Thực hiện chính sách giảm nghèo đối với hộ đồng bào dân tộc thiểu số: Cần giải pháp linh hoạt

Vốn tín dụng của NHCSXH giúp nhiều hộ đồng bào dân tộc thiểu số thoát nghèo, làm giàu.

Cùng với các chương trình mục tiêu quốc gia, Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) được Chính phủ giao thực hiện các chương trình tín dụng ưu đãi đối với người nghèo, hộ dân tộc thiểu số và đã đạt được hiệu quả thiết thực.

Kênh tín dụng ưu đãi lớn nhất

Tính đến hết năm 2016, NHCSXH quản lý 18 chương trình tín dụng chính sách và một số dự án, với tổng dư nợ 157.300 tỷ đồng, trên 8,4 triệu khách hàng đang còn dư nợ. Trong đó, khách hàng là hộ đồng bào dân tộc thiểu số được thụ hưởng hầu hết các chương trình tín dụng tại NHCSXH, cụ thể: Trên 1,4 triệu khách hàng là hộ đồng bào dân tộc thiểu số đang còn dư nợ, với tổng dư nợ 37.136 tỷ đồng (chiếm 24% trên tổng dư nợ tại NHCSXH đang thực hiện), dư nợ bình quân đạt hơn 25 triệu đồng/hộ. Trong đó, vùng Trung du và miền núi phía Bắc chiếm 54% tổng số khách hàng là hộ đồng bào dân tộc thiểu số vay vốn tín dụng tại NHCSXH; tiếp đến là vùng Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung chiếm 18%, Tây Nguyên 14%, Đồng bằng sông Cửu Long 11%, Đồng bằng sông Hồng và Đông Nam Bộ chiếm tỷ lệ lần lượt là 1,6% và 1,8%.

Điều đặc biệt, trong 18 chương trình tín dụng chính sách có 3 chương trình tín dụng dành riêng cho hộ dân tộc thiểu số: Chương trình cho vay vốn phát triển sản xuất đối với hộ dân tộc thiểu số đặc biệt khó khăn giai đoạn 2012-2015 theo Quyết định số 54/2012/QĐ-TTg ngày 04/12/2012 của Thủ tướng Chính phủ (thay thế cho Quyết định số 32/2007/QĐ-TTg): tổng dư nợ 924 tỷ đồng, với 127.539 khách hàng; Chương trình hỗ trợ giải quyết đất ở và giải quyết việc làm cho đồng bào dân tộc thiểu số nghèo, đời sống khó khăn vùng Đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2013-2015 theo Quyết định 29/2013/QĐ-TTg ngày 20/5/2013 của Thủ tướng Chính phủ (thay thế Quyết định số 74/2008/QĐ-TTg) tổng dư nợ 432 tỷ đồng, với 42.483 khách hàng; Chương trình hỗ trợ đất ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt cho hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo và hộ nghèo ở xã, thôn, bản đặc biệt khó khăn theo Quyết định số 755/QĐ-TTg ngày 20/5/2013 của Thủ tướng Chính phủ (thay thế cho Quyết định số 1592/QĐ-TTg) tổng dư nợ là 820 tỷ đồng, với 55.474 khách hàng.

Tổng dư nợ của 3 chương trình này là 2.177 tỷ đồng, với 225.496 khách hàng vay vốn. Tuy nhiên, đến hết năm 2016, cả 3 chương trình tín dụng trên đã hết hiệu lực thi hành và sẽ được NHCSXH quản lý, theo dõi theo quy định.

Trong thời gian tới, Quyết định số 2085/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ sẽ được triển khai thực hiện để hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số tạo quỹ đất sản xuất hoặc chuyển đổi ngành nghề giai đoạn 2017 - 2020. Ngoài ra, còn có chương trình cho vay theo Nghị định số 75/2015/NĐ-CP ngày 09/9/2015 của Chính phủ về cơ chế, chính sách bảo vệ và phát triển rừng, gắn với chính sách giảm nghèo nhanh, bền vững và hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2015 - 2020. Chương trình này mới được Chính phủ giao vốn và NHCSXH đã khẩn trương phân bổ về các địa phương để triển khai cho vay theo quy định. Đến nay, tổng dư nợ của chương trình này là 7.953 triệu đồng, với 213 hộ gia đình vay vốn.

Có được kết quả như trên,  những năm qua, NHCSXH đã tập trung củng cố, nâng cao chất lượng hoạt động tín dụng chính sách trong toàn hệ thống, đặc biệt là các tỉnh khu vực Tây Nam Bộ, Tây Nguyên, Tây Bắc và những nơi đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa. Mặt khác, NHCSXH đã phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền các cấp và 4 tổ chức chính trị - xã hội nhận ủy thác triển khai quyết liệt, đồng bộ nhiều giải pháp để nâng cao hiệu quả và chất lượng của hoạt động tín dụng chính sách.

Cùng với đó, thông qua mô hình tổ chức và phương thức chuyển tải vốn tín dụng ưu đãi của NHCSXH, đã góp phần làm “cầu nối” giữa cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp với quần chúng nhân dân.

Thay đổi tư duy, cuộc sống của đồng bào

Tại Lào Cai, chúng tôi đến thăm gia đình anh La Văn Sinh, dân tộc Giáy, ở thôn Mường Gum, xã Mường Gum (huyện Bát Xát). Anh Sinh cho biết: Năm 2009, gia đình được vay 20 triệu đồng vốn hộ nghèo để phát triển sản xuất và khi chính sách hỗ trợ hộ nghèo làm nhà ở được triển khai, gia đình được NHCSXH giải ngân 8 triệu đồng. Nhờ những đồng vốn ưu đãi này mà đến nay, gia đình anh Sinh đã ổn định cuộc sống với ngôi nhà khang trang và nguồn thu khá ổn định từ chăn nuôi trâu, bò và lợn. “Trước đây, gia đình tôi thuộc diện ít đất sản xuất, cộng với việc không có vốn làm ăn nên cái nghèo cứ đeo đẳng mãi. Nhưng từ khi tôi vay được tiền của NHCSXH, gia đình tập trung vào chăn nuôi, dần dần cũng có lãi. Ngoài ra, tôi còn đi nhận làm gạch thuê, nhờ tích góp nên đã mở rộng thêm việc kinh doanh hoa quả ở chợ, có thêm điều kiện nuôi các con ăn học”, anh Sinh chia sẻ.

Có kinh nghiệm trên 10 năm là Tổ trưởng Tổ tiết kiệm và vay vốn, chị Lý Thị Nam ở thôn Mường Gum, xã Mường Gum đang quản lý 50 hộ với dư nợ trên 1,3 tỷ đồng cho biết: “Đồng vốn tín dụng chuyển tải qua NHCSXH thời gian qua mang ý nghĩa thiết thực, góp phần vào thực hiện giảm nghèo tại địa phương. Nhờ có chính sách tín dụng ưu đãi, bà con mới tiếp cận được vốn để phát triển kinh tế, bên cạnh đó, đồng bào bước đầu thay đổi nhận thức về sản xuất hàng hóa, đã có hộ vươn lên thoát nghèo”.

Bằng cách thức, thủ tục vay vốn đơn giản và mạng lưới hoạt động “phủ” đến từng thôn, bản thông qua gần 190.000 Tổ tiết kiệm và vay vốn và 11.000 Điểm giao dịch xã, kết hợp với hướng dẫn sử dụng vốn vay phù hợp với khả năng và điều kiện của hộ vay, tín dụng chính sách đã thay đổi cuộc sống của đa số đồng bào, góp phần tích cực trong việc thực hiện mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, bảo đảm an sinh xã hội, góp phần hoàn thành mục tiêu giảm tỷ lệ hộ nghèo cả nước giai đoạn 2011 - 2016 từ 11,76% xuống còn 8,38%.

Bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn những khó khăn trong quá trình triển khai. Cụ thể: Việc bố trí nguồn vốn chưa kịp thời để đảm bảo chủ động thực hiện các chương trình tín dụng theo kế hoạch được duyệt (chương trình cho vay theo Quyết định 755/QĐ-TTg, Quyết định 29/2013/QĐ-TTg, Quyết định 54/2012/QĐ-TTg) trong khi thời gian hiệu lực thi hành các quyết định trên chỉ đến hết năm 2015. Do vậy, các địa phương không đủ thời gian để giải ngân cho vay. Hiệu quả phối hợp giữa các hoạt động hỗ trợ kỹ thuật, chuyển giao công nghệ của các tổ chức Nhà nước, các đơn vị sự nghiệp, các doanh nghiệp và các tổ chức chính trị - xã hội với hoạt động tín dụng chính sách của NHCSXH chưa cao, dẫn đến hiệu quả sử dụng vốn vay của một bộ phận người vay chưa cao, khó khăn trong việc thoát nghèo bền vững. Ngoài ra, còn một bộ phận hộ đồng bào DTTS sử dụng vốn vay chưa hiệu quả hoặc có tư tưởng ỷ lại, trông chờ, làm ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng. Một số hộ đồng bào DTTS vay vốn đi xuất khẩu lao động chưa đáp ứng được yêu cầu làm việc, ý thức chấp hành kỷ luật còn thấp, tác phong công nghiệp kém, bỏ về nước trước hạn, vi phạm hợp đồng lao động hoặc một số doanh nghiệp dịch vụ chiếm dụng vốn của người lao động...

Để tín dụng chính sách tiếp tục tiếp sức cho đồng bào dân tộc

Những kết quả cụ thể trên đối với đồng bào dân tộc thiểu số là điểm tựa để NHCSXH nâng cao hơn nữa hiệu quả nguồn vốn tín dụng chính sách, cộng hưởng chung trong nỗ lực giảm nghèo bền vững tại những vùng đất khó. Chính sách tín dụng dành riêng cho đồng bào dân tộc thiểu số trong thời gian tới cần mang tính đột phá về tăng mức vay; tăng thời hạn cho vay; nguồn vốn tập trung vào một số ngành nghề trọng yếu để hộ dân có định hướng làm ăn, tạo sinh kế trong tương lai như: nông nghiệp, lâm nghiệp, sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm, cải thiện cuộc sống... Bên cạnh đó, cũng cần đẩy mạnh việc chuyển giao khoa học, kỹ thuật, có định hướng, thị trường tiêu thụ sản phẩm... để giúp hộ dân tạo năng suất, chất lượng sản phẩm (thực sự là sản xuất hàng hoá). NHCSXH đánh giá cao chính sách bảo vệ và phát triển rừng theo Nghị định 75/2015/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 09/9/2015 đã có sự đột phá về mức cho vay đáp ứng nhu cầu trồng rừng và phát triển chăn nuôi tại rừng; thời hạn cho vay tối đa đến 20 năm...

Đồng thời, cần có chính sách tín dụng đặc thù cho vùng, địa phương để ưu tiên, khuyến khích đồng bào định canh, định cư tại chỗ, vừa giúp cho việc phát triển kinh tế bền vững và vừa giữ gìn bản sắc dân tộc...

Cùng với đó, chính quyền địa phương các cấp cần gắn kết hơn nữa trong việc đầu tư tín dụng chính sách vào mô hình sản xuất kinh doanh có hiệu quả phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế xã hội tại các địa phương, cần thực hiện tốt chính sách khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư..., chuyển giao khoa học kỹ thuật, nhân rộng các mô hình thoát nghèo. Trong đó, lưu ý đến việc tiêu thụ sản phẩm cho hộ dân để giải quyết một phần vấn đề ly nông bất ly hương, giúp đồng bào yên tâm làm giàu trên chính mảnh đất quê hương.

Mai Phương