Đừng chờ vắc xin dịch vụ để bỏ lỡ "cơ hội vàng" của trẻ

Sau gần 30 năm triển khai chương trình Tiêm chủng mở rộng, Việt Nam đã đạt được những thành tựu xuất sắc, được Tổ chức Y tế Thế giới đánh giá cao. Chúng ta đã thanh toán bệnh bại liệt, loại trừ uốn ván sơ sinh và khống chế bệnh sởi thành công.  UNICEF đã đánh giá: “Việt Nam là điểm sáng về tiêm chủng mở rộng.”

Nhờ tiêm chủng, mỗi năm tại nước ta có khoảng 1,2 - 1,3 triệu trẻ em được tiêm chủng miễn phí 11 loại bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Ngoài ra, kể từ khi có chương trình tiêm chủng mở rộng, ước có khoảng 43.000 trẻ em đã được cứu sống nhờ vắc xin. Nhiều loại bệnh nguy hiểm khác cũng đã được loại trừ, giảm hẳn như bại liệt, uốn ván sơ sinh, sởi, viêm gan… Công tác tiêm chủng trong những năm qua đạt được thành tựu đáng kể nhờ sự nỗ lực hết mình của ngành y tế, đặc biệt là sự tận tâm của các cán bộ phụ trách tiêm chủng tại từng địa phương.

Một số trường hợp chưa đi tiêm chủng mà không bị mắc bệnh là nhờ độ bao phủ rộng của chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia đã tạo nên bức tường thành vững chãi ngăn chặn dịch bệnh bùng phát và lây lan trong cộng đồng. Tuy nhiên, nếu người dân vì thế mà chủ quan, không đi tiêm đầy đủ, tích lũy dân số không tiêm chủng đến một mức độ nhất định sẽ dẫn đến tình huống dịch bệnh bất ngờ xảy ra và lây lan nhanh chóng, khó kiểm soát, để lại những hậu quả khôn lường cho xã hội. Chúng ta đã chứng kiến dịch sởi bùng phát vào năm 2013-2014; dịch bạch hầu ở Quảng Nam, ho gà tại Hà Nội trong năm 2015. Đó là những bài học đáng tiếc vì bộ phận người dân chủ quan không tiêm chủng.

Vẫn còn bộ phận không nhỏ các bậc phụ huynh ở các thành phố lớn không tin cậy vào vắc xin miễn phí trong chương trình tiêm chủng mở rộng, muốn tìm đến các điểm tiêm chủng dịch vụ hoặc bay ra nước ngoài để đăng ký tiêm cho trẻ với chi phí rất cao. Lợi dụng tâm lý đó, thị trường xuất hiện những dịch vụ đăng ký tiêm chủng dịch vụ và tiêm vắc xin “xách tay” gây xôn xao dư luận trong thời gian qua. Những phụ huynh trên chưa hiểu rõ rằng vắc xin nào cũng có tỷ lệ phản ứng nặng nhất định vì tiêm vắc xin là quá trình đưa kháng nguyên lạ vào cơ thể. Vì thế không có loại vắc xin nào đạt đến độ an toàn hoàn hảo 100%. Trong khi đó, việc tiêm chủng phòng chống dịch cho trẻ và cho cả cộng đồng là việc hết sức cần thiết, đặc biệt là đối với quốc gia có khí hậu nhiệt đới, môi trường dễ bùng phát các dịch bệnh nguy hiểm. Do đó, mỗi phụ huynh cần ý thức tiêm chủng không chỉ là lựa chọn của mỗi cá nhân mà còn là trách nhiệm của cả cộng đồng, nhằm hướng tới đạt tỷ lệ tiêm chủng bao phủ toàn dân cao. 

PGS.TS.Trần Đắc Phu, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) khẳng định: Bộ Y tế tuyệt đối cấm việc buôn bán vắc xin ngoài thị trường, đồng thời khuyến cáo người dân không nên tự mua, tự tiêm vắc xin “xách tay”. “Vắc xin không đảm bảo chất lượng, không được bảo quản đúng quy trình, đúng nhiệt độ rất dễ xảy ra phản ứng nguy hiểm cho cơ thể. Những vắc xin “xách tay” không chắc chắn được kiểm định về chất lượng hay không, người tiêm cũng có thể không có kỹ thuật, không đủ các phương tiện cấp cứu nếu xảy ra phản ứng”. Như thế, việc quyết định tiêm bên ngoài, qua “cò”, với hàng “xách tay” không rõ nguồn gốc chẳng khác nào phụ huynh đang “gửi trứng cho ác” với những nguy cơ, hiểm họa khôn lường!", ông Phu nói.

Theo số liệu thống kê, năm 2016, việc nhập về các vắc xin dịch vụ của Pháp, Bỉ vẫn khó khăn. Nguyên nhân là do các nước sản xuất vắc xin chỉ sản xuất theo đơn đặt hàng lớn, từ cách đây 2-3 năm, do đó không dư ra để bán theo nhu cầu đột biến của Việt Nam.  

Cũng theo PGS.TS.Trần Đắc Phu, “cơ hội vàng” để tiêm vắc xin đạt tỷ lệ miễn dịch cao nhất là khi trẻ 2, 3 và 4 tháng tuổi. Giữa các mũi tiêm tối thiểu là 4 tuần. “Đây là khoảng thời gian trẻ rất dễ mắc các bệnh nói trên, khi mắc thì nguy cơ biến chứng, nguy hiểm đến tính mạng rất lớn. Ngoài ra, các nghiên cứu chỉ ra rằng, đây là “thời gian vàng” để vắc xin phát huy miễn dịch cao nhất, lên đến 80-90%. Nếu trẻ không tiêm đủ mũi, khả năng miễn dịch càng giảm, thậm chí về 0”.

Nhằm bảo vệ sức khỏe của trẻ và ngăn chặn nguy cơ lây lan dịch trong cộng đồng, Cục Y tế dự phòng khuyến cáo:

Quyền lựa chọn tiêm loại vắc xin nào cho trẻ thuộc về các bậc phụ huynh, tuy nhiên, cần bảo đảm hiểu rõ về nguồn gốc và chất lượng của lô vắc xin, cũng như kỹ thuật tiêm của người chịu trách nhiệm tiêm cho bé. Phụ huynh cần nắm rõ lịch tiêm của bé, bảo đảm tuân theo lịch tiêm chủng đã được Bộ Y tế quy định.

Nếu liều vắc xin 5 trong 1 nào bị bỏ lỡ hoặc tiêm muộn thì cần phải tiêm sớm ngay, không cần phải tiêm lại từ mũi đầu. Đương nhiên về độ miễn dịch cũng sẽ không cao như tiêm đủ mũi, đủ thời gian. Và nếu trẻ nào đã tiêm vắc xin dịch vụ 5 trong 1 nhưng sau đó không có để tiêm thì cũng có thể chuyển sang tiêm vắc xin trong chương trình tiêm chủng mở rộng Quinvaxem mà không lo ngại khả năng miễn dịch giảm.

Phụ huynh có nhu cầu tiêm cho con tốt nhất nên đến các trung tâm y tế, cơ sở tiêm chủng Bộ Y tế quy định để được tư vấn đầy đủ. Tuyệt đối không được bỏ tiêm chủng, khiến trẻ nguy hiểm tính mạng và có thể gây dịch trong cộng đồng.

Mọi thông tin chia sẻ trên mạng hoặc truyền miệng không rõ nguồn rất khó để xác định tính xác thực, có thể được tung tin thất thiệt vì mục đích trục lợi trong thời điểm “khát vắc xin dịch vụ”. Vì thế, Cục Y tế dự phòng khuyến cáo người dân nên theo dõi thông tin chính thức trên website Cục Y tế dự phòng và website Bộ Y tế tại địa chỉ sau: http://vncdc.gov.vn/; http://moh.gov.vn/.

Mọi thắc mắc liên quan đến tiêm chủng hoặc thông tin về các trường hợp sai phạm, đáng ngờ, người dân có thể liên hệ trực tiếp tại số Đường dây nóng: 1900-9095 hoặc gửi tin vào trang facebook Diễn đàn tiêm chủng: https://www.facebook.com/DienDanTiemChung

P.V