Bài 3: Công tác bảo vệ môi trường chưa được coi trọng

Nhiều ảnh hưởng tiêu cực

Từ trước đến nay, trong xây dựng các công trình, gạch đất sét nung được xác định là vật liệu xây dựng truyền thống. Trước đây sản xuất gạch loại gạch này chủ yếu bằng lò thủ công với chất đốt bằng củi. Còn những năm gần đây, gạch đất sét nung được sản xuất theo công nghệ hiện đại bằng lò tuynel. Để sản xuất được loại gạch này, nhiên liệu nung đốt bằng than đá. Quá trình nung đốt dù củi hay than đá đều tiêu hao nhiều oxi, đồng thời cũng sản sinh ra một lượng lớn về nhiệt và khí thải CO2, SO2, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất và đời sống của người dân xung quanh.

Nhà máy gạch tuynel Kỳ Tiến, thuộc Công ty Cổ phần Kỳ Tiến (xã Kỳ Tiến, huyện Kỳ Anh) gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường

Theo ý kiến của các chuyên gia, để sản xuất một tỷ viên gạch quy tiêu chuẩn, sẽ tiêu tốn khoảng 1,5 triệu m3 đất sét, 150 nghìn tấn than và thải ra khoảng 0,57 triệu tấn khí CO2, SO2. Đồng thời, các loại chất thải từ các công đoạn sản xuất gạch ra môi trường không khí, môi trường đất, như: quá trình sản xuất gạch mộc, chất thải từ kho chứa than, từ lò nung và hầm sấy, xỉ than và từ phương tiện vận chuyển…

Bên cạnh việc ảnh hưởng trực tiếp của khí thải CO2, SO2 thì một vấn đề hết sức quan trọng cũng làm ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường và tài nguyên nước đó là chất thải từ than đá, bụi bẩn từ các nhà máy chảy tràn ra môi trường rất lớn, đặc biệt là trong mùa mưa. Thực tế, nước mưa có độ sạch cao, tuy nhiên, khi rơi xuống bề mặt nhà máy dòng nước này bị ô nhiễm bởi nó cuốn theo bụi đất và một số ít dầu mỡ vương vãi trên bề mặt. Nếu các nhà máy sản xuất gạch không có phương án quy hoạch để thu gom hợp lý thì sẽ gây các tác động xấu đến môi trường, bởi các loại chất thải này sẽ lắng trên đường thoát nước, gây tắc dòng chảy, bồi lắng. Dầu mỡ có trong nước thải khi thoát ra ngoài sẽ ngăn cản quá trình khuếch tán oxy vào nước, làm cản trở lượng ánh sáng truyền qua môi trường nước, ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và phát triển của sinh vật sống trong nước cũng như môi trường xung quang khu vực nhà máy.

Bên cạnh đó, ô nhiễm do chất thải rắn do nguồn phát sinh tại các nhà máy gạch từ quá trình sản xuất cũng rất nghiêm trọng. Loại chất thải này chủ yếu là gạch vỡ, hỏng, xỉ than và rác thải sinh hoạt. Lượng rác thải rắn sinh hoạt nếu không được thu gom sẽ gây ô nhiễm môi trường không khí, môi trường nước, môi trường đất do khí độc phát sinh khi phân huỷ, nước bẩn sinh ra từ bãi rác… Tác động trực tiếp đến sức khoẻ của công nhân lao động và người dân sống cạnh nhà máy. Còn xỉ than và lượng sản phẩm hỏng vỡ tuy hoàn toàn trơ về mặt hoá học nhưng cũng có khả năng gây ô nhiễm môi trường đất tại khu vực, như:  làm chai cứng đất, khó duy trì sự sống cho các loại động thực vật, ảnh hưởng xấu đến cảnh quan môi trường khu vực… Từ đó, chúng ta dễ nhận ra rằng, việc các nhà máy sản xuất gạch nung tuynel, nếu không tuân theo quy hoạch và không được kiểm tra, giám sát chặt chẽ sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sản xuất nông nghiệp và môi trường sinh thái.

Công tác bảo vệ môi trường ở các nhà máy gạch nung tuynel đã được UBND tỉnh hết sức quan tâm. Cụ thể như tại Quyết định số 3689/QĐ-UBND, ngày 07/12/2012, về việc phê duyệt quy hoạch phát triển vật liệu xây dựng tỉnh Hà Tĩnh đến năm 2020, tầm nhìn đến 2030 tại mục 4.1. Vật liệu xây nêu: “Tiếp tục đẩy mạnh công tác điều tra cơ bản để phục vụ cho yêu cầu phát triển vật liệu xây dựng (VLXD) trên địa bàn tỉnh. Kết hợp khai thác khoáng sản cho sản xuất VLXD với việc bảo vệ tài nguyên và môi trường. Đối với các cơ sở sản xuất phải tăng cường công tác xử lý chất thải, khí thải, hạn chế đến mức thấp nhất mức độ ô nhiễm môi trường. Các dự án đầu tư mới phải có phương án đánh giá tác động môi trường được cấp có thẩm quyền phê duyệt và phải cam kết thực hiện”. 

Cũng tại Quyết định này, tại mục 9, UBND tỉnh đã yêu cầu các doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng và khai thác khoáng sản có trách nhiệm thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ của mình trên cơ sở luật pháp ban hành. Đặc biệt phải thường xuyên quan tâm tới việc bảo vệ môi trường và đối với các cơ sở khai thác tài nguyên, phải thực hiện hoàn nguyên môi trường hàng năm hoặc trong từng thời gian khai thác.

Một số cơ sở chưa quan tâm đến bảo vệ môi trường

Từ thực tế sau hơn một tháng sở thị đến các nhà máy sản xuất gạch tuynel trên địa bàn Hà Tĩnh chúng tôi nhận thấy công tác bảo vệ môi trường ở một số nhà máy đang sản xuất gạch tuynel chưa được quan tâm đúng mức. Nguyên nhân chính được xác định là, do lãnh đạo các nhà máy chưa chú trọng đến vấn đề này. Đồng thời, công tác kiểm tra, giám sát, xử lý của các cơ quan chức năng còn sơ sài, lỏng lẻo, chưa quyết liệt. 

Bên cạnh đó, hầu hết các nhà máy được thành lập đều do thẩm quyền cấp tỉnh ký nên cấp quản lý Nhà nước trực tiếp là cấp xã khi có các nhà máy đứng chân trên địa bàn hầu như không thể vào kiểm tra trực tiếp và thường xuyên nên khó phát hiện. Mặc dù cấp xã đã có đầy đủ chức năng để quản lý và xử lý hoặc đề nghị cấp trên xử lý khi phát hiện các nhà máy có dấu hiệu vi phạm. Từ đó dẫn đến lỗi vi phạm về môi trường của các nhà máy mặc dù ở mức báo động nhưng lãnh đạo nhiều nhà máy vẫn cố tình làm ngơ.

Để rộng đường dư luận, chúng tôi xin nêu tên một số nhà máy còn để xảy ra những bất cập xung quanh vấn đề này đó là: Nhà máy gạch tuynel Tân Phú, thuộc Công ty CP Kinh doanh vật liệu và xây dựng Hà Tĩnh (xã Thạch Kênh, huyện Thạch Hà) xung quanh nhà máy không hề có bờ bao xây chắn hoặc đắp bờ đất chắn khu vực nhà máy, không có hồ lắng, không có hệ thống thu gom chất thải. Chỉ cần một trận mưa là nước than đá, nước bụi bẩn đen thui và đục ngầu đã tràn ra môi trường là một con suối dài.

Nhà máy gạch tuynel Tân Phú, thuộc Công ty CP Kinh doanh vật liệu và xây dựng Hà Tĩnh rác thải được chất đống, chỉ cần một trận mưa nước than đá, nước bụi bẩn đen thui và đục ngầu đã xả trực tiếp ra môi trường.

Hay như Nhà máy gạch tuynel Kỳ Tiến, thuộc Công ty Cổ phần Kỳ Tiến (xã Kỳ Tiến, huyện Kỳ Anh) cũng vậy. Hệ thống bờ bao ngăn chặn nước thải ra môi trường không có, hồ lắng cũng không, nhà máy này còn vi phạm khá nghiêm trọng đến công tác bảo vệ môi trường. Có mặt tại nhà máy, theo quan sát của chúng tôi, rác thải sản xuất được chôn lấp xuống đất ở trong và ngoài khuôn viên nhà máy. Hệ thống đất trộn than, xỉ đen thui chất đống khi mưa xuống đã tràn ra môi trường là kênh mương và đồng ruộng của dân. Phía đường vào kho than để đưa lên băng chuyền sản xuất cũng vậy. Dọc đường chở than chỉ cần có mưa là tràn ra môi trường là đồng ruộng của dân… Ngoài ra, nhà máy gạch tuynel An Lộc, thuộc Công ty TNHH Anh Đức (xã Bình An, huyện Lộc Hà) cũng vi phạm tương tự.

Bài 4: Những giải pháp trước mắt và lâu dài

>> Bài 2: Nhiều nhà máy không chấp hành quy định pháp luật!

>> Bài 1: Nhiều doanh nghiệp “khát” nguyên liệu