Vĩnh Long sạt lở nghiêm trọng tại sông Cổ Chiên

Sạt lở nghiêm trọng

Ngày 5/12, đã xảy ra vụ sạt lở trên tuyến sông Cổ Chiên thuộc tổ 9, tổ 10, ấp Bình Thuận 1, xã Hòa Ninh, huyện Long Hồ. Sau đó, trong khu vực này tiếp tục xảy ra các vụ sạt lở khác làm thiệt hại nhiều tài sản của người dân. Phạm vi sạt lở có chiều dài khoảng 350 m, rộng khoảng 160 m, tổng diện tích sạt lở hơn 41.000 m2.

Vụ sạt lở làm 13 căn nhà bị cuốn xuống sông.

Ngày 7/12, UBND huyện Long Hồ cho biết số hộ dân bị ảnh hưởng bởi vụ sạt lở đã lên đến 22 hộ, trong đó có 12 hộ mất trắng nhà (13 căn), 10 hộ mất trắng đất vườn. Trước đó, vụ sạt lở bờ sông Cổ Chiên (thuộc Cù Lao Minh, đoạn qua ấp Bình Thuận 1) diễn ra từ chiều ngày 5 đến sáng ngày 6/12, gây ảnh hưởng đến 16 hộ dân với 58 nhân khẩu. Mảng sạt lở dài 500m, sâu vào đất liền gần 300m, làm 13 căn nhà bị cuốn xuống sông, 1 nhà kho, 1 xe cuốc đang thi công đê bao, 2 ao nuôi cá chốt và khoảng 15ha đất, với ước tổng thiệt hại khoảng 35 tỷ đồng.

Ông Văn Hữu Huệ, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT Vĩnh Long nhận định, đây là vụ sạt lở rất kỳ lạ, ăn sâu vào đất liền hàng trăm mét. Hiện tại, khu đất đang còn dấu hiệu sạt lở tiếp. Để vài ngày ổn định, sở mới tham mưu UBND tỉnh thuê đơn vị độc lập khảo sát địa chất tìm nguyên nhân vụ sạt lở.

Ngay sau khi xảy ra sạt lở, Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh Vĩnh Long và lãnh đạo UBND huyện Long Hồ đã đến khảo sát khu vực sạt lở và chỉ đạo phương hướng khắc phục. Đoàn đã thăm hỏi, động viên các hộ gia đình. Chính quyền địa phương đã huy động lực lượng di dời các hộ dân ra khỏi khu vực sạt lở đến nơi ở tạm thời. Đồng thời, cắm biển cảnh báo sạt lở tại khu vực nguy hiểm, vận động người dân không lui tới khu vực này để đảm bảo an toàn; cử lực lượng trực theo dõi tình hình sạt lở, kịp thời xử lý trong trường hợp sự cố xảy ra.

Ngày 7/12, ông Nguyễn Văn Hiếu, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Vĩnh Long thông tin, khu vực sạt lở không cấp phép mỏ cát cho bất kỳ đơn vị nào. Mỏ cát được cấp phép cho DNTN Huỳnh Phát thì khai thác thời hạn đến 31/12/2022. Doanh nghiệp này khai thác cát cách khu vực sạt lở là 273m (tính từ điểm cuối của điểm lở đến điểm đầu của mỏ cát). Do có vấn đề sạt lở nên Sở đã tham mưu UBND tỉnh ra quyết định tạm dừng khai thác cát đối đơn vị được cấp phép kể từ ngày 7/12.

Nhiều hộ dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Theo ông Hiếu, chưa thể đánh giá vụ sạt lở nói trên, bởi trường hợp sạt lở này rất đặc biệt, khác hơn những trường hợp khác. Thường sạt lở bắt đầu từ ngoài vào trong, tuy nhiên qua khảo sát thực tế cùng đoàn công tác của Sở Nông nghiệp và PTNT, Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn thì trường hợp này là sụp từ trong, nguyên hàng cây bần và bãi bồi bên ngoài vẫn còn.

 Trước thực trạng sạt lở nói trên, UBND tỉnh Vĩnh Long đã quyết định công bố tình huống khẩn cấp sạt lở bờ sông Cổ Chiên. Lý do công bố tình huống khẩn cấp là ngăn chặn hậu quả có thể xảy ra do thiên tai. Khu vực có tình huống khẩn cấp dài khoảng 700m, thuộc ấp Bình Thuận 1, xã Hòa Ninh, huyện Long Hồ.

Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long giao Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT chủ trì, phối hợp với các sở, ngành có liên quan và Chủ tịch UBND huyện Long Hồ triển khai các giải pháp phi công trình và công trình, nhằm hạn chế thiệt hại về người và tài sản, bảo đảm an toàn sản xuất và dân sinh theo đúng các quy định của pháp luật.

Đâu là nguyên nhân?

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, chuyên gia nghiên cứu độc lập về sinh thái ĐBSCL cho rằng, vụ sạt lở kinh hoàng ở Cù Lao Minh (ấp Bình Thuận 1, xã Hòa Ninh, huyện Long Hồ) là nằm trong tình hình chung của việc sạt lở bờ sông, bờ biển ĐBSCL. Khuynh hướng này đã và đang diễn tiến và sẽ ngày càng trầm trọng hơn. Nguyên nhân chính đằng sau tình hình này là sự thiếu phù sa, bùn cát mà nguyên nhân đằng sau đó là do các đập thủy điện Mêkông chặn nguồn phù sa, bùn cát và việc khai thác cát quá mức.

Trong tình hình đó, dòng sông sẽ gây sạt lở ở những nơi nào “dễ bị tổng thương” trước. Những nơi dễ bị tổn thương đối với sạt lở thường là: những nơi đáy sông bị sâu thêm so với trước đây; những đoạn sông cong, tim dòng chảy lấn sang phía bụng sông, tức là phía lõm; những nơi gần đó có các hố sâu tự nhiên hoặc hố sâu do khai thác cát tạo nên làm cho vật liệu bờ sông bị trôi xuống hố sâu; những nơi thành phần đất ở chân bờ sông có pha cát nhiều làm cho đất bị bời rời, độ kết dính kém; nơi nào có công trình nặng nề gần bờ sông.

Đối với vụ sạt lở ở Cù Lao Minh dù rất kinh hoàng vì chỉ xảy ra trong vài giờ, không có dấu hiệu cảnh báo trước đó như sự xuất hiện vết nứt chẳng hạn và diện tích đất bị sạt lở là lớn chưa từng có ở ĐBSCL nhưng cũng nằm trong quy luật chung chứ không có gì kỳ lạ. Rất có thể đáy sông nơi này đã bị sâu thêm dần dần trong một thời gian dài do vật liệu bị trôi xuống hố sâu khai thác cát. Ở nơi này có thể đường tim sông bị đẩy sang phía bờ bắc sông Cổ Chiên. Theo đó một hàm ếch rất to lớn (dài đến 500m, rộng 200m) đã âm thầm ăn sâu vào bờ mà người sống phía trên hoàn toàn không hay biết. Đến khi điểm cân bằng lực đã bị phá vỡ, bờ sông không thể chống đỡ được sức nặng khối đất bên trên thì toàn bộ khối đất tuột xuống đáy sông.

Tổng thiệt hại khoảng 35 tỷ đồng (ảnh: TTXVN).

Cũng theo ông Thiện, các Sở TN&MT ở ĐBSCL có thể đi tìm những nơi có nguy cơ sạt lở cao trong tỉnh của mình để cảnh báo cho người dân trước khi sạt lở để hạn chế thiệt hại tài sản và tính mạng người dân. Cách đơn giản nhất là các Sở TN&MT nên thường xuyên dùng máy siêu âm để thăm dò lòng sông, cập nhật hình dạng lòng sông hàng tháng, tìm ra những nơi có biến động hình thái dòng sông, đáy sông bị sâu hơn, hay có sự xuất hiện hàm ếch ăn sâu vào đáy bờ sông. Với những nơi xuất hiện hàm ếch thì kịp thời báo cho người dân di dời nhà cửa tài sản để giảm thiệt hại.

PGS.TS Văn Phạm Đăng Trí cho biết, do ông chưa có qua thực địa chỗ sạt lở ở Vĩnh Long để khảo sát nên ông chưa có ý kiến. Tuy nhiên, nếu đoạn sông sạt lở không có tập kết vật liệu nặng ven sông, không có tình trạng bơm hút cát, thì việc bất ngờ xảy ra sạt lở kinh hoàng như vậy là chuyện lạ. Ở ĐBSCL, tình trạng sạt lở xảy ra ngày càng nhiều. Biến đổi khí hậu, mưa bão càng ngày càng diễn ra gay gắt, tác động mạnh mẽ vào thiên nhiên. . Sạt lở không những diễn ra vào mùa mưa mà còn xuất hiện cả mùa khô, diễn ra ở các tuyến sông chính, cho đến các hệ thống kênh, rạch với mức độ ngày càng nguy hiểm. Trong khi đó, việc xây dựng đô thị, giao thông ngày càng nhiều, con người đẩy mạnh khai thác cát sông cho nhu cầu đó ngày càng quyết liệt gây ra những thay đổi lớn với môi trường ĐBSCL.