Thứ ba, ngày 14 tháng 4 năm 2020 | 7:53

Phú Yên: Tìm cách “giải cứu” cá ngừ đại dương

Thời tiết thuận lợi, giá dầu giảm sâu, tưởng rằng sẽ là điều kiện thuận lợi để ngư dân vươn khơi đánh bắt cá ngừ đại dương. Nhưng thực tế, hơn 50% tàu cá đang nằm bờ, nhiều ngư dân thất thu vì giá cá ngày càng giảm, việc bán cá lại không thuận lợi.

>> Ảnh hưởng COVID-19, giá cá ngừ đại dương giảm mạnh

Cá ngừ đại dương là đối tượng có giá trị kinh tế cao, thị trường tiêu thụ lớn và còn nhiều dư địa cho phép phát triển khai thác. Vì vậy, Bộ NN-PTNT đã xác định cá ngừ đại dương là một trong bốn đối tượng chủ lực, là sản phẩm quốc gia đối với ngành Thủy sản. Tuy nhiên, thực tế thời gian qua cho thấy, tình hình đánh bắt, tiêu thụ cá ngừ đại dương rất bấp bênh, giá trị đem lại đối với ngư dân - những người trực tiếp khai thác cá - không bền vững.

Một trong những nguyên nhân được Tổng cục Thủy sản chỉ ra là do tập quán, thói quen khai thác cá ngừ của ngư dân nên việc áp dụng quy trình công nghệ, thiết bị mới vào khai thác, sơ chế cá ngừ còn hạn chế. Mô hình thí điểm liên kết chuỗi gặp nhiều khó khăn trong quá trình phát triển; liên kết giữa các khâu chưa chặt chẽ, thiếu bền vững; chưa xây dựng được chuỗi do cơ sở thu mua làm nòng cốt. Các doanh nghiệp mua sản phẩm theo hình thức mua xô nên chưa tạo động lực để các chủ tàu cải tiến công nghệ khai thác và bảo quản trên tàu để nâng cao chất lượng sản phẩm. Hiện ngư dân vẫn chạy theo số lượng hơn chất lượng. Bên cạnh đó, công tác dự báo ngư trường đã có cải tiến nhưng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu sản xuất của ngư dân. Một số chính sách hỗ trợ phát triển thủy sản chưa được ngư dân tiếp cận như: hỗ trợ nâng cấp tàu, hầm bảo quản, trang bị máy móc thiết bị khai thác, bảo quản sản phẩm... Chưa có cảng chuyên dụng cho cá ngừ, chợ đấu giá bán sản phẩm để đảm bảo vệ sinh và nâng cao giá trị đối với sản phẩm cá ngừ có giá trị kinh tế cao và phục vụ việc xuất khẩu tươi sống. Cơ sở hậu cầu dịch vụ khai thác cá ngừ còn nhỏ lẻ, manh mún, không tập trung; luồng lạch cảng thường bị bồi lấp, hạn chế xuất nhập bến, ảnh hưởng đến chất lượng và việc tiêu thụ sản phẩm...

*Phú Yên là một trong những tỉnh khai thác cá ngừ đại dương lớn trên cả nước*

Ngoài ra, theo ông Đào Quang Minh, Phó Chi cục trưởng phụ trách Chi cục Thủy sản (Sở NN-PTNT Phú Yên), năm 2019, ngư dân Phú Yên khai thác khoảng 3.720 tấn cá ngừ đại dương, giảm 5,4% so với năm 2018. Nguyên nhân sản lượng cá giảm là do số lượng tàu hoạt động vùng khơi giảm mạnh. Bởi hiện nay, tỉnh Phú Yên chỉ còn 451 tàu đánh bắt thủy sản có chiều dài từ 15m trở lên được cấp phép khai thác hải sản vùng khơi; 730 tàu cá có công suất trên 90CV có chiều dài dưới 15m không được cấp phép, các tàu này trước đây đánh bắt ở vùng khơi nay phải đánh bắt ở vùng lộng hoặc ven bờ. Cũng trong năm qua, các tàu câu cá ngừ đại dương khai thác sản lượng đạt trung bình từ 0,8-2 tấn/tàu/chuyến, trong đó khoảng 60% tàu câu có lãi, còn lại là hòa vốn, một số ít tàu khai thác bị lỗ phí tổn.

Liên quan đến vấn đề này, ông Phan Thuẩn, Chủ tịch Nghiệp đoàn nghề cá phường 6 (TP Tuy Hòa) cho biết: Theo quy định trước đây, tàu cá chỉ cần đảm bảo có công suất trên 90CV là được phép khai thác hải sản xa bờ. Do đó, nhiều ngư dân đóng mới tàu có công suất trên 400CV nhưng chiều dài lớn nhất của tàu cũng chỉ dưới 15m, thậm chí có nhiều tàu có chiều dài lớn nhất là 14,9m. Bởi ngư dân quan niệm nếu chiều dài của con tàu phù hợp với chủ tàu thì khi ra khơi sẽ thuận buồm xuôi gió và gặp nhiều điều may mắn, khai thác hải sản đầy khoang. Giờ đây, Chính phủ ra quy định tàu phải dài từ 15m mới được vươn khơi thì rất khó cho ngư dân. Nếu được, chúng tôi kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương nâng số lượng tàu được cấp hạn ngạch khai thác vùng khơi và hướng dẫn ngư dân cải hoán tàu để được cấp phép khai thác. Hiện nay, nhiều ngư dân có kinh nghiệm đánh bắt nhưng vẫn phải “nằm bờ” cùng tàu, điều này vừa lãng phí, vừa làm giảm thu nhập của ngư dân.

Năm 2020, Phú Yên đặt mục tiêu khai thác thủy sản khoảng 55.000 tấn, trong đó cá ngừ đại dương khoảng 4.500 tấn. Để làm được điều này này, theo Sở NN-PTNT Phú Yên, tỉnh sẽ tiếp tục triển khai các chính sách phát triển thủy sản theo hướng bền vững, gắn với bảo vệ chủ quyền, an ninh vùng biển đảo của Tổ quốc. Tỉnh khuyến khích ngư dân đầu tư các trang thiết bị hỗ trợ khai thác với công nghệ hiện đại, từng bước đổi mới công nghệ khai thác và bảo quản sản phẩm sau khai thác nhằm gia tăng giá trị cho sản phẩm.

Bên cạnh đó, về lâu dài, tỉnh tiếp tục cơ cấu lại đội tàu khai thác, thu mua cá ngừ theo đề án Tái cơ cấu ngành Nông nghiệp Phú Yên theo hướng nâng cao giá trị và phát triển bền vững. Tiếp tục tư vấn các doanh nghiệp chuyên thu mua cá ngừ đại dương ở Phú Yên tham gia thực hiện thí điểm liên kết sản xuất, thu mua, chế biến, tiêu thụ cá ngừ theo chuỗi; vận động hoàn thiện mô hình liên kết khai thác cá ngừ bằng nghề lưới vây với dịch vụ hậu cần thu mua sản phẩm trên biển. Đồng thời tiếp tục vận động ngư dân tổ chức sản xuất trên biển theo tổ/đội. Ngoài ra, tỉnh còn tham mưu xây dựng cơ chế chính sách để thúc đẩy sự phát triển nghề khai thác cá ngừ, trong đó tập trung vào các chính sách cụ thể để nâng cao chất lượng đội tàu khai thác cá ngừ đại dương và khuyến khích phát triển nhiều hơn nữa đội tàu lưới vây rút chì...

Tuấn Kiệt