Phát triển bền vững ngành tôm: Cần giải pháp tổng thể

Thêm vào đó, người dân, DN chế biến khó tiếp cận nguồn vốn để quay vòng sản xuất, mua tôm nguyên liệu dự trữ.

Giá tôm nguyên liệu giảm mạnh

Hơn 1 tháng nay, ở một số địa phương có diện tích nuôi tôm lớn ở ĐBSCL như Sóc Trăng, Bạc Liêu..., giá tôm giảm 20 - 30%, khiến nhiều nông hộ đang lo lắng trước nguy cơ có thể thua lỗ. Nguyên nhân là do thị trường xuất khẩu tiêu thụ chậm trong khi nguồn cung tăng.

Tại Sóc Trăng, giá tôm thẻ chân trắng loại 20 con/kg giảm xuống 200.000 đồng/kg, thấp hơn 2 tháng trước khoảng 80.000 đồng/kg. Trong khi đó, chi phí nuôi tôm đặc biệt là nuôi tôm công nghệ cao đang tăng mạnh.

Giá tôm nguyên liệu giảm sâu, người nuôi thua lỗ.

Với nhiều nông dân nuôi tôm tại Bạc Liêu hiện nay, việc sản xuất đang chịu nhiều áp lực. Thời tiết bất thuận, chi phí sản xuất tăng…, không ít nông hộ đã chọn cách phơi ao, hoặc chỉ nuôi cầm chừng với diện tích nhỏ.

Tại Trà Vinh, tôm thẻ chân trắng loại 20 con/kg giá chỉ còn 135.000 đồng/kg, loại 30 con/kg 115.000 đồng/kg, loại 40 con/kg 100.000 đồng/kg, loại 50-100 con/kg  75.000-96.000 đồng/kg.

Ông Trần Trường Giang, Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Trà Vinh, cho biết, giá tôm nguyên liệu ở Việt Nam giảm mạnh là do nhiều nước trên thế giới trúng mùa tôm. Bên cạnh đó, sau đại dịch Covid-19, phần lớn người dân các nước thắt chặt chi tiêu nên nhu cầu nhập khẩu tôm nguyên liệu rất hạn chế.

Trong khi đó, các nước như Thái Lan, Indonesia, Ecudor có lượng tôm xuất khẩu rất lớn với giá thấp hơn Việt Nam 20.000-30.000 đồng/kg. Vì vậy, tôm nguyên liệu ở Việt Nam rất khó cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu. Hiện, các DN xuất khẩu tôm ở Việt Nam hầu như không có đơn đặt hàng.

Theo ông Giang, chi phí sản xuất tôm nguyên liệu khá cao do qua nhiều khâu trung gian. Với giá tôm nguyên liệu hiện nay, các hộ nuôi ở Trà Vinh chỉ hòa vốn, hoàn toàn không có lãi, thậm chí còn thua lỗ nếu xảy ra dịch bệnh. Chính vì vậy, nhiều hộ sau khi thu hoạch đã chọn giải pháp tạm “treo ao,” chưa vội tái vụ để chờ giá tăng trở lại.

Để giảm giá thành tôm nguyên liệu, giúp mặt hàng này tăng năng lực cạnh tranh trên thị trường, ngành Nông nghiệp tỉnh Trà Vinh khuyến khích các hộ nuôi tôm liên kết sản xuất, ký kết trực tiếp với doanh nghiệp, không qua thương lái để giảm chi phí trung gian.

Xuất khẩu tôm tiếp tục vẫn là mặt mang lại doanh thu lớn cho các doanh nghiệp Việt. Ảnh: Nhật Hồ

Hy vọng vào Trung Quốc?

Năm 2023, Trung Quốc dự kiến nhập khẩu 1 triệu tấn tôm với trị giá khoảng 7 tỷ USD, sẽ là cơ hội cho các DN xuất khẩu tôm Việt Nam.

Trung Quốc là thị trường được nhiều DN kỳ vọng sẽ phục hồi sớm hơn so với các thị trường khác như Mỹ, châu Âu (EU) trong bối cảnh DN xuất khẩu tôm phải đối mặt với nhiều thách thức hiện tại. Sức mua tôm ở hai thị trường chính là EU và Mỹ vẫn giảm mạnh do lạm phát tăng cao. Xuất khẩu tôm 4 tháng đầu năm 2023 chỉ đạt 892 triệu USD, giảm 44,1% so với cùng kỳ năm trước. Ngay cả với thị trường Trung Quốc đã mở cửa trở lại nhưng xuất khẩu tôm sang thị trường này vẫn giảm 40%.

“Mặc dù Trung Quốc luôn có chính sách tự cung tự cấp lương thực nhưng chính sách này vẫn chưa thực sự hiệu quả đối với thủy sản. Vì vậy, 1 triệu tấn nhập khẩu trong năm nay có thể là  con số khả thi và Việt Nam nên đón bắt cơ hội từ thị trường này”, bà Kim Thu, chuyên gia thị trường tôm của VASEP nhấn mạnh.

Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, trong 3 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu tôm Việt Nam sang Trung Quốc đạt trên 54 triệu USD, mặc dù xuất khẩu tôm giảm 40% so với cùng kỳ năm 2022, nhưng các doanh nghiệp kỳ vọng xuất khẩu tôm sẽ bật tăng trở lại khi Trung Quốc tăng nhu cầu mua.

Như vậy, tôm tiếp tục sẽ là “át chủ bài” sánh vai cùng cá tra mang lại kim ngạch lớn cho ngành thủy sản, để thủy sản tiếp tục giữ ngôi vị mặt hàng “trên 10 tỷ USD” trong hoạt động xuất khẩu của Việt Nam.

Theo số liệu của Hải quan Trung Quốc, quốc gia này đã nhập khẩu lượng tôm kỷ lục trong ba tháng đầu năm 2023, đạt 274.479 tấn, tăng 34% so với cùng kỳ năm trước; kim ngạch nhập khẩu đạt 1,4 tỉ USD, tăng 16%. Đặc biệt, lượng tôm nước ấm đông lạnh nhập khẩu trong tháng 3 đạt kỷ lục 105.687 tấn, tăng 74%.

Hơn nữa, xuất khẩu tôm sang Trung Quốc có thể đạt kim ngạch cao hơn nhờ giá tôm nhập khẩu trung bình của nước này trong tháng 3 ở mức 5,5 USD/kg, tăng nhẹ so với 5,3 USD/kg hồi tháng 2 - mức thấp nhất trong vòng 2 năm.

Cần giải pháp tổng thể

TS. Hồ Quốc Lực, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty FIMEX, nguyên Chủ tịch VASEP, cho rằng, lúc này chuyện giải cứu giá tôm là việc phải làm, càng nhanh càng tốt. Trước tiên, phải tìm hiểu nguyên nhân một cách cặn kẽ, coi yếu tố nào có ảnh hưởng lớn, cần quan tâm hơn và tiếp đó xem xét cách thức xử lý.

“Tình trạng thua lỗ khiến người nuôi tôm “treo ao”, ngừng thả con giống sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy trong toàn chuỗi ngành tôm. Đầu vào cho hình thành con tôm post (tôm giống thông thường), thức ăn đã chuẩn bị rồi, nay xử lý ra sao khi hầu hết các yếu tố này sử dụng có thời hạn. Nhà chế biến ra sao khi không có nguyên liệu, tiền đâu lo cho người lao động, trả nợ vay ngân hàng”, ông Lực cảnh báo.

Được biết, VASEP và Hiệp hội Tôm giống Bình Thuận đang phối hợp hình thành liên minh tập trung các DN ngành tôm để cùng tìm giải pháp, sách lược ứng phó. Liên minh này còn có sự tham gia của các mắt xích trong chuỗi giá trị con tôm, nhất là mắt xích con giống và chế biến tiêu thụ. Cuộc họp đầu tiên giữa hai bên đã diễn ra vào cuối tháng 5/2023.

Nhằm thúc đẩy xuất khẩu tôm trong năm 2023, nhiều ý kiến cho rằng, cần có biện pháp quản lý, bình ổn giá cả vật tư đầu vào phục vụ nuôi tôm, tránh tình trạng tăng giá liên tục như hiện nay. Đồng thời, quản lý tốt giá tôm nguyên liệu, tránh để tình trạng tôm giảm giá ảnh hưởng đến sản xuất của người dân. Bên cạnh đó, cần ban hành cơ chế, chính sách, nhất là về vốn, hỗ trợ hình thành các vùng sản xuất nguyên liệu trong nước phục vụ cho sản xuất thức ăn nuôi tôm, giảm phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu.