Siết chặt kiểm tra mã số vùng trồng sầu riêng để xuất khẩu bền vững

Giả mạo mã số vùng trồng

Theo Cục Bảo vệ thực vật, sau khi Bộ Nông nghiệp và PTNT và Tổng cục Hải quan Trung Quốc ký Nghị định thư về xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc, dù lô hàng đầu tiên vừa được xuất khẩu, nhưng trên thị trường đã có hợp tác xã, doanh nghiệp phản ánh tình trạng đơn vị giả mạo mã số vùng trồng của những hợp tác xã, doanh nghiệp được phép xuất khẩu chính ngạch để xuất hàng sang Trung Quốc.

Cụ thể, bà Nguyễn Thị Hà, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm dịch thực vật vùng 7 cho biết, vừa qua, cửa khẩu tỉnh Lạng Sơn  tiếp nhận 2 container hàng sầu riêng dạng quả tươi của Công ty TNHH An Khang, địa chỉ đăng ký kinh doanh tại 28 Nam Quan Đồng Đăng, huyện Cao Lộc, Lạng Sơn.

Theo bà Hà, 2 container hàng này chưa có giấy ủy quyền của vùng trồng được phía Trung Quốc phê duyệt, nên không đủ điều kiện xuất sang Trung Quốc.

Sau khi làm sạch, chủ vựa lựa từng trái sầu riêng để đóng thùng xuất khẩu.

Mã số vùng trồng của lô hàng sầu riêng này, theo giấy tờ do Công ty An Khang cấp, là VN-ĐLOR-0071. Đối chiếu trên Hệ thống đăng ký do Tổng cục Hải quan Trung Quốc quản lý, vùng trồng này nằm tại xã Ea Yông, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk.

VN-ĐLOR-0071 là một trong số 16 mã số vùng trồng của HTX Cây ăn trái Krông Pắc, địa chỉ thôn Tân Đông, xã Ea Kênh, huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk.

Đại diện HTX Cây ăn trái Krông Pắc cho biết, một số đơn vị đã tự ý lấy mã số vùng trồng của HTX để làm thủ tục, hồ sơ nhằm xuất khẩu sản phẩm sầu riêng sang thị trường Trung Quốc.

Bên cạnh đó, khi kiểm tra và xác minh thực tế ở những vườn này, sầu riêng chưa ra trái hoặc đang có trái non chưa đủ ngày để thu hoạch.

Trong Công văn số 05 được HTX gửi đi ngày 8/9/2022, ông Lê Minh Tâm, Giám đốc HTX Cây ăn trái Krông Pắc cho biết, hiện chưa ủy quyền cho đơn vị nào sử dụng mã số vùng trồng xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc.

Tương tự, Công ty CP Thương mại xuất - nhập khẩu Dũng Thái Sơn ở xã Ea Kênh (Krông Pắc - Đắk Lắk) cũng có công văn gửi Cục Bảo vệ thực vật, khẳng định không ủy quyền mã số vùng trồng cho bất kỳ đơn vị nào.

Bà Nguyễn Thị Thu Hương, Phó cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật, cho rằng, việc gian lận mã số vùng trồng không chỉ làm mất uy tín, mà có thể mất cả thị trường. Do đó, trong thời gian tới, chúng ta cần phải nâng diện tích mã số vùng trồng được công nhận. 

Kiểm soát để bảo vệ người làm ăn chân chính

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Lê Minh Hoan nhấn mạnh, Nghị định thư xuất khẩu mặt hàng sầu riêng có được sau “4 năm vất vả, trăn trở” và thậm chí còn có những đánh đổi nhất định trong thương mại song phương.

“Chúng ta hôm nay mang tâm thế của những người sắp vươn xa, mà muốn vươn xa thì phải đi cùng nhau. Song, khi lợi ích không được minh bạch, công khai, thì rất khó vươn xa. Tôi rất kỳ vọng chúng ta làm được nhiều điều lớn hơn”, ông Hoan nói.

Theo quy định của Trung Quốc, mỗi mã số vùng trồng sẽ tương ứng với diện tích sầu riêng nhất định được phép xuất khẩu. Chẳng hạn, với mã số vùng trồng 5ha, thì sẽ cho phép xuất khẩu 100 tấn sầu riêng. Khi có hiện tượng doanh nghiệp lấy cắp mã vùng trồng, số lượng xuất khẩu sẽ vượt nhiều so với quy định. Nếu Hải quan đối tác phát hiện thì mã số vùng trồng sẽ bị xóa, thiệt hại nặng nhất là nông dân.

Ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật, cho biết: “Nếu để xảy ra tình trạng mạo danh, mượn mã số vùng trồng... mà phía bạn phát hiện vi phạm thì sẽ dừng ngay mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói đó. Nếu vi phạm nhiều lần, phía bạn sẽ ngừng cả ngành hàng sầu riêng của Việt Nam”.

Đưa ra giải pháp cho vấn nạn này, ông Trung cho biết, Cục đã và đang yêu cầu  vùng trồng, cơ sở đóng gói, các đơn vị liên quan cùng chung tay để thực hiện đúng quy định của Nghị định thư.

Cần khung pháp lý đủ mạnh

Với kinh nghiệm hàng chục năm ở thị trường Trung Quốc, bà Nguyễn Thị Thành Thực, Ủy viên Ban chấp hành VIDA (Hiệp hội Nông nghiệp số Việt Nam), chia sẻ: “Cần đưa việc giả mạo thông tin xuất xứ hàng hóa vào khung pháp lý. Có như vậy, người dân và doanh nghiệp mới tự giác xây dựng mã vùng, mã xưởng”.

Dưới góc độ doanh nghiệp, bà Thực cho rằng, các cơ quan Nhà nước cần có chế tài xử lý mạnh tay đối với vấn đề giả mạo. Bởi lẽ, việc chuyển đổi số ở Trung Quốc đã thực hiện nhiều năm, các cơ quan như hải quan, thuế, kiểm dịch, doanh nghiệp, ngân hàng, đều liên thông số liệu với nhau. Bất cứ khâu nào cũng có thể phát hiện gian lận.

“Việc kiểm tra ở phía Trung Quốc là rất dễ bởi chuyển đổi số liên thông nhiều ngành. Muốn xử lý là xử lý được ngay. Thậm chí vài tháng sau, họ dò lại, sẽ biết ngay chuyện gian lận”, bà Thực nói.

Qua đây, bà Thực đề nghị, các cơ quan chuyên môn của Bộ Nông nghiệp và PTNT, Hải quan các cửa khẩu, chính quyền địa phương, đơn vị kiểm dịch thực vật, cơ quan quản lý thị trường, cơ quan thuế... cần có giải pháp trong việc phối hợp, kiểm soát chặt chẽ hàng hóa nông sản lưu thông.

“Nếu các cơ quan quản lý ở địa phương có biện pháp quản lý tốt việc này, thì hàng giả mạo mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói sẽ khó có thể thực hiện. Nếu cơ quan kiểm dịch thực vật khi cấp giấy chứng nhận cho lô hàng xuất khẩu có kiểm tra hoặc theo dõi trên hệ thống đăng ký thông tin, sản lượng và thông báo bằng văn bản của các chủ sở hữu mã vùng trồng, mã cơ sở đóng gói ủy quyền cho đơn vị xuất khẩu thì sẽ giúp ngăn chặn việc giả mạo”, bà Thực nhấn mạnh.

Thanh Xuân