Lễ hội Đền Nưa - Am Tiên thu hút hàng vạn du khách thập phương

Lễ hội Đền Nưa- Am Tiên thuộc  làng Cổ Định, xã Tân Ninh, huyện Triệu Sơn, tỉnh Thanh Hóa,  là lễ hội gắn với cuộc khởi nghĩa lịch sử của Bà Triệu với những câu chuyện kỳ bí đến nay chưa lý giải được, đó là huyệt đạo thiêng nơi trời đất giao thoa hay còn gọi nơi mở cửa trời, giếng Tiên trên đỉnh núi Ngàn Nưa.

 Lễ hội Am Tiên năm 2018 thu hút hàng vạn du khách thập phương về tham quan, tế, lễ. Ảnh: Trần Hằng/TH

Truyền thuyết Đền Nưa – Am Tiên

Đền Nưa - Am Tiên (tên thường  gọi là dãy núi Ngàn Nưa), theo sử sách ghi lại, trước đây thuộc vùng đất huyện Nông Cống, nhưng kể từ tháng 2/1965 thuộc đất huyện Triệu Sơn. Đến năm 2009, được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia.

Đền Nưa - Am Tiên đã được Nhà nước đầu tư, khôi phục nhưng những dấu vết của lịch sử vẫn còn nguyên. Trên đỉnh núi Nưa, du khách bắt gặp một miếu thờ nằm ở lưng chừng, gọi là Khe Đông Đốt. Đây là miếu thờ vị tướng họ Trần, theo sử tích Hồ Hán Thương thời bấy giờ đã lệnh cho quân bủa vây đốt núi Nưa, vì tức giận một vị quan họ Trần không ra giúp nhà Hồ đánh giặc tên là Trần Tu Viên. Nhưng khi quân và tướng lên đến nơi đã thấy nhà ở của vị quan họ Trần này bốc cháy dữ dội, mây trên trời kéo đến ùn ùn và bỗng nghe tiếng hạc vang lên.

Sau đó có đôi câu đối từ trên trời rơi xuống, viết rằng:  Kỳ la hải khẩu ngâm hồn đoạn/Cao vọng sơn lầu khách tứ sầu, có nghĩa: Hồn đến cửa biển Kỳ La (cửa khẩu Kỳ Anh - Hà Tĩnh) thì thoi thóp (đoạn là hết)/ Khách đến núi cao vọng thì khách buồn, ứng với vận mệnh nhà Hồ trong 2 năm (1405-1407).

Còn trên đỉnh núi Nưa, du khách đi qua một con đường nhỏ đến cung điện chính Kinh Triệu Quân (đây là nơi kinh đô của Triệu Thị Trinh), còn cung điện chính là một ngôi chùa Bích Vân Cung (nay được gọi là Am Tiêm) được gắn với cuộc khởi nghĩa của Bà Triệu vào năm 225 – 248 đánh đuổi quân Ngô. Lúc đó anh trai của Triệu Thị Trinh là Triệu Quốc Đạt, một hào trưởng lớn (còn gọi là quan lang, quan Thái Thú của một vùng, một huyện), đã loan truyền khắp bốn phương để chiêu binh khởi nghĩa đánh đuổi giặc Ngô, cuộc khởi nghĩa chưa được bao lâu thì ông qua đời. Lúc đó Triệu Thị Trinh là em gái đứng lên thay anh chiêu binh khởi nghĩa, binh lính của bà chủ yếu là nữ giới.

Ngày đó Dãy núi Ngàn Nưa - Am Tiên bạt ngàn bông lau, cây nứa âm u và đường đi hiểm trở, Bà Triệu đã lấy nơi đây làm “Đại bản doanh” để làm bàn đạp tiến đánh quân Ngô. Trong lúc đuổi đánh quân Ngô ở huyện Hậu Lộc và do không thạo sông nước trong khi đó quân Ngô lại giỏi sông nước nên đã bị quân Ngô bủa vây, khiến Bà Triệu cùng binh lính phải rút về xã Phú Điền, huyện Hậu Lộc, Thanh Hóa.

Khi nghĩa quân Bà Triệu chuẩn bị lực lượng đánh lại quân Ngô thì quân giặc biết điểm yếu của binh lính nữ Bà Triệu và đã dùng trò bỉ ổi cởi toàn bộ quần áo ra để đánh nhau với quân Bà Triệu. Binh lính nữ của Bà Triệu đã thẹn thùng, mất đi tính khí chiến đấu và bị thất bại. Lúc đó, Bà Triệu thà chết chứ không để cho quân Ngô bắt giữ và đã gieo mình tự vẫn ở Núi Tùng (xã Phú Điền, huyện Hậu Lộc, Thanh Hóa). Để tưởng nhớ công lao của bà và nghĩa quân, người dân đã lập đền thờ Bà Triệu trên đỉnh núi Am Tiên (núi Nưa), nơi đây đã trở thành nơi tâm linh cho du khách thập phương nhớ đến bà.

Theo tương truyền, xưa làng Cổ Định, Tân Ninh còn được xem là vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi đây nổi tiếng là đất học và phát quan. Suốt thời phong kiến làng có tới 24 tiến sỹ, trong đó có 4 vị đi sứ sang Tàu, thời nhà Tống có Doãn Tử Tư, Doãn Anh Khải; thời nhà Nguyễn có cụ Doãn Băng Hài; thời nhà Minh có cụ Hoàng Giáp, Lê Bật Tứ, hiện cụ Tứ đang có bia được nêu tên tại Quốc Tử Giám, Hà Nội. 

Giếng Tiên trên đỉnh Ngàn Nưa

Giếng tiên kỳ bí

Hiện nay trên dãy núi Ngàn Nưa còn có một cái giếng Tiên được nhắc đến như một kỳ bí. Giếng nằm trên đỉnh núi cao 580m so với mực nước biển nhưng nước trong giếng không bao giờ cạn, múc bao nhiêu đầy bấy nhiêu. Thời Bà Triệu khởi nghĩa đã lấy nước trong giếng để phục vụ sinh hoạt cho quân lính.  

Giếng Tiên còn được gắn liền với nhiều giai thoại khác nhau, nhiều người dân xem nước giếng rất linh thiêng, nên thường xin nước về để thắp hương cúng gia tiên. Có người còn cho rằng nước giếng Tiên có thể chữa khỏi bệnh đau đầu, chẳng hạn lấy nước gội lên đầu lát sau thấy khỏi bệnh, hay các người già trong làng khi ốm đau thường bảo con cháu lấy nước giếng Tiên về uống sẽ khỏi.

Giếng Tiên còn gắn với các sự tích như bàn cờ tiên, hay gặp tiên đánh cờ ở ao hóp, vườn đào tiên, cắm cờ nơi Bà Triệu  khởi nghĩa, chợ Bụa họp hay còn gọi là chợ Âm phủ trao đổi mua bán lương thực, thực phẩm hiện nay không khôi phục lại mà chỉ còn trong truyền thuyết kể lại.

Huyệt khí thiêng trên đỉnh Ngàn Nưa

Trên dãy núi Ngàn Nưa xuất hiện một huyệt khí thiêng hay gọi là huyết khí dương, theo cách gọi của các nhà phong thủy thì nơi đây là điểm hội tụ giao thoa của khí đất và trời. Điểm huyệt thiêng được khoanh vùng rộng khoảng vài chục mét vuông, theo kế hà hồ đó là Thiên-Địa-Nhân-Hợp-Nhất, bốn  hướng đều có bốn bát hương và ở giữa một bát hương của thổ thần ứng với Kim-Mộc-Thủy-Hỏa-Thổ (nơi mở cửa trời) ở Am Tiên là một trong những bốn huyệt đạo lớn của quốc gia, ngoài Tam Đảo, Vĩnh Phúc, Yên Tử, Quảng Ninh, núi Bà Đen Tây Ninh. 

Du  khách khi đến tham quan nơi đây đã ngồi thiền trên vị trí huyệt khí thiêng, khi đó họ nhắm mắt, thả lỏng người, tâm trí không suy nghĩ và đã cảm nhận có những ánh sáng loáng qua, thể lực phục hồi nhanh sau những giây phút leo núi, đôi khi còn làm hưng phấn thêm. Khí hậu trên đây mùa hè thì mát mẻ, trong lành, mùa đông bao phủ bằng lớp mây mù. Đứng trên dãy núi Ngàn Nưa có thể nhìn thấy bốn phương tám hướng trời.

Ngày xưa người ta thường lấy núi Nưa làm la bàn, kim chỉ nam vì núi Nưa có độ cao nhất ở đồng bằng Thanh Hóa. Nhiều người đi biển vẫn thường nhìn thấy dãy núi Ngàn Nưa, cho nên núi Nưa có câu “Na sơn thất phiến long nhất biến- Hổ nhất biến nhất hô vạn biến”, nghĩa là núi Nưa được xếp liền kề nhau bởi bảy  phiến núi, tạo nên thế con rồng, đầu vươn cao như đầu hổ, còn huyệt đạo là nơi cao nhất đỉnh Am Tiêm, đứng trên đỉnh núi hét lớn xung quanh đều có thể nghe được.

Những giai thoại kể lại sự tích của dãy núi Ngàn Nưa đã trải qua bao thời gian và chưa ai khẳng định điều đó có thật hay không, nhưng Đền Nưa - Am Tiên đã trở thành lễ hội truyền thống của người dân nơi đây và du khách thập phương.

Theo chính quyền nơi đây: Lễ hội Đền Nưa - Am Tiên chính thức được tổ chức vào ngày 18-20 tháng Giêng hằng năm, còn ngày 9 tháng Giêng âm lịch là ngày “mở cửa trời”. Người dân tứ phương về đây cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt.