Cần hành động tập thể để cải thiện quản lý chất thải và rác thải nhựa

Nhức nhối rác thải nhựa

Các tỉnh Nam Trung Bộ (Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa) có đường bờ biển dài 837km với đội tàu gần 17.000 chiếc.

Hàng chục cửa biển, đầm, vịnh dọc bờ biển đã tạo một hệ sinh thái ven bờ phong phú đa dạng là điều kiện thuận lợi để các địa phương phát triển kinh tế-xã hội.

Nhưng khu vực này cũng là hạ nguồn của các dòng sông và trở thành “bể hứng” rác thải từ nhiều nguồn, gây ô nhiễm môi trường, hệ sinh thái, ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống của người dân ven biển.

Quảng Ngãi có 6 cửa biển, mỗi nơi đều mang một vẻ đẹp riêng. Tuy nhiên, các cửa biển Sa Cần, Sa Kỳ, Sa Huỳnh trở thành điểm "nóng" bởi rác thải nhựa.

Tàu cá ở Quảng Bình thu gom rác vào bờ. Ảnh: Chi cục Thủy sản Quảng Bình.

Bãi trước bờ biển thôn An Vĩnh, xã Tịnh Kỳ, thành phố Quảng Ngãi bị bủa vây bởi hàng tấn rác thải đủ loại như túi nylon, xốp, vải vụn, xác chết động vật... kéo dài đến 500m. Nước biển khu vực ven bờ bốc mùi khó chịu.

Rác thải sinh hoạt của người dân theo các dòng sông đổ về cửa biển Sa Kỳ, một phần bị cuốn ra biển, phần còn lại chìm xuống nước, hoặc bị thủy triều kéo dạt vào bờ biển thôn An Vĩnh.

Vào ban đêm, nhiều hộ dân lén lút đổ rác ra biển. Hàng ngàn túi nylon từ các tàu cá ở Cảng cá Sa Kỳ không được thu gom mỗi ngày vẫn bị thải trực tiếp xuống biển.

UBND tỉnh Phú Yên vừa tổ chức Lễ phát động ra quân vệ sinh môi trường

Rác thải nhựa đang là vấn đề nhức nhối tại xã Nhơn Lý, thành phố Quy Nhơn (Bình Định).

Vốn là làng chài cổ có vẻ đẹp bình dị, nhiều điểm du lịch nổi tiếng như Kỳ Co, Eo Gió. Nơi đây thu hút ngày càng đông du khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan, lưu trú, trải nghiệm.

Các hoạt động dịch vụ du lịch nở rộ. Tuy nhiên, việc xả rác thải sinh hoạt bừa bãi của người dân địa phương đã vô hình làm ô nhiễm bãi biển trong xanh ở đây, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng sống, sinh kế của người dân. Nhất là mùa gió bão, thủy triều lên, rác thải trôi dạt vào phủ kín bờ biển...

Rác thải nhựa trôi dạt vào bờ vịnh Xuân Đài thuộc phường Xuân Thành, thị xã Sông Cầu (Phú Yên) gây ô nhiễm môi trường. (Ảnh: Tường Quân/TTXVN)

Môi trường ven biển nhiều nơi ở Nam Trung Bộ đang bị ảnh hưởng nặng nề bởi rác thải nhựa. Những hệ lụy từ "ô nhiễm trắng" đang tác động trực tiếp đến môi trường hệ sinh thái và chính đời sống sinh hoạt của cộng đồng dân cư ven biển.

Tại Khánh Hòa, hầu hết các cảng cá như Vĩnh Lương, Vĩnh Trường (thành phố Nha Trang), đảo Bình Ba (xã Cam Bình, thành phố Cam Ranh) và một số vùng nuôi trồng thủy sản trên biển ở huyện Vạn Ninh đều có dấu hiệu ô nhiễm môi trường nước.

Ô nhiễm rác thải nhựa khiến việc nuôi tôm hùm, cá biển và các loại thủy sản khác ngày càng khó khăn.

Chỉ tính riêng xã Vạn Thạnh, huyện Vạn Ninh với 821 hộ, khoảng 27.254 lồng nuôi thủy sản cùng hơn 2.000 lao động, lượng rác thải nhựa xả ra hàng ngày rất lớn.

Mỗi đợt cao điểm có thể gom được khoảng 1 tấn rác thải nhựa trên biển.

Lượng rác thải nhựa lớn, song công tác thu gom hạn chế, chưa đáp ứng nhu cầu thực tế. Năm 2018, vùng nuôi tôm hùm, cá bớp tại huyện Vạn Ninh xảy ra nhiều đợt tôm, cá chết liên tục.

Nguyên nhân được cơ quan chức năng xác định là do môi trường nuôi ngày càng ô nhiễm, mật độ nuôi dày đã khiến các loại bệnh lây lan.

Đặc biệt, gần đây, môi trường vịnh Nha Trang nói chung, rạn san hô tại khu vực biển Hòn Mun nói riêng đang có biểu hiện của suy thoái, do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có rác thải nhựa.

Hiện trạng ô nhiễm môi trường do chất thải nhựa

Theo thống kê từ Bộ Tài nguyên và Môi trường, mỗi năm, tại Việt Nam, khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa thải ra môi trường; 0,28-0,73 triệu tấn trong số đó bị thải ra biển (chiếm gần 6% tổng lượng rác thải nhựa xả ra biển của thế giới) nhưng chỉ 27% trong số đó được tái chế, tận dụng.

Dẫn Báo cáo Hiện trạng môi trường quốc gia, TS. Nguyễn Giang Thu, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), cho biết chất thải nhựa từ chăn nuôi mỗi năm phát sinh 67,93 triệu tấn (gồm 77 nghìn tấn chất thải nhựa vỏ bao bì thức ăn); từ thủy sản là 880 nghìn tấn bùn thải và 273 nghìn tấn chất thải từ bao bì thức ăn, vỏ thuốc thú y và các loại chất rắn khác.

Vỏ bao thuốc bảo vệ thực vật thải ra môi trường rất nguy hại.

Đặc biệt, trong các loại rác thải nhựa thải bỏ ra môi trường từ các tàu cá, rác thải nhựa sinh hoạt chiếm tỷ lệ hơn 87,7%, tương đương 7,6 tấn/năm. Nguồn thải này do ý thức và thói quen của chủ tàu.

Theo TS. Nguyễn Giang Thu, thời gian qua, ngành nông nghiệp đã bước đầu triển khai kế hoạch giảm thiểu, thu gom, phân loại và tái sử dụng chất thải nhựa. Các đơn vị thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã tiến hành điều tra, đánh giá tác động của chất thải nhựa trong hoạt động sản xuất nông nghiệp đến môi trường, gồm các lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản và đề xuất giải pháp kiểm soát ô nhiễm môi trường do chất thải nhựa.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đang xây dựng Bộ dữ liệu chất thải nhựa trong sản xuất nông nghiệp. Từ đó, đề xuất các giải pháp quản lý, thu gom, phân loại và tái sử dụng chất thải nhựa; xây dựng các mô hình thí điểm quản lý thu gom phân loại chất thải nhựa trong sản xuất nông nghiệp. Cùng với đó, đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi về chất thải nhựa tới các cơ quan quản lý, các tổ chức, cá nhân và người dân về giảm thiểu, thu gom, sử dụng chất thải nhựa ...

Nhiều giải pháp khắc phục rác thải nhựa

Chia sẻ kinh nghiệm tại địa phương mình, bà Lê Ngọc Linh, Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản tỉnh Quảng Bình cho biết, mỗi năm lượng rác thải trên các tàu bình quân khoảng từ 70 - 80 kg/tàu. Lượng rác thải ước tính từ tàu cá khai thác xa bờ Quảng Bình khoảng 80 - 100 tấn/năm.

Rác thải nhựa phát sinh trong hoạt động sản xuất thủy sản ở tỉnh Quảng Bình chủ yếu đến từ hoạt động khai thác thủy sản, ngư lưới cụ hư hỏng, thất thoát, trôi nổi trên biển và sản xuất nuôi trồng thủy sản ven biển.

Để khắc phục tình trạng này, Chi cục Thủy sản Quảng Bình đã động viên ngư dân ký cam kết thu gom rác từ biển vào bờ trong mỗi chuyến đi biển. Mỗi tàu thuyền sẽ được cấp phát 2 túi lưới đựng rác để ngư dân có thể đựng rác trên thuyền và sau đó mang về bờ.

Chi cục Thủy sản Quảng Bình cũng tổ chức tập huấn kỹ thuật đan túi lưới cho các ngư dân và phụ nữ để đi chợ thay cho túi nhựa, nilong.

Tái chế rác thải không chỉ có ý nghĩa về mặt môi trường, mà còn đem lại lợi ích về kinh tế.

Đối với ngành chăn nuôi, PGS. TS. Ngô Thị Kim Cúc, Viện Chăn nuôi cho biết, số hộ chăn nuôi trên cả nước là 9,58 triệu hộ.

Nguồn rác thải nhựa trong các hộ chăn nuôi đến từ vật liệu dùng cho chuồng trại, bao bì thức ăn chăn nuôi và các vật dụng khác: xô, chậu, thùng nhựa đựng nước, bạt ủ thức ăn, bạt ủ phân... Ước tính riêng khối lượng vỏ bao đựng cám xấp xỉ 96.192 tấn nhựa/năm.

Do đó, Viện Chăn nuôi đã đưa ra giải pháp cần thực hiện trước tiên là chuyển đổi phương thức chăn nuôi từ quy mô nhỏ/nông hộ thành trang trại hiện đại. Việc này sẽ hạn chế bao bì dùng đựng thức ăn, rác nhựa từ bạt che nắng mưa. Vật nuôi ít bị bệnh do quy trình vệ sinh tốt hơn sẽ tiêu thụ ít đi các vỏ thuốc thú y.

Ngoài ra, Viện Chăn nuôi cũng đang vận động các hộ thay đổi quy mô, phương thức chế biến, bảo quản thức ăn chăn nuôi và tái sử dụng, thu gom và tái chế vật dụng/bao, túi bằng nhựa.