Giá gạo tăng vọt, an ninh lương thực toàn cầu ngày càng nghiêm trọng

Các bao gạo được bày bán tại một siêu thị ở Penang, Malaysia. (Ảnh: AFP/TTXVN)

An ninh lương thực toàn cầu vốn đã bị đe dọa kể từ khi Nga rút khỏi Thỏa thuận Ngũ cốc Biển Đen và hiện tượng thời tiết El Nino làm giảm sản lượng gạo.

Giờ đây, giá gạo đang tăng mạnh, chẳng hạn giá gạo châu Á đã chạm mức cao nhất 15 năm qua, đẩy những người dễ bị ảnh hưởng nhất ở một số nước nghèo nhất đứng trước nhiều nguy cơ.

Ấn Độ, nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, hồi tháng trước cho biết sẽ cấm một số loại gạo xuất khẩu của nước này, nhằm kiểm soát giá gạo trong nước trước thềm kỳ bầu cử quan trọng.

Động thái này đã làm thiếu hụt khoảng 9,5 triệu tấn gạo mà người dân trên toàn thế giới đang cần, tức gần bằng 1/5 lượng gạo xuất khẩu trên toàn cầu.

Kể cả trước khi có lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ, nhiều nước đã tăng cường mua gạo với dự đoán nguồn cung sẽ trở nên khan hiếm dưới tác động của El Nino, gây ra tình trạng thiếu cung và đẩy giá lên cao.

Điều có thể khiến tình hình này trở nên trầm trọng hơn là khi lệnh cấm của Ấn Độ gây ra hiệu ứng domino, khiến nhiều nước khác cũng đưa ra động thái tương tự.

Các Tiểu Vương quốc Arab Thống nhất (UAE) đã ngừng xuất khẩu gạo để duy trì nguồn cung trong nước.

Một mối đe dọa khác là khi các hiện tượng thời tiết cực đoan tàn phá mùa màng ở các nước khác.

El Nino có thể gây tác động trên toàn cầu. Lượng gạo tiêu thụ ở châu Phi đang tăng đều, và phần lớn các nước ở châu lục này đang phụ thuộc nặng nề vào nguồn gạo nhập khẩu.

Trong khi đó, giá gạo nhập khẩu tại Senegal, trong đó 70% đến từ Ấn Độ, đã tăng cao đến mức khiến nhiều người không đủ khả năng chi trả.

Trước tình hình đó, Senegal sẽ quay sang các đối tác thương mại khác như Thái Lan hay Campuchia để nhập khẩu gạo.

Các nước châu Á, nơi sản xuất và tiêu thụ 90% lượng gạo của thế giới, cũng đang gặp khó khăn trong việc sản xuất.

Philippines đang quản lý nguồn nước cẩn thận với dự đoán lượng mưa sẽ giảm xuống do El Nino. Cơn bão Doksuri vừa qua đã tàn phá vùng trồng lúa ở phía Bắc nước này, gây thiệt hại 32 tỷ USD cho vụ mùa gạo, ước tính chiếm 22% sản lượng cả năm của Philippines.

Đảo quốc này là nước nhập khẩu gạo đứng thứ hai sau Trung Quốc. Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. đã nhấn mạnh sự cần thiết phải đảm bảo đủ lượng gạo dự phòng.

Ông Ashok Gulati từ Hội đồng Nghiên cứu Quan hệ Kinh tế Quốc tế của Ấn Độ, dự đoán lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ sẽ khiến lượng gạo xuất khẩu bình thường của nước này giảm gần một nửa trong năm nay.

Theo ông, việc liên tiếp đưa ra nhiều lệnh cấm sẽ khiến Ấn Độ trở thành một nhà xuất khẩu thiếu tin cậy.

Việt Nam, cũng là một quốc gia xuất khẩu gạo lớn, đang nỗ lực giữ giá trong nước ổn định đồng thời thúc đẩy xuất khẩu. Việt Nam cũng đang hướng đến thị trường Anh, nước nhập khẩu phần lớn gạo từ Ấn Độ.

Nhưng các công ty xuất khẩu ở Thái Lan lại đang tỏ ra thận trọng. Chính phủ Thái Lan dự đoán lượng gạo xuất khẩu năm nay sẽ cao hơn năm ngoái, với con số ghi nhận trong nửa đầu năm nay đã tăng 15% so với cùng kỳ năm 2022.

Ông Laothamatas, Chủ tịch Hiệp hội Các Công ty Xuất khẩu Gạo Thái Lan, cho biết sự khó đoán định trong bước đi tiếp theo của Ấn Độ và những lo ngại về El Nino đang khiến các công ty xuất khẩu Thái Lan không mặn mà lắm với các đơn đặt hàng.

Với tình trạng giá cả biến động, các công ty xuất khẩu không biết phải bán ra ở mức giá nào, vì giá có thể lại tăng mạnh ngay sau đó, và ông Laothamatas cho biết: “không ai muốn đánh liều”./.