đắt đỏ. Giá bán phổ biến tại các siêu thị Bắc Kinh là 80 Nhân dân tệ/kg, tương đương 280.000 đồng. Những tháng đầu xuất sang Trung Quốc, bao nhiêu hết bấy nhiêu, các siêu thị luôn đứt hàng vì cung không đủ cầu, với mã số vùng trồng được cấp còn ít, không thấm tháp vào đâu ở thị trường tỷ dân.

"Ôi nhìn rất là ngon. Trời ơi tôi mong sầu riêng Việt Nam xuất khẩu nhiều nhiều vào Trung Quốc. Trong lòng cũng hy vọng là sầu riêng tự do đi lại khắp nơi để giá giảm xuống cho nhiều người cùng được ăn", chị Ngô Trân, người dân Bắc Kinh, Trung Quốc, bày tỏ.

Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã ký kết cung cấp sầu riêng cho Higreen - doanh nghiệp logistics, phân phối nông sản hàng đầu phía Bắc Trung Quốc. Higreen chiếm 70% sản lượng trái cây nhập khẩu tại TP Thiên Tân và cung cấp cho các chợ đầu mối tại Bắc Kinh, Hà Bắc.

Hiện ngoài sầu riêng Thái Lan, đã có thêm sầu riêng tươi Việt Nam tại thị trường Trung Quốc. Sầu riêng Việt Nam thu hoạch gần như quanh năm nên mùa Tết khi không có sầu riêng Thái Lan, sầu riêng Việt Nam độc chiếm thị trường trong nhiều tháng.

Thay đổi tư duy canh tác sầu riêng

Dự kiến đến năm 2024, Việt Nam sẽ có 51 vùng trồng, với tổng diện tích gần 3.000 hecta sầu riêng, được phép xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc. Từ niềm vui lớn này, nông dân trồng sầu riêng đang chủ động hơn trong việc ứng dụng các giải pháp canh tác bền vững, quan tâm hơn đến việc nâng cao chất lượng sản phẩm.

Đã thành thói quen, công việc ông Bùi Đình Trọng (xã Ea Tar, huyện Cư M'gar, Đắk Lắk) hàng ngày vẫn làm khi đến thăm vườn sầu riêng là mở ứng dụng nhật ký điện tử để cập nhật thông tin mới nhất về hiện trạng cây trồng cũng như các hoạt động kỹ thuật đang diễn ra trên vườn.

"Khi chúng tôi chăm sóc vườn, thời điểm nào chúng tôi đều ghi lại để nhỡ có quên thì chúng tôi vẫn biết được là đã đến thời điểm nào và chăm sóc như thế nào theo chỉ dẫn của công ty, kỹ thuật của hợp tác xã", ông Bùi Đình Trọng, xã Ea Tar, huyện Cư M'gar, Đắk Lắk, cho hay.

Chỉ sau 6 tháng thực hành, nhật ký điện tử đã trở nên gần gũi không chỉ mỗi ông Trọng mà với nhiều nông hộ thành viên của Hợp tác xã Nông nghiệp thương mại dịch vụ Tấn Khang. Ứng dụng này cho phép cả người sản xuất, người bán hàng và người tiêu thụ giám sát quy trình sản xuất, truy xuất nguồn gốc sản phẩm sầu riêng.

Khi đã có nhật ký canh tác, việc thực hành sản xuất nông nghiệp tốt trong trồng trọt hay minh bạch thông tin sản phẩm càng trở nên đơn giản. Chính những yếu tố cốt lõi này đã giúp Đắk Lắk trở thành địa phương được cấp mã số vùng trồng nhiều nhất cả nước, với 23 mã số vùng trồng cho gần 1.500 hecta sầu riêng.

Giá trị sầu riêng xuất khẩu tăng gấp 2, thậm chí gấp 3 lần so với trước đây đã tạo động lực mạnh mẽ để người nông dân thêm phần tự tin, mạnh dạn áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật và các quy trình quản lý, kiểm dịch thực vật theo yêu cầu của nước nhập khẩu. Thông qua đó, số lượng các vùng trồng đạt chuẩn sẽ ngày càng được nâng cao.

Xây dựng hệ sinh thái phát triển sầu riêng

Theo ước tính của Bộ Công Thương, dự kiến mỗi năm, có ít nhất 68.000 tấn sầu riêng "made in Vietnam" được bày bán tại các cửa hàng, chuỗi siêu thị của Trung Quốc. Để trái sầu riêng mang về giá trị tỷ đô, cần có các giải pháp mang tính bài bản, chuyên sâu, nhằm phát triển ngành hàng này một cách bền vững, cũng như phòng chống các rủi ro trong thương mại.

Tới đây, tỉnh Đắk Lắk tiếp tục thiết lập 35 mã số vùng trồng, với tổng diện tích hơn 2.000 hecta. Số lượng này có thể tăng lên khi hồ sơ của các vùng trồng khác đang tiếp tục được gửi đến Tổng cục Hải quan Trung Quốc xem xét phê duyệt.

Việc được cấp mã số vùng trồng là điều kiện cần để sầu riêng có thể xuất khẩu chính ngạch. (Ảnh minh họa)

Thời điểm này, tỉnh Đắk Lắk đang triển khai mạnh mẽ các giải pháp xây dựng "hệ sinh thái sầu riêng" với sự tham gia của cơ quan quản lý, doanh nghiệp, nông dân và hợp tác xã.

Việc tham gia vào "hệ sinh thái sầu riêng" sẽ giúp quá trình từ trồng, chăm sóc, thu hoạch, sơ chế, đóng gói… được thực hiện một cách chuyên nghiệp và minh bạch.

"Hiện nay mới có một quy định là nếu anh sử dụng không đúng mã vùng trồng thì có thể bị thu hôi và nếu khắc phục không tốt nữa thì sẽ bị hủy mã vùng trồng, mã cơ sở đóng gói. Tuy nhiên sắp tới, tôi cho rằng chế tài sẽ cần nhiều mức độ khác nhau và phải chặt chẽ hơn, kiểm soát được tất cả tình huống có thể vi phạm để giữ uy tín", ông Nguyễn Hoài Dương, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đắk Lắk, cho biết.

"Bây giờ đã đến lúc chúng ta nhìn thị trường để sản xuất chứ không còn là sản xuất rồi mới nhìn thị trường. Đây là câu chuyện của quản lý nhà nước nhưng cũng đòi hỏi trách nhiệm rất lớn của người nông dân bởi người nông dân rất đông. Chỉ cần 1 người làm không đúng thì sẽ làm mất đi hình ảnh sản xuất chung đầy tiềm năng của chúng ta", Bộ Trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan nhận định.

Để "những tấm hộ chiếu xuất ngoại" của sầu riêng trở nên bền vững, điều cần thiết là phải có sự đoàn kết giữa nông dân và doanh nghiệp, tránh tư duy chen chúc, giành giật nhau…, và hơn hết là tuân thủ nghiêm túc các quy định của Trung Quốc, không chỉ khi được kiểm tra mà là xuyên suốt cả quá trình sản xuất.

Không mở rộng diện tích quá mức

Dù sầu riêng đang là loại cây trồng mang lại hiệu quả kinh tế cao nhưng việc mở rộng diện tích quá mức sẽ đem lại nhiều hệ lụy trong tương lai.

Do đó, Bộ NN-PTNT đã có văn bản yêu cầu ngành nông nghiệp các địa phương khuyến cáo bà con thận trọng khi phát triển diện tích, chỉ trồng ở những vùng có lợi thế, chuyên canh và tập trung, có kết nối được doanh nghiệp tiêu thụ.

Theo ông Trần Thái Nghiêm, sầu riêng hiện chỉ xuất khẩu trái tươi sang Trung Quốc, chính sách của thị trường này cũng thất thường, không nên bị động vào một thị trường rủi ro rất cao. Nếu không khéo thì giống như khoai lang hay thanh long.

“Do vậy phải phát triển thêm công nghiệp bảo quản, chế biến để lưu trữ được lâu và đa dạng sản phẩm xuất khẩu sang nhiều thị trường khác" – ông Nghiêm khuyến cáo./.