Cảnh báo nắng nóng kỷ lục trên toàn cầu

Khả năng El Nino diễn ra vào cuối tháng 7

Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) đánh giá, khả năng El Nino diễn ra vào cuối tháng 7 là 60% và cuối tháng 9 là 80%.

Tổng Thư ký WMO - Petteri Taalas cho biết: “Diễn biến của El Nino rất có thể dẫn đến đợt nóng lên mới trên toàn cầu và tăng khả năng phá vỡ các kỷ lục về nhiệt độ”.

El Nino có liên quan đến nhiệt độ bề mặt đại dương ấm hơn bình thường ở vùng nhiệt đới trung tâm và phía đông Thái Bình Dương. Tại Mỹ, mô hình thời tiết này có xu hướng dẫn đến mưa nhiều hơn, mát mẻ hơn ở phần lớn phía Nam và thời tiết nóng hơn ở các vùng miền Bắc.

Đợt El Nino xảy ra vào năm 2015 dẫn đến hạn hán nghiêm trọng tại Philippines, nông dân cho biết họ đã bị mất 40% mùa màng (Ảnh: ABC).

Ở những nơi khác, El Nino có thể dẫn tới lượng mưa tăng lên ở phía Nam Mỹ và vùng Sừng châu Phi, đồng thời gây hạn hán nghiêm trọng cho Australia, Indonesia và một số khu vực ở phía Nam châu Á.

El Nino, cùng với La Nina, là một phần của chu kì không liên tục được gọi là El Nino - Dao động phương Nam hay ENSO, có ảnh hưởng lớn đến việc hình thành các biến đổi điều kiện thời tiết hàng năm trên toàn cầu.

Bà Moninya Roughan, chuyên gia của Trường Đại học New South Wales (Australia) nhận định, phần lớn đại dương trên thế giới đang ấm khác thường và các kỷ lục về nhiệt độ cao có thể bị phá trong năm nay.

Một số nhà khoa học hiện thấy khó hiểu, cũng như lo ngại về hiện tượng đại dương ấm lên nhanh chóng trong những tuần gần đây.

Nông dân Argentina mất mùa

Ông Guillermo Cuitin, kỹ sư nông nghiệp làm việc ở Urquiza - thị trấn cách Thủ đô của Argentina khoảng 230km, cầm cây đậu nành và dễ dàng bẻ nát lá trong tay vì cành lá khô. “Hạn hán năm nay thật khắc nghiệt”, ông Guillermo Cuitin cho biết khi tới trang trại.

Ông Cuitino cho biết, giờ đây mọi thứ đều khô hạn đến mức không có loại cây trồng nào có thể sống sót, kể cả cỏ dại cũng không thể mọc được. Cảnh tượng tương tự cũng xuất hiện trên khắp Argentina. Đáng lẽ ra, những vụ thu hoạch lương thực và cây ăn quả đang diễn ra sôi động trên các cánh đồng ở Argentina vào thời điểm này nhưng thời tiết khô hạn kéo dài nhiều tháng đã hủy hoại tất cả. Nông dân phải vật lộn để kiếm sống qua ngày và doanh thu từ các sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu giảm mạnh đang giáng một đòn nặng nề vào nền kinh tế vốn dĩ mong manh của Argentina.

Ảnh minh họa. Nguồn: AP

Tình hình trở nên đặc biệt nghiêm trọng vì Argentina đã phải hứng chịu hai năm thời tiết khô hạn bất thường.

“Không từ nào có thể mô tả tác động của hiện tượng biến đổi khí hậu kỷ lục: thiếu hụt lượng mưa nghiêm trọng trong năm thứ ba liên tiếp vào mùa hè, các đợt nắng nóng dai dẳng cho đến tận tháng 3 và sương giá vẫn xảy ra vào cuối tháng 10/2022 kéo dài đến tận tháng 2/2023”, báo cáo gần đây của Hội đồng Thương mại Rosario cho biết, đồng thời cho rằng, hiện tượng thời tiết khắc nghiệt đã cắt giảm lớn năng suất các vụ thu hoạch năm nay.

“Các loại cây trồng, động vật và tài nguyên thiên nhiên cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng, khiến con người phải đối mặt với cơn bão mất mùa trước mùa đông”, báo cáo cho biết.

Là nông dân, ông Osvaldo Bo đã tận mắt chứng kiến năng suất giảm mạnh tại trang trại của ông ở Urquiza.

“Chúng tôi mất trắng tới 90%. Tôi chưa bao giờ chứng kiến trận hạn hán nghiêm trọng như vậy. Hạn hán từng gây ra thiệt hại mùa màng, không có đậu tương, ngũ cốc nhưng có lúa mì và ngô. Hiện tại, tất cả các vụ mùa đã bị mất”, ông Bo chia sẻ.

Ủy ban Thương mại Rosario cho biết, tính đến vụ thu hoạch đậu tương, lúa mì và ngô, 87% sản lượng ngũ cốc của Argentina đã mất mát, gây ra thiệt hại ước  lên tới 14,14 tỷ USD. Theo Hiệp hội thử nghiệm nông nghiệp khu vực, tình trạng hiện tại sẽ dẫn đến thiệt hại xuất khẩu gần 20,5 tỷ USD.

Các giống lúa siêu xanh chống chịu thời tiết khắc nghiệt

Trung Quốc đang lai tạo nhiều giống lúa siêu xanh có khả năng thích ứng với điều kiện sinh thái của từng quốc gia.

Các nhà nghiên cứu của Viện Khoa học Nông nghiệp Trung Quốc (CAAS) tại Bắc Kinh đang gấp rút gắn thẻ và chỉnh sửa gen gạo, một trong những yếu tố quyết định trong quá trình nhân giống lúa siêu xanh (GSR).

Như tên gọi của nó, giống lúa này cho sản lượng cao nhưng vẫn đảm bảo yếu tố thân thiện với môi trường.

“Chúng tôi áp dụng phương pháp sàng lọc di truyền để đưa chất lượng hoặc các đặc điểm mà chúng tôi cần vào giống lúa này”, ông Xu Jianlong, giáo sư nghiên cứu về chọn tạo giống lúa phân tử thuộc Viện CAAS cho biết.

Năm 2008, với sự ủng hộ của chính phủ Trung Quốc và Quỹ Bill & Melinda Gates, phòng thí nghiệm của Viện CAAS bắt tay vào phát triển các giống lúa siêu xanh nhằm thúc đẩy phát triển nông nghiệp tại các vùng khan hiếm tài nguyên tại châu Phi và châu Á.

Ông Xu cho biết: “Chúng tôi đã và đang lai tạo nhiều giống lúa siêu xanh khác nhau có khả năng thích ứng với điều kiện sinh thái của từng quốc gia. Tại châu Phi, chúng tôi lai tạo giống có khả năng chống chịu hạn hán và nhiệt độ cao, trong khi ở Đông Nam Á thường xảy ra bão, chúng tôi sản xuất loại lúa chống đổ ngã và chống chịu dịch bệnh như bệnh bạc lá do vi khuẩn”.

Theo vị chuyên gia này, siêu bão Haiyan đổ bộ Philipines năm 2013 đã quét sạch toàn bộ các giống lúa bản địa của đảo Leyte. “Tuy nhiên, giống GRS8 mà chúng tôi thử nghiệm trồng tại khu vực đó cho thấy khả năng chống chịu tốt trước bão lũ, hạn hán và tổn hại xâm nhập mặn, năng suất vẫn đạt 1,2 tấn/ha”.

Theo CAAS, những thập kỷ qua, các giống 78 GSR được nhóm dự án gạo siêu xanh thử nghiệm, chứng nhận và giới thiệu đến 18 quốc gia và khu vực châu Phi và châu Á. Ảnh minh họa: TL. 

Tính đến năm 2018, các giống GSR đã được giới thiệu trồng tại Philippines trên 1,09 triệu hecta, chiếm 22,64% diện tích trồng lúa của nước này. Đến năm 2021, diện tích tích lũy của các giống GSR đạt 10,8 triệu hecta.

Những câu chuyện thành công cũng xuất hiện tại các nước châu Á khác. Giống NIBGE-GSR1, được quảng bá ở Pakistan, có năng suất trung bình khoảng 9,5 tấn/ha, so với 7 tấn của giống địa phương. Hiện tại, 6 giống GSR, bao gồm NIBGE-GSR1, 2, 3, 7, 8 và NIAB GSR39 đã được chứng nhận bởi chính quyền Pakistan, theo CAAS.

Theo các chuyên gia CAAS, việc triển khai sản xuất lúa GRS tại châu Phi khá khó khăn do cơ sở vật chất nông nghiệp tại đây khá nghèo nàn. Với sự hỗ trợ kỹ thuật của CAAS, Công ty Green Agriculture West Africa và Tập đoàn xây dựng CGCOC đã chung tay phát triển giống lúa siêu xanh GAWAL R1 giúp thúc đẩy sản xuất gạo. Được xác nhận ở Nigeria năm 2017, GAWAL R1 cho năng suất cao hơn khoảng 30% so với giống địa phương Faro 44. Năng suất lúa trung bình tại Nigeria đã tăng từ 1,98 tấn/ha (năm 2019) lên 2,5 tấn/ha (năm 2022).

“Chúng tôi sẽ cố gắng giúp các quốc gia Tây Phi xây dựng hệ thống giống lúa và giải quyết nhu cầu về lương thực, thực phẩm đang rất eo hẹp của họ”, ông Xu cho biết.

Theo CAAS, những thập kỷ qua, các giống GSR được nhóm dự án gạo siêu xanh thử nghiệm, chứng nhận và giới thiệu đến 18 quốc gia và khu vực châu Phi và châu Á, với diện tích trồng tích lũy hơn 6 triệu hecta đã giúp ích cho hơn 1,6 triệu nông dân.

Theo kế hoạch trong tương lai, các chuyên gia tin rằng, việc “dạy người dân cách nhân giống lúa” quan trọng hơn việc đáp ứng nhu cầu trước mắt là “cho họ gạo”.