Sai phạm nghiêm trọng tại Dự án BT 18.000 tỷ đồng ở Thái Nguyên, Kinh tế nông thôn phản ánh có cơ sở

Năm 2019, Báo Kinh tế nông thôn, nay là Tạp chí Kinh tế nông thôn, có loạt bài phản ánh về những dấu hiệu sai phạm tại Dự án Xây dựng cấp bách hệ thống chống lũ lụt sông Cầu kết hợp hoàn thiện hạ tầng đô thị hai bên bờ sông Cầu. Liên danh Công ty cổ phần Tập đoàn Phúc Lộc - Cienco 8 là đơn vị lập đề xuất dự án cũng là đơn vị duy nhất dự và trúng thầu một loạt 9 dự án.

Thời điểm đó, ông Bùi Xuân Hòa là Chủ tịch HĐND tỉnh Thái Nguyên; ông Vũ Hồng Bắc là Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên; ông Lê Quang Tiến là Chủ tịch UBND TP. Thái Nguyên.

Mới đây, Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra những sai phạm nghiêm trọng trong quá trình thực hiện dự án này.

Dự án mang tầm cỡ, quy mô nhóm A, nhưng kết quả được cho là “thất bại” nặng nề của tỉnh Thái Nguyên nhiệm kỳ 2015-2020. Trong ảnh, các đồng chí lãnh đạo tỉnh Thái Nguyên kiểm tra tiến độ triển khai thực hiện Dự án sông Cầu (thainguyen.gov).

Qua kết luận thanh tra cũng như thực tế hiện nay thấy, đây là dự án tai tiếng, nếu không nói là tai tiếng nhất từ trước đến nay tại Thái Nguyên.

Nay, Tạp chí Kinh tế nông thôn đăng tải nội dung kết luận của Thanh tra Chính phủ về dự án và khẳng định, những nội dung trước đây Báo Kinh tế nông thôn phản ánh là có sơ sở, đúng sự thật. Hy vọng, thời gian tới, Kinh tế nông thôn nói riêng, các cơ quan báo chí nói chung khi có những bài phản ánh mang tính xây dựng, phản ánh những việc làm có thể chưa tốt, tỉnh Thái Nguyên cũng nên lắng nghe, kịp thời điều chỉnh nếu báo chí thông tin có cơ sở, tránh sai lầm như dự án BT hai bên bờ sông Cầu.

Phê duyệt đề xuất dự án trái thẩm quyền

Theo Thanh tra Chính phủ, Dự án Xây dựng cấp bách hệ thống chống lũ lụt sông Cầu kết hợp hoàn thiện hạ tầng đô thị hai bên bờ sông Cầu được thực hiện theo thình thức PPP với tổng mức đầu tư dự kiến là 18.211,61 tỷ đồng. Trong đó bao gồm: thực hiện dự án BT có tổng mức đầu tư 9.811,61 tỷ và thực hiện dự án khác có quy mô 700 ha với tổng mức đầu tư khoảng 8.400 tỷ đồng để thu hồi vốn dự án BT.

Với quy mô và tổng mức đầu tư dự kiến đã được Tỉnh ủy, HĐND tỉnh Thái Nguyên thông qua thì theo Luật Đầu tư công, Dự án thuộc nhóm A, thẩm quyền quyết định đầu tư thuộc Thủ tướng Chính phủ.

HĐND tỉnh Thái Nguyên ban hành Nghị quyết số 17/NQ-HĐND thông qua chủ trương đầu tư, UBND tỉnh phê duyệt quyết định đầu tư dự án khi Dự án không nằm trong kế hoạch trung hạn 2016-2021 của tỉnh Thái Nguyên, chưa được bố trí nguồn vốn ngân sách nhà nước tham gia. Dự án có tổng mức đầu tư lớn hơn 1.500 tỷ đồng là không đúng thẩm quyền và không đúng quy định pháp luật về đầu tư công và PPP.

 Lễ ký kết hợp đồng dự án.

Mặt khác, khi phê duyệt đề xuất Dự án và phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi thì các quy hoạch đều trong quá trình thực hiện điều chỉnh hoặc chưa thực hiện đầy đủ và chưa được chấp thuận của các cấp có thẩm quyền phê duyệt là không phù hợp với quy định tại điểm a, khoản 2, Điều 20 và Điều 15 Nghị định 15/2015/NĐ-CP về điều kiện đề xuất dự án.

Báo cáo thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn không rõ ràng, thiếu cơ sở (Nghị quyết về vốn đầu tư trung hạn của HĐND chưa được thông qua), trách nhiệm thuộc Sở KHĐT; UBND tỉnh; Hội đồng nhân dân tỉnh Thái Nguyên.

UBND tỉnh Thái Nguyên có Quyết định 2190/QĐ-UBND phê duyệt đề xuất Dự án (nhóm A) trái thẩm quyền, không phù hợp với Nghị quyết 17/NQ- HĐND; Quyết định 2635/QĐ-UBND phê duyệt Đề án (gồm 09 dự án) khi chưa được HĐND thông qua (chỉ bằng văn bản của Thường trực HĐND). Trách nhiệm thuộc UBND tỉnh Thái Nguyên. 

Sử dụng vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước tham gia dự án không đúng quy định

Thanh tra Chính phủ chỉ rõ, Nghị quyết 17/NQ-HĐND ngày 12/8/2016 thông qua chủ trương đề xuất dự án, thể hiện việc “Nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách nhà nước là 5.611,6 tỷ đồng để sử dụng cho công tác bồi thường GPMB các hạng mục công trình thuộc dự án BT và các dự án hoàn vốn kinh phí GPMB dự án hoàn vốn khoảng 2.800 tỷ đồng”.

Nghị quyết 25NQ-HĐND ngày 27/10/2017 thông qua chủ trương đề xuất chuyển từ Dự án thành Đề án, thể hiện việc “Vốn đầu tư của Nhà nước tham gia thực hiện 9 dự án là 5.61 1,6 tỷ, trong đó GPMB dự án BT là 3.143,2 tỷ; GPMB dự án hoàn vốn (dự án khác) là 2.468,4 tỷ đồng”. 

Như vậy, việc UBND tỉnh Thái Nguyên đề xuất, HĐND tỉnh Thái Nguyên đã thông qua chủ trương đề xuất Dự án là không phù hợp với Nghị định 15/2015/NĐ-CP, quy định tại điểm c, khoản 2, Điều 11 “về sử dụng vốn nhà nước tham gia dự án” không thực hiện GPMB cho các dự án khác (dự án hoàn vốn dự án BT), không sử dụng vốn đầu tư công để GPMB cho các dự án khác.

Mặt khác, HĐND tỉnh có Nghị quyết số 17/NQ-HĐND về chủ trương sử dụng vốn nhà nước tham gia dự án nhưng tại thời điểm phê duyệt đề xuất dự án (Quyết định 2190/QĐ-UBND ngày 25/8/2016), UBND tỉnh Thái Nguyên chưa có quyết định phê duyệt chủ trương sử dụng vốn nhà nước tham gia thực hiện dự án là không phù hợp với Điều 4, khoản 5 Thông tư 02/2016/TT-BKHĐT. 

Vượt quyền khi chuyển Dự án (nhóm A) thành Đề án (9 dự án nhóm B)

Theo Thanh tra Chính phủ, không có quy định về việc chuyển Dự án PPP thành Đề án PPP cũng như không có quy định về việc phê duyệt Đề án PPP gồm có các dự án PPP thành phần. Việc thay đổi khái niệm trong đầu tư để phù hợp với thẩm quyền quyết định là mang tính chủ quan, thiếu căn cứ pháp luật, không phù hợp với quy định tại Nghị định 15/2015/NĐ-CP.

 Mặt khác, theo quy định của Luật Đầu tư công, đối với dự án nhóm A, cơ quan lập đề xuất dự án là UBND tỉnh Thái Nguyên, cơ quan thẩm định đề xuất là Bộ KHĐT và thẩm quyền quyết định đầu tư là Thủ tướng Chính phủ. Tuy nhiên, UBND tỉnh Thái Nguyên chưa lập và trình thẩm định phê duyệt đề xuất dự án là không phù hợp với quy định Luật ĐTC. Việc UBND tỉnh Thái Nguyên ban hành quyết định 2190/QĐ-UBND phê duyệt chủ trương đề xuất đầu tư dự án (dự án nhóm A) là không đúng thẩm quyền theo quy định của Luật Đầu tư công.

Lập, thẩm định phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi dự án chưa đủ cơ sở, buông lỏng quản lý

Việc thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi chưa đủ cơ sở; Việc thẩm định phương án tài chính thể hiện việc buông lỏng quản lý. Trách nhiệm thuộc Sở Tài chính; Sở KHĐT; UBND tỉnh Thái Nguyên.

Tại các văn bản thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi của các sở, ngành liên quan: Sở Nông nghiệp và PTNT; Sở Tài chính; Sở Xây dựng: Sở Giao thông Vận tải, thể hiện nội dung Báo cáo nghiên cứu khả thi và TKCS còn nhiều tồn tại.

Tuy nhiên, Sở KHĐT là cơ quan chủ trì thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi, sau khi tập hợp các ý kiến thẩm định của các sở ngành liên quan đã không yêu cầu nhà ầu tư lập Báo cáo nghiên cứu khả thi bổ sung và hoàn thiện lại Báo cáo nghiên cứu khả thi và thiết kế cơ sở của dự án mà đã tham mưu để UBND tỉnh phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi của 09 dự án là thiếu cơ sở. Trách nhiệm thuộc Sở KHĐT, UBND tỉnh Thái Nguyên.

Việc UBND tỉnh phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi khi chưa có quy hoạch được duyệt của hệ thống đê, đường, cầu hai bên bờ sông Cầu và suối Mo Linh là không đúng quy định. Mặt khác khi thẩm định và phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi thì cả 09 dự án đều chưa có quyết định phê duyệt đánh giá tác động môi trường, là không phù hợp với quy định. Trách nhiệm thuộc Sở KHĐT; Sở TN&MT; UBND tỉnh Thái Nguyên.

Kế hoạch hoạch sử dụng đất năm 2017 chưa được HĐND thông qua và chưa được UBND tỉnh phê duyệt là không phù hợp với quy định Luật Đầu tư; Nghị định 15/2015/NĐ-CP, trách nhiệm thuộc Sở TN&MT, UBND tỉnh Thái Nguyên.

Việc UBND tỉnh phê duyệt đề xuất dự án, báo cáo nghiên cứu khả thi khi chưa đủ điều kiện; thiếu cơ sở quy hoạch; nguồn vốn chưa xác định và chưa được thẩm định khả năng cân đối là trái với quy định Luật Đầu tư công (điều khoản cấm- không xác định nguồn vốn). Trách nhiệm thuộc UBND tỉnh Thái Nguyên; các Sở KHĐT; TN&MT; Tài chính; Sở Xây dựng.

Báo cáo thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn NSNN tham gia dự án thẩm định không rõ ràng: thiếu chính xác; Nguồn vốn NSNN tham gia dự án hỗ trợ bồi thường GPMB đối với dự án BT và dự án khác (dự án đối ứng dự án BT) không phù hợp với quy định tại Luật Đầu tư công: Nghị định 15/2015/NĐ-CP. Trách nhiệm thuộc Sở KHĐT; Sở Tài chính; UBND tỉnh Thái Nguyên.

Đánh giá, thẩm định hồ sơ quy mô 9 dự án chỉ trong 1 ngày

Các nội dung đánh giá cơ bản mang tính hình thức. Thời gian đánh giá và thẩm định hồ sơ yêu cầu quá ngắn (trong 01 ngày) so với nội dung cần xem xét đánh giá với quy mô của 09 Dự án khi 01 Nhà đầu tư cùng lúc trúng thầu (được chỉ định) cả 09 Dự án, dẫn tới kết quả đánh giá về năng lực; vốn chủ sở hữu thực hiện dự án BT và dự án khác, vốn vay của Nhà đầu tư chưa phù hợp với quy định tại Điều 10, Nghị định 15/2015/NĐ-CP và Bảng I Mục 2, Chương III Mẫu I Thông tư 15/2016/TT-BKHĐT (hướng dân lập hồ sơ mời sơ tuyển, hồ sơ lựa chọn Nhà đầu tư). 

Dự án mất điểm với nhân dân TP Thái Nguyên nói riêng, tỉnh Thái Nguyên nói chung.

Không tổ chức thẩm định vốn chủ sở hữu của Nhà đầu tư

Thanh tra Chính phỉ chỉ rõ, tại các Báo cáo thẩm định phương án Tài chính, Báo cáo nghiên cứu khả thi của Sở Tài chính chỉ thẩm định vốn chủ sở hữu của Nhà đầu tư khi thực hiện dự án BT, không tổ chức thẩm định vốn chủ sở hữu của Nhà đầu tư khi thực hiện dự án khác là không phù hợp với quy định tại khoản 4, Điều 10, Nghị định 15/2015/NĐ-CP và điểm b, khoản 2, Điều l6 Nghị định 11/2013/NĐ-CP (về quản lý đầu tư phát triển đô thị). Trách nhiệm thuộc Sở KHĐT; Sở Tài chính; UBND tỉnh Thái nguyên.

Việc xác định giá trị và lập kế hoạch vốn đầu tư nhà nước tham gia dự án chưa được xem xét khi thẩm định phương án tài chính của dự án là không phù hợp với quy định tại khoản I, Điều 12; khoản I, Điều 13 Nghị định 15/2015/NĐ-CP. Trách nhiệm thuộc Sở KHĐT; UBND tỉnh Thái Nguyên. 

Sự thất bại của Liên danh Công ty cổ phần Tập đoàn Phúc Lộc - Cienco 8 tại Dự án Xây dựng cấp bách hệ thống chống lũ lụt sông Cầu kết hợp hoàn thiện hạ tầng đô thị hai bên bờ sông Cầu .

Phương án Tài chính được UBND tỉnh phê duyệt tại các Quyết định phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi gồm 25 khu đất dự kiến đối ứng dự án BT (có diện tích khoảng 700ha), trong đó có 07 khu đất thuộc đất công có diện tích 95.186m2.

Các khu đất dự kiến giao nhà đầu tư thực hiện dự án khác được xác định theo quy hoạch chung phê duyệt tại Quyết định 278/2005/QĐ-TTg. Sau khi Quy hoạch chung điều chỉnh được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 2486/2016/QĐ-TTg, UBND tỉnh Thái Nguyên và nhà đầu tư chưa xác định lại vị trí các khu đất, với các khu đất thuộc khu vực đất công dự kiến giao nhà đầu tư để lập phương án tài chính chưa được lập, rà soát báo cáo Thủ tướng Chính phủ theo các Điều 2, 3 Nghị quyết 160/NQ-CP ngày 28/12/2018. Trách nhiệm thuộc UBND thành phố Thái Nguyên; UBND tỉnh Thái Nguyên. 

Từ kết quả thanh tra, Thanh tra Chính phủ đề nghị UBND tỉnh Thái Nguyên rà soát lại toàn bộ quá trình thực hiện dự án, có biện pháp xử lý theo đúng quy định pháp luật đối với các vi phạm được phát hiện qua thanh tra.