Báo động tình trạng sạt lở ở An Giang, Cà Mau

An Giang 5 đoạn sạt lở đặc biệt nguy hiểm

Theo Sở Tài nguyên và Môi trường An Giang trên địa bàn tỉnh có 56 đoạn sông cảnh báo sạt lở, với tổng chiều dài 181.450m. Trong đó, có 5 đoạn được cảnh báo ở mức độ đặc biệt nguy hiểm, 37 đoạn ở mức độ nguy hiểm, 14 đoạn ở mức độ bình thường.

Theo đó, đoạn sông đầu tiên được cảnh báo nguy cơ sạt lở ở mức đặc biệt nguy hiểm ở đoạn sông Tiền chảy qua xã Phú An (huyện Phú Tân), đáy sông sâu và sát bờ, thường diễn biến sạt lở đột xuất. Khu vực ấp Phú Quới gần trung tâm của lạch sâu -37m (lạch dài 1km, độ sâu từ -20m đến -37m, cách bờ từ 100-140m), có 1 nhà thờ, 5 nhà máy xay xát, ít nhà dân, chủ yếu là vườn tạp và đất canh tác hoa màu. Hiện, đường bờ chỉ cách Tỉnh lộ 954 khoảng 20m.

Đoạn thứ 2, xảy ra trên sông Hậu, chảy qua xã Châu Phong (TX. Tân Châu) sạt lở mạnh hàng năm, đang đe dọa đường giao thông dài 6.900m, trong đó, sạt lở mạnh thuộc ấp Vĩnh Tường 1 và Vĩnh Lợi 2, dài 4.400m. Địa hình vách lòng sông khá đứng, độ sâu thay đổi từ -11m đến -19m từ thượng nguồn về hạ nguồn, chỉ cách bờ từ 30-50m.

Khu vực ngã 3 sông Châu Đốc, dòng chảy có sự hợp lưu của sông Hậu và sông Châu Đốc nên tạo dòng xoáy đào khoét đáy sông, tạo hố sâu ở khu vực giữa sông, hố có độ sâu -30m có chiều dài 130m, rộng 70m, dấu hiệu nguy hiểm có thể xảy ra sạt lở bất ngờ với những mảng trượt lớn. Khu vực này đông dân cư, nơi giao nhau giữa Tỉnh lộ 953 và Tỉnh lộ 951.

Thứ 3 là đoạn sông Hậu chảy qua xã Bình Mỹ (huyện Châu Phú) có đáy sông sâu và gần Quốc lộ 91, hình thái đáy sông cho thấy nguy cơ sạt lở rất cao và nguy hiểm. Cụ thể, dài 1.900m, kéo dài từ vàm kênh Cây Dương đến bến phà Năng Gù, trong đó trọng yếu tại khu vực Trường Tiểu học “A” Bình Mỹ (điểm 2). Địa hình đáy sông có lạch sâu cách bờ phía Bình Mỹ khoảng 60m, chiều dài lạch sâu 370m, rộng trung bình 70m, độ sâu từ -15m đến -19m.

Thứ 4 là đoạn sông Hậu, sông Vàm Nao chảy qua huyện Chợ Mới, từ xã Kiến An đến chợ xã Mỹ Hội Đông, dài 3.600m (điểm cuối là chùa Liên Hoa). Kết quả đo độ sâu vẫn còn áp bờ đoạn cảnh báo, nhưng độ sâu giảm dần về hạ nguồn, từ -25m ở thượng nguồn và giảm dần về -16m ở hạ nguồn. Khu vực này nhiều nhà dân sống ven sông và cặp đường lộ giao thông.

Cuối cùng là đoạn sông Hậu chảy qua xã Mỹ Hòa Hưng (TP. Long Xuyên), khu vực ấp Mỹ Thuận và ấp Mỹ Khánh, dài 3.300m. Địa hình đáy sông cách bờ ấp Mỹ Khánh khoảng 60m, độ sâu từ -10m đến -17m, dọc theo khu vực này là lộ giao thông và nhà dân; phía bờ đối điện đang bồi lắng…

Cà Mau hơn 82km đê biển Đông sạt lở nghiêm trọng

Theo Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Cà Mau, hiện nay tỉnh này có khoảng 82,3/107km đê biển Đông bị sạt lở nghiêm trọng. Bình quân sạt lở mỗi năm từ 45-50m, đặc biệt tại những cửa biển, cửa sông.

Trước đó, cuối tháng 7/2022, UBND tỉnh Cà Mau đã công bố tình huống khẩn cấp về thiên tai đối với sạt lở trên địa bàn huyện Trần Văn Thời và huyện U Minh. Đây là năm thứ 4 liên tiếp hệ thống đê biển Cà Mau sạt lở vào mùa mưa dông. Trong khi đó, trên sông Hậu và sông Tiền, các vụ sạt lở bờ sông, đê bao nghiêm trọng xảy ra tại Vĩnh Long và Hậu Giang…

Bằng nhiều nguồn đầu tư khẩn cấp, đã có 12,9km kè đã và đang được đầu tư xây dựng tại những vị trí sạt lở đặc biệt nguy hiểm, với nguồn lực đầu tư trên 745 tỷ đồng. Nhiều vị trí kè đã hoàn thành như: Đất Mũi, Vàm Xoáy, Rạch Gốc (huyện Ngọc Hiển) và Tân Thuận (huyện Đầm Dơi). Hiện, đang triển khai tại cửa Hốc Năng, kênh Năm Ô Rô - kênh Năm, kênh Năm - Chùm Gọng.

 Bên bờ biển Đông, sóng biển hàng ngày vẫn tiến vào phá huỷ và bào mòn các cửa sông, cửa biển. (Ảnh chụp tại xã Viên An, huyện Ngọc Hiển).

Đối với các vị trí sạt lở đang triển khai các bước đầu tư với chiều dài hơn 28,6km, trên cơ sở nguồn vốn ngân sách Trung ương phân bổ, Sở Nông nghiệp và PTNT Cà Mau đã và đang triển khai thực hiện đầu tư 5 dự án với tổng chiều dài 16,5km. Với trên 12,1km còn lại, đang được Ban Quản lý Trung ương các dự án thủy lợi triển khai.

Sạt lở ngày càng nghiêm trọng

Theo các nhà khoa học, sạt lở ở ĐBSCL không còn là tự nhiên theo kiểu “bên lở, bên bồi”. Trước đây, quá trình bồi đắp ĐBSCL luôn có bồi đắp và sạt lở, nhưng bồi đắp luôn trội hơn sạt lở. Kết quả là ĐBSCL được bồi lấn về phía Biển Đông trung bình 16m/năm và về phía mũi Cà Mau 26m/năm.

Còn hiện nay, nguyên nhân chính gây sạt lở ở ĐBSCL là do diễn biến thời tiết bất thường, tác động của quá trình biến đổi khí hậu và ảnh hưởng của các đập thủy điện trên sông Mekong gây thiếu bùn cát bồi lắng; yếu tố thủy lực, dòng chảy, hình thái dòng sông, cấu trúc địa chất bờ sông; vận động kiến tạo và hoạt động kinh tế - xã hội (ghe tàu, khai thác cát, hoạt động xây dựng, vận tải 2 bên bờ sông...).

Tỉnh An Giang nói riêng và ĐBSCL là vùng đất trẻ, nền đất yếu, rất dễ bị xâm thực, bào mòn nhanh; sự tác động của sông nước, biên độ chênh lệch của đỉnh triều - chân triều và nhiều dòng sông giao nhau, làm cho dòng chảy không bình thường, tạo ra dòng chảy xoáy.

Cùng với đó, dân cư phát triển nhanh, tăng mật độ xây dựng nhà ở bê-tông kiên cố, xây dựng công trình kho bãi, nhà máy, công trình giao thông gần bờ sông; việc gia tăng phương tiện giao thông trên bờ, dưới sông gây chấn động và sóng… là những nguyên nhân dẫn đến sạt lở đất ven sông, kênh, rạch trên địa bàn tỉnh.

Hiện, các tỉnh ĐBSCL đang vào cao điểm mùa mưa, nên sạt lở trên sông Tiền, sông Hậu và đê biển liên tục xảy ra. Theo Tổng cục Phòng chống thiên tai, đến nay khu vực ĐBSCL ghi nhận ít nhất 751 khu vực sạt lở, với tổng chiều dài lên đến 976km, tăng thêm 147 khu vực sạt lở so với năm 2020. Hiện có khoảng 20.000 hộ dân ở Đồng Tháp, An Giang, Vĩnh Long, Cần Thơ và Cà Mau sống ven các tuyến sông có nguy cơ sạt lở cao, cần khẩn trương di dời.

Về các giải pháp đối phó với sạt lở hiện nay, các địa phương đa phần áp dụng làm bờ kè ở khu vực xung yếu. Tuy nhiên, nếu áp dụng giải pháp này cho toàn vùng thì nguồn kinh phí lên đến hàng chục ngàn tỷ đồng. Một số địa phương trồng cây để hạn chế sạt lở ven sông. Còn giải pháp chống chế là “sạt lở đến đâu, chạy đến đó”.

Một giải pháp lâu dài mà các nhà khoa học khuyến nghị là hạn chế xây dựng nhà ở, các công trình có tải trọng nặng gần bờ sông. Và nhất thiết phải tránh quy hoạch các tuyến giao thông trong tương lai nằm cạnh bờ sông, vì khi xảy ra sạt lở sẽ dễ gây ảnh hưởng đến sinh hoạt của người dân cũng như kinh phí để khắc phục rất lớn.

Tại An Giang, Sở Tài nguyên và Môi trường đề xuất các sở, ngành liên quan và chính quyền địa phương cần thường xuyên tăng cường theo dõi, cảnh báo người dân, yêu cầu họ thông báo ngay khi phát hiện dấu hiệu sạt lở; có giải pháp bảo vệ đường bờ tại khu vực đoạn cua cong; cắm biển báo cảnh báo khu vực sạt lở; có kế hoạch đề xuất nạo vét, khơi thông chỉnh trị dòng chảy hạn chế sạt lở, di dời người dân khỏi nơi xung yếu.

Tiếp tục nâng cao năng lực cảnh báo, theo dõi, quan trắc cảnh báo đoạn sông xảy ra sạt lở. Nghiên cứu, đề xuất giải pháp nạo vét khơi thông, chỉnh trị dòng chảy hạn chế sạt lở. Phối hợp Sở Khoa học và Công nghệ thực hiện dự án xây dựng hệ thống cảnh báo sớm. Phối hợp Sở Nông nghiệp và PTNT và cơ quan chuyên môn, nhà khoa học… khảo sát, đánh giá, nghiên cứu sâu, tổng thể về chế độ dòng chảy, quy luật thủy văn, nguyên nhân gây sạt lở, chú ý điểm có ảnh hưởng lớn đến cơ sở hạ tầng kỹ thuật...

Trong khi đó, Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Cà Mau kiến nghị UBND tỉnh đề xuất Bộ Nông nghiệp và PTNT chuyển Dự án "Xây dựng hạ tầng bảo vệ bờ biển tổng hợp, phòng chống xói lở, chống mất đất vùng ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu" sử dụng vốn ODA của Chính phủ Đức, ưu tiên đầu tư về phía bờ biển Đông để bảo vệ những đoạn sạt lở nghiêm trọng hơn.