“Vua trái cây” gia nhập “câu lạc bộ” tỷ đô trong năm 2023?

Cơ hội quả sầu chinh phục thị trường tỷ dân

Năm 2022, có thể nói là năm kỳ tích của mặt hàng sầu riêng. Chỉ trong 1 tháng, sau khi được xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc, trong tháng 10, xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc đạt gần 50 triệu USD, tăng hơn 4.000% so với cùng kỳ năm 2021. Đây là mức tăng chưa từng có trong lịch sử ngành sầu riêng Việt Nam.

Nông dân miền Tây phấn khởi với vụ sầu riêng thắng lớn. Ảnh: Tâm An

Còn tại Trung Quốc, sầu riêng được ví von là vua của các loại trái cây bởi vị ngon độc đáo và giàu dinh dưỡng. Nhiều người dân Trung Quốc thích ăn những loại trái cây đặc trưng của xứ nhiệt đới, trong đó có sầu riêng Việt Nam. Đây là cơ hội để quả sầu riêng tiến sâu vào nội địa, chinh phục thị trường gần 1,5 tỷ dân này.

Sầu riêng luôn là trái cây nhiệt đới đắt đỏ. Giá bán phổ biến tại các siêu thị ở Bắc Kinh là 80 Nhân dân tệ/kg, tương đương 280.000 đồng/kg. Những tháng đầu xuất sang Trung Quốc, bao nhiêu hết bấy nhiêu, các siêu thị luôn đứt hàng vì cung không đủ cầu, với mã số vùng trồng được cấp còn ít, không thấm tháp vào đâu so với nhu cầu của thị trường hơn tỷ dân.

Nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã ký kết cung cấp sầu riêng cho Higreen - doanh nghiệp logistics, phân phối nông sản hàng đầu phía Bắc Trung Quốc. Higreen chiếm 70% sản lượng trái cây nhập khẩu tại TP Thiên Tân và cung cấp cho các chợ đầu mối tại Bắc Kinh, Hà Bắc.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, thông tin, dù chỉ mới xuất khẩu chính thức từ tháng 9/2022, giá trị sầu riêng Việt Nam xuất sang Trung Quốc năm 2022 đạt khoảng 350 triệu USD. 

Gần 30 năm trồng sầu riêng ở Cai Lậy (Tiền Giang), ông Huỳnh Tấn Lộc, Giám đốc Hợp tác xã Sầu riêng Ngũ Hiệp, thừa nhận, loại trái cây này đang có giá cao kỷ lục lịch sử. Ông cho biết, trước kia giá sầu riêng đỉnh điểm cũng chỉ 105.000 đồng/kg. Nhưng giữa tháng 1 này, giá sầu Thái đã vọt lên 170.000-190.000 đồng/kg, Ri6 140.000-160.000 đồng/kg. Hiện giá sầu đã hạ nhiệt nhưng vẫn neo ở mức 140.000-150.000 đồng/kg, tuỳ loại.

“Giá sầu riêng càng đắt đỏ thì hàng càng dễ bán. Trước kia loại sầu 3,5 hộc múi mới đạt tiêu chuẩn thu mua xuất khẩu, nay loại quả 2,5 hộc các vựa cũng gom mua sạch. Đến sầu kem giờ cũng được giá”, ông Lộc phấn khởi nói.

Xây dựng hệ sinh thái phát triển sầu riêng

Theo ước tính của Bộ Công Thương, dự kiến mỗi năm, có ít nhất 68.000 tấn sầu riêng “made in Vietnam” được bày bán tại các cửa hàng, chuỗi siêu thị của Trung Quốc. Để trái sầu riêng mang về giá trị tỷ đô, cần có các giải pháp mang tính bài bản, chuyên sâu, nhằm phát triển ngành hàng này một cách bền vững, cũng như phòng chống các rủi ro trong thương mại.

Tới đây, tỉnh Đắk Lắk tiếp tục thiết lập 35 mã số vùng trồng, với tổng diện tích hơn 2.000ha. Số lượng này có thể tăng lên khi hồ sơ của các vùng trồng khác đang tiếp tục được gửi đến Tổng cục Hải quan Trung Quốc xem xét phê duyệt.

Thời điểm này, Đắk Lắk đang triển khai  các giải pháp xây dựng “hệ sinh thái sầu riêng” với sự tham gia của cơ quan quản lý, doanh nghiệp, nông dân và hợp tác xã.

Việc tham gia vào “hệ sinh thái sầu riêng” sẽ giúp quá trình từ trồng, chăm sóc, thu hoạch, sơ chế, đóng gói… được thực hiện một cách chuyên nghiệp, minh bạch.

“Hiện nay, mới có một quy định là nếu anh sử dụng không đúng mã vùng trồng thì có thể bị thu hồi và nếu khắc phục không tốt  sẽ bị hủy mã vùng trồng, mã cơ sở đóng gói. Tuy nhiên sắp tới, tôi cho rằng, chế tài sẽ cần nhiều mức độ khác nhau và phải chặt chẽ hơn, kiểm soát được tất cả tình huống có thể vi phạm để giữ uy tín”, ông Nguyễn Hoài Dương, Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Đắk Lắk, cho biết.

“Bây giờ đã đến lúc chúng ta nhìn thị trường để sản xuất chứ không còn là sản xuất rồi mới nhìn thị trường. Đây là câu chuyện của quản lý nhà nước nhưng cũng đòi hỏi trách nhiệm rất lớn của người nông dân bởi người nông dân rất đông. Chỉ cần 1 người làm không đúng thì sẽ làm mất đi hình ảnh sản xuất chung đầy tiềm năng của chúng ta”, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Lê Minh Hoan nhận định.

Để “tấm hộ chiếu xuất ngoại” của sầu riêng trở nên bền vững, điều cần thiết là phải có sự đoàn kết giữa nông dân và doanh nghiệp, tránh tư duy chen chúc, giành giật…, và hơn hết là tuân thủ nghiêm túc các quy định của Trung Quốc, không chỉ khi được kiểm tra mà là xuyên suốt quá trình sản xuất.

Thêm đối thủ cạnh tranh tại thị trường Trung Quốc

Trung Quốc là thị trường tiêu thụ sầu riêng lớn nhất thế giới, với kim ngạch nhập khẩu trên dưới 4 tỷ USD/năm. Trước đó, sầu riêng Thái Lan phủ sóng thị trường này, còn Việt Nam mới chính thức xuất khẩu lô sầu đầu tiên vào giữa tháng 9/2022 theo nghị định thư ký giữa hai nước.

Từ đó đến nay, kim ngạch xuất khẩu sầu của nước ta tăng mạnh. Năm 2022, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng đạt gần 400 triệu USD, riêng xuất sang Trung Quốc ước đạt 350 triệu USD.

Tuy nhiên mới đây, theo freshplaza.com, Trung Quốc đã cho phép sầu riêng của Philippines được nhập khẩu vào nước này từ ngày 4/1/2023.

Mùa sầu riêng địa phương ở thành phố Davao (chiếm 80% sản lượng sầu riêng của Philippines) từ tháng 7 đến tháng 10 hàng năm. So với các giống sầu riêng nổi tiếng khác, giống phổ biến ở Davao là Puyat và D101 có khả năng kháng sâu bệnh tốt và cho năng suất cao hơn.

Như vậy, ngoài Thái Lan, sầu riêng Việt sẽ có thêm đối thủ cạnh tranh là Philippines tại thị trường Trung Quốc.

Tuy nhiên, ông Đặng Phúc Nguyên cho rằng, sầu riêng Việt vẫn có nhiều lợi thế cạnh tranh tại thị trường Trung Quốc. Ông phân tích, diện tích và sản lượng sầu của Philippines còn khiêm tốn. Họ tính toán cả năm 2023, xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc chỉ đạt khoảng 150 triệu USD - con số không đáng kể so với vài tỷ USD nhập sầu riêng của Trung Quốc.

Hơn nữa, cả sầu Thái Lan và Philippines đều thu hoạch theo mùa, trong khi ở nước ta có nhiều vùng trồng với thời gian thu hoạch lệch nhau nên có hàng xuất khẩu quanh năm. Cùng với đó, quãng đường vận chuyển sầu từ nước ta sang Trung Quốc chỉ mất khoảng 1,5 ngày, đảm bảo sầu tươi ngon, chi phí vận chuyển tính vào giá thành sẽ rẻ hơn hàng của các đối thủ cạnh tranh.

“Sản lượng sầu riêng tại Việt Nam lên tới trên 1 triệu tấn. Chúng ta cần làm tốt khâu vùng trồng, cơ sở đóng gói, giữ chất lượng ổn định thì năm 2023, xuất khẩu sầu riêng có thể thu về hơn 1 tỷ USD”, ông Nguyên dự đoán.