Xử lý vấn nạn bơm tạp chất vào tôm: Cần giải pháp căn cơ

Đoàn kiểm tra liên ngành tỉnh Bạc Liêu xử lý một cơ sở thu mua tôm tổ chức bơm chích tạp chất vào tôm nguyên liệu ở TX. Giá Rai.

Đẩy doanh nghiệp vào khó khăn

Phải khẳng định rằng, bơm chích tạp chất vào tôm nguyên liệu chính là vấn nạn gây ảnh hưởng trực đến thương hiệu của con tôm Bạc Liêu nói riêng và tôm xuất khẩu của Việt Nam nói chung. Điều đáng lo nhất, với những quy định ngày càng khắt khe về vệ sinh an toàn thực phẩm (VSATTP), vấn nạn này nếu không được xử lý sẽ khiến doanh nghiệp đánh mất thị trường khi thông tin sản phẩm không đảm bảo về VSATTP của doanh nghiệp đó bị phát hiện và đưa lên hệ thống có kết nối toàn cầu từ các nước nhập khẩu. Chưa dừng ở đó, hành vi này còn kéo theo nhiều hệ lụy liên quan đến việc khơi thông các nguồn vốn tín dụng của các ngân hàng. Ông Trần Tuấn Khanh - Giám đốc Công ty TNHH chế biến thủy sản và xuất nhập khẩu Trang Khanh (TP. Bạc Liêu) khẳng định: “Nếu nạn bơm chích tạp chất vào tôm nguyên liệu không xử lý được sẽ đẩy các doanh nghiệp vào cảnh rủi ro, tự đánh mất thị trường, thậm chí phải phá sản”.

Với tầm quan trọng đó, thời gian qua việc xử lý bơm chích tạp chất và đảm bảo VSATTP luôn được Chính phủ, Bộ NN& PTNT quan tâm chỉ đạo kịp thời bằng nhiều văn bản pháp quy, văn bản chỉ đạo điều hành như: Chỉ thị 20 năm 2014 của Thủ tướng Chính phủ về việc ngăn chặn hành vi đưa tạp chất vào tôm nguyên liệu và sản xuất - kinh doanh tôm có chứa tạp chất; Quyết định 2419 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án kiểm soát ngăn chặn hành vi đưa tạp chất vào trong tôm nguyên liệu và sản xuất - kinh doanh sản phẩm tôm có chứa tạp chất (ban hành năm 2016). Để thực hiện Đề án 2419, UBND tỉnh Bạc Liêu cũng đã ban hành Kế hoạch 15 để triển khai Đề án trên địa bàn tỉnh và tổ chức cho Chủ tịch UBND cấp huyện ký cam kết không để xảy ra tình trạng bơm chích tạp chất trên địa bàn phụ trách. Các cơ quan chức năng của tỉnh, nhất là Sở NN&PTNT, Công an tỉnh, Quản lý thị trường, các đoàn liên ngành cấp huyện cũng đã quyết liệt thực hiện nhiều giải pháp tích cực, đồng bộ, nhằm làm giảm, làm dừng tình trạng bơm chích tạp chất vào trong tôm nguyên liệu và sản xuất - kinh doanh sản phẩm tôm có chứa tạp chất.

Tuy nhiên, trên thực tế tình trạng bơm chích tạp chất vào trong tôm nguyên liệu và sản xuất - kinh doanh sản phẩm tôm có chứa tạp chất vẫn còn tồn tại, chưa chấm dứt hẳn. Thậm chí, biến tướng thành những chiêu trò tinh vi hơn, nhằm đối phó với sự kiểm tra của cơ quan chức năng. Trong khi đó, vẫn còn tình trạng cả nể, lơ là và chưa kiên quyết từ các ngành, các cấp có trách nhiệm khiến cho vấn nạn này ngày càng diễn biến phức tạp hơn.

Hậu quả, Bạc Liêu đã bị liệt kê vào danh sách một trong những tỉnh đứng đầu về bơm chích tạp chất vào trong tôm nguyên liệu và mua bán tôm có chứa tạp chất. Có một bộ phận người dân còn xem bơm chích tạp chất như một nghề kiếm sống nên đã tiếp tay cho vấn nạn này tồn tại.

Kiểm tra chất lượng tôm nguyên liệu phục vụ cho thị trường xuất khẩu. Ảnh: T.A

Vì sự phát triển bền vững của con tôm

Có thể nói, mặc dù công tác ngăn chặn hành vi đưa tạp chất vào tôm nguyên liệu và sản xuất - kinh doanh tôm nguyên liệu có chứa tạp chất được sự quan tâm, chỉ đạo quyết liệt từ Chính phủ, Bộ NN&PTNN cùng các Bộ, ngành có liên quan và UBND tỉnh, thế nhưng, việc xử lý vấn nạn này vẫn còn không ít khó khăn, vướng mắc trong thực hiện thanh, kiểm tra ngăn chặn hành vi vi phạm. Địa bàn rộng, các cơ sở thu mua, sơ chế nguyên liệu thủy sản nằm rải rác khắp các huyện, thị xã, thành phố; nhiều cơ sở ở vùng sâu, vùng xa, địa bàn khó tiếp cận nên rất khó khăn trong việc triển khai các hoạt động thanh, kiểm tra. Theo ngành chức năng, việc tổ chức đưa tạp chất vào tôm nguyên liệu ngày càng tinh vi hơn; có cảnh giới, cổng rào sắt bảo vệ. Cơ sở tổ chức bơm chích tạp chất thường lựa chọn địa điểm ở khu vực có thể di chuyển được bằng đường bộ và đường thủy, hoặc khu vực trong hẻm sâu, cơ quan chức năng hạn chế tiếp cận trực tiếp. Thậm chí đối tượng có thông tin trước khi bị kiểm tra nên tìm cách đối phó và sẵn sàng chống đối với lực lượng chức năng.

Bên cạnh đó, do vấn đề cung cầu, nguồn nguyên liệu khan hiếm (phải cạnh tranh thu mua nguyên liệu) cùng với lợi nhuận cao (chích tạp chất làm tăng kích cỡ tôm, tăng khối lượng) nên một số doanh nghiệp, cơ sở sản xuất - kinh doanh tôm nguyên liệu đã ký cam kết, nhưng chưa có quyết tâm cao trong thực hiện “Nói không với tạp chất”. Trong khi đó, lực lượng thực hiện công tác thanh tra chuyên ngành khó tiếp cận các doanh nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu. Đặc biệt, UBND các huyện, thị xã, thành phố tuy đã chỉ đạo quyết liệt, nhưng điều kiện kỹ thuật, chuyên môn, phương tiện, công cụ giám định, phân tích mẫu bị hạn chế hoặc không có, nên đã gây khó khăn trong quá trình kiểm tra phát hiện vi phạm. Hiện nay, chỉ có Chi cục Quản lý chất lượng nông, lâm sản và thủy sản tỉnh là có đủ thẩm quyền kết luận lô tôm có hay không có chứa tạp chất. Điều này đã gây khó khăn cho địa phương, nhất là ở vùng sâu, vùng xa của tỉnh, trong thực hiện Đề án 2419. Thêm vào đó, chính quyền cơ sở (cấp xã) một số nơi vẫn chưa thật sự quan tâm đối với công tác tuyên truyền, vận động người dân, chủ cơ sở thực hiện nghiêm túc Kế hoạch 15 của UBND tỉnh. Cho nên, hiệu quả thực hiện phòng, chống bơm chích tạp chất vào tôm nguyên liệu chưa cao và chưa thể dứt điểm hoàn toàn vấn nạn này.

Về vấn đề cộng đồng trách nhiệm vì chất lượng và thương hiệu tôm Việt Nam, Chỉ thị 20 của Thủ tướng, Đề án 2419 và ngay cả các văn bản chỉ đạo của Bộ NN&PTNT cũng chỉ dừng lại ở công tác phối hợp giữa địa phương với Trung ương, giữa cơ quan chuyên môn với các ngành có liên quan và UBND các cấp mà chưa nhấn mạnh đến vai trò phối hợp giữa các tỉnh lân cận với nhau. Thực tế thời gian qua, ngành Nông nghiệp chỉ nhận được các thông tin về vụ việc vi phạm thông qua công tác phối hợp giữa Thanh tra Sở NN&PTNT các tỉnh Nam sông Hậu và thông qua báo chí, do vậy thông tin có được không đầy đủ và kịp thời…

Trước thực trạng nạn bơm chích tạp chất vào tôm nguyên liệu chưa có giải pháp xử lý hữu hiệu như hiện nay, thiết nghĩ, Bạc Liêu và các ngành cần có một hội nghị chuyên đề nhằm tìm ra những giải pháp căn cơ hơn trong giải quyết vấn đề mang tính “gốc, rễ” có liên quan đến pháp lý, nhất là hình thức xử phạt còn quá nhẹ và chưa đủ sức răn đe. Đây cũng là việc phải làm cho một “thủ phủ” ngành công nghiệp tôm, vì sự phát triển bền vững của cả ngành tôm và thương hiệu của con tôm Việt Nam.