Thương hiệu nông sản Việt đang ở đâu trên thị trường quốc tế?

Sản xuất nông nghiệp Việt Nam thời gian qua đạt nhiều thành tựu to lớn.

Xây dựng thương hiệu là yêu cầu cấp bách

Nhận thức được tầm quan trọng của xây dựng thương hiệu cho hàng hóa nông sản quốc gia, thời gian qua, các cơ quan Trung ương, các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp đã quan tâm đến việc xây dựng và phát triển thương hiệu quốc gia và thương hiệu vùng, miền, địa phương.

Sản xuất nông nghiệp Việt Nam thời gian qua đạt nhiều thành tựu to lớn, sản lượng lương thực thực phẩm tăng nhanh cả về số lượng và chất lượng, đảm bảo nguồn cung dồi dào, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước.

Sự phát triển về sản xuất, thương mại nông sản đã góp phần tích cực cho sự phát triển nông nghiệp - nông thôn Việt Nam trong thời gian qua, theo đó đời sống của người dân không ngừng được cải thiện, bộ mặt nông thôn liên tục đổi mới, phương thức sản xuất chuyển biến tích cực, cấu trúc thị trường nông sản được củng cố và từng bước hội nhập sâu rộng, sản phẩm nông nghiệp được cải thiện cả về số lượng và chất lượng. Một số nông sản chủ lực đã khẳng định được vị thế và khả năng cạnh tranh trên thị trường thế giới, như gạo, cà-phê, hồ tiêu, các loại thủy sản...

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, gần 80% nông sản của Việt Nam ra thị trường thế giới dưới danh nghĩa của những doanh nghiệp nước ngoài do chưa có thương hiệu, logo, nhãn mác… Điều này gây ra những tổn thất lớn đối với tổng giá trị xuất khẩu nông sản nước nhà. Chất lượng sản phẩm nông sản được nâng cao, đáp ứng các tiêu chuẩn về an toàn vệ sinh thực phẩm ngày càng khắt khe, nhưng vẫn chưa được ưa chuộng tại các thị trường lớn như Mỹ, EU, Australia, Nhật Bản… Dù có chất lượng không thua kém so với các sản phẩm cùng loại của các quốc gia khác, song nhiều nông sản Việt Nam vẫn chưa có mặt trên bản đồ nông sản thế giới. Do đó, ngoài việc bảo đảm sản xuất các sản phẩm nông nghiệp an toàn với sức khỏe của con người, công tác quy hoạch các vùng sản xuất nông nghiệp và xây dựng thương hiệu sản phẩm là một yêu cầu cấp bách.

Thiếu kinh phí, vướng thủ tục pháp lý

Theo báo cáo của Bộ NN&PTNT, nhãn hiệu Gạo Việt Nam/Vietnam Rice (bảo hộ dưới dạng nhãn hiệu chứng nhận) tính đến hết năm 2021 đã có 19 quốc gia chấp nhận bảo hộ nhãn hiệu Gạo Việt Nam/Vietnam Rice bao gồm: Indonesia, Nga và OAPI (gồm 17 nước châu Phi: Benin, Burkina Faso, Cameroon, Cộng hòa Trung Phi, Chad, Comoros, Cộng hòa Cônggô, Bờ Biển Ngà, Guinea Xích đạo, Gabon, Guinea, Guinea Bissau, Mali, Mauritania, Niger, Senegal và Togo); có 3 quốc gia: Trung Quốc, Brunei và Na Uy đã thông báo bảo hộ nhãn hiệu chứng nhận.

Mặc dù nhãn hiệu chứng nhận Gạo Việt Nam đã được bảo hộ trong nước và tại một số quốc gia, nhưng cho đến nay chưa được cấp cho bất cứ doanh nghiệp nào sử dụng vì còn vướng mắc. Giải quyết điểm nghẽn này, Bộ NN&PTNT đã tiến hành chuyển nhượng quyền sở hữu cho Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) quản lý sử dụng nhãn hiệu chứng nhận Gạo Việt Nam.

Chưa có doanh nghiệp nào được sử dụng nhãn hiệu Gạo Việt Nam để xuất khẩu. (Ảnh minh họa)

Tuy nhiên, theo Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam Đỗ Hà Nam, đăng ký bảo hộ ra nước ngoài cũng gặp khó khăn bởi 2 lý do: thiếu kinh phí đăng ký và một số nước chỉ chấp nhận bảo hộ dưới hình thức nhãn hiệu thông thường, không bảo hộ dưới hình thức nhãn hiệu chứng nhận.

Không chỉ gạo, cà phê Việt Nam chất lượng cao dù đã được phê duyệt là sản phẩm quốc gia và triển khai xây dựng thương hiệu Cà phê Việt Nam chất lượng cao đủ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế, song đến nay kết quả vẫn “dậm chân tại chỗ”.

Lý giải điều này, đại diện Bộ Khoa học & Công nghệ cho hay, vướng mắc đăng ký bảo hộ nhãn hiệu chứng nhận Cà phê Việt Nam chất lượng cao và xây dựng thương hiệu cho ngành cà phê chính là do thiếu hành lang pháp lý và hệ thống quản lý tên gọi quốc gia. Bộ Khoa học và Công nghệ được giao nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật về việc sử dụng tên quốc gia nhưng đến nay Bộ cũng chưa thực hiện.

Đáng nói, nhãn hiệu chứng nhận Cà phê Việt Nam chất lượng cao chưa được bảo hộ, Đề án tuyên truyền, quảng bá cho thương hiệu Cà phê Việt Nam chất lượng cao gắn với thương hiệu ngành, chỉ dẫn địa lý do Bộ Công Thương trình Thủ tướng cũng chưa được phê duyệt.

Cần chính sách đặc thù phát triển thương hiệu nông sản

Thông tin từ Bộ NN&PTNT, hiện Việt Nam duy trì 11 nhóm mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu từ 1 tỷ USD trở lên, trong đó có 7 nhóm mặt hàng (gỗ và sản phẩm gỗ, tôm, cà phê, gạo, cao su và rau quả, hạt điều) đạt kim ngạch xuất khẩu trên 3 tỷ USD.

Mặc dù đạt được những con số ấn tượng về kim ngạch xuất khẩu, nhưng có 80% sản lượng nông sản xuất khẩu chưa xây dựng được thương hiệu, chưa có logo, nhãn mác riêng và chưa tham gia đầy đủ vào chuỗi giá trị toàn cầu. Nhiều sản phẩm được xuất khẩu và bán ở thị trường nước ngoài dưới thương hiệu không phải của doanh nghiệp Việt Nam.

Cà phê Việt Nam được bán ở thị trường nước ngoài dưới thương hiệu không phải của doanh nghiệp Việt. (Ảnh minh họa)

Phó Giám đốc Trung tâm Tư vấn chính sách nông nghiệp (Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn) Nguyễn Ngọc Luân chia sẻ, hiện nay, Việt Nam chưa có chính sách riêng nào để hỗ trợ cho việc phát triển thương hiệu nông sản.

Thông qua công tác tuyên truyền và các chương trình hiện nay ở các bộ, ngành và địa phương, nhiều tổ chức, doanh nghiệp đã tích cực, chủ động trong đăng ký nhãn hiệu, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, phát triển thương hiệu nông sản, nhưng việc phát triển các thương hiệu mạnh (ở cả 3 nhóm sản phẩm quốc gia, vùng và địa phương) đều còn hạn chế.

Vì vậy, việc xây dựng một cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển thương hiệu cho nông sản đảm bảo phù hợp hợp với các chủ trường, chính sách, cơ sở pháp lý liên quan và phù hợp với quy định tại Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật là cần thiết.

Theo đó, các nội dung chính sách cần xem xét gồm: hỗ trợ xây dựng thương hiệu thông qua thúc đẩy đăng ký bảo hộ tài sản trí tuệ trong và ngoài nước; hỗ trợ xây thực hiện nhiệm vụ nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác và phát triển tài sản trí tuệ; thúc đẩy và tăng cường hiệu quả thực thi và chống xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, xâm phạm thương hiệu; hỗ trợ hình thành, tạo dựng văn hóa sở hữu trí tuệ và phát triển thương hiệu nông sản.