Người cao tuổi Việt Nam: Mong muốn cống hiến không ngừng nghỉ

Biến thách thức của già hóa dân số thành cơ hội và tăng cường sự hiểu biết về động lực của một xã hội đang già hóa.

Thực tế thời gian qua thấy, người cao tuổi (NCT) cả nước đã tích cực tham gia vào phong trào xây dựng nông thôn mới (XDNTM), vận động gia đình, hàng xóm đóng góp vật chất, ngày công, hiến đất để làm đường hay phát triển sản xuất kinh doanh, cả thiện đời sống.

Theo đó, nhiều NCT đã trở thành tấm gương sáng cho làng xã. Việc làm của nhiều NCT đã khơi dậy ý chí tự cường vươn lên cho thế hệ trẻ. Đóng góp của NCT với xã hội là rất to lớn.

Đưa nhãn Hương Chi về quê hương 5 tấn

Đến thăm mô hình kinh tế VAC của ông Nguyễn Văn Hùng ở thôn Quyết Tiến, xã Hồng An (Hưng Hà - Thái Bình), ai cũng phải ngỡ ngàng.

Khác với nhiều NCT làm kinh tế giỏi trong tỉnh, nguyên Giám đốc Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Thái Bình Nguyễn Văn Hùng khi được nghỉ hưu vẫn không chịu hưởng an nhàn mà cùng em trai  dốc hết tâm sức vào việc tìm và trồng giống nhãn Hương Chi của Hưng Yên trên chính mảnh đất Hưng Hà.

Sau 9 lần khăn gói quả mướp lặn lội sang Hưng Yên, ông Hùng tìm mua được 15 cây nhãn Hương Chi về trồng thử nghiệm trong vườn nhà.

Nói là thử nghiệm, nhưng ông luôn nghĩ mình sẽ thành công, bởi con sông Hồng chở nặng phù sa chia sẻ sự màu mỡ chứa đựng trong lòng nó bồi đắp cho cả hai dải đất ven bờ thuộc địa phận Hưng Yên và Hưng Hà (Thái Bình), khí hậu mát mẻ tương đồng.

Thời gian chờ vườn nhãn cho lứa quả đầu tiên, ông Hùng đầu tư thả cá ở hai ao, với diện tích trên 500m2 và một sào vườn dựng mấy ô chuồng trại nuôi lợn, gà để lấy ngắn, nuôi dài. 3 năm sau, hơn chục gốc nhãn đã đơm hoa, kết trái trong sự hồi hộp chờ đợi của cả nhà. Giống nhãn quý từ Hưng Yên cho quả to, cùi dày, ngọt lự, bán rất được giá. Hiện, ông đã nhân giống nhãn thành hơn 30 cây. Năm nào mưa thuận, gió hòa, vườn nhãn cho thu hoạch 7-8 tạ quả.

Mỗi năm, ông Hùng thu 30-35 triệu đồng từ vườn nhãn.

Từ thành công của ông Hùng, nhiều hộ trong thôn, xã cũng học tập, làm theo.

Ông Nguyễn Văn Hùng là hội viên tiêu biểu của Hội NCT Hồng An, nhiều năm liền đạt danh hiệu NCT làm kinh tế giỏi. Gia đình ông có thu nhập khoảng 40- 50 triệu đồng/năm từ mô hình VAC; giải quyết công ăn, việc làm ổn định cho 4 lao động trong thôn.

Thay đổi ngõ, xóm

Đến thôn An Vọng, xã Hoàng Diệu (Chương Mỹ, Hà Nội), mọi người đều có cảm giác dễ chịu khi đi trên đường làng được rải nhựa sạch sẽ, rợp bóng cây. Ông Trần Quang Huy, Bí thư Chi bộ, Trưởng ban Công tác Mặt trận thôn An Vọng, cũng là người từng nhiều năm giữ vai trò trưởng thôn, bày tỏ, nhiều năm nay, bà con trong thôn luôn đồng hành trong việc xây dựng nếp sống văn hóa, không chỉ ở việc giữ gìn cảnh quan thôn xóm sạch đẹp mà còn trong cả cách ứng xử, giao tiếp hằng ngày.

Ông  Huy cho biết, trước đây, một số người chưa bỏ được thói quen đổ rác không đúng nơi quy định, nhưng sau thời gian vận động “có tình, có lý”, bà con đã nghe ra. Thay vì dùng biển “Cấm đổ rác” như thường thấy, cán bộ thôn đã sử dụng các bảng biển với câu chữ thân tình như: “Bà con ơi, đổ rác đúng nơi quy định” hay “Bà con ơi, cùng giữ vệ sinh nhé”… Ấy thế là bà con thực hiện rất nghiêm túc.

Thôn An Vọng trở thành điểm sáng của địa phương trong việc thực hiện nếp sống văn minh, ứng xử văn hóa.

“Tuổi cao, gương sáng”

Chiềng Khương là xã đầu tiên của huyện Sông Mã (Sơn La) hoàn thành XDNTM, trong đó có sự đóng góp không nhỏ của NCT.

Ông Quàng Văn Ban, Chủ tịch Hội NCT xã Chiềng Khương, thông tin: Hội  đã phát động phong trào “NCT gương mẫu đi đầu, vận động con cháu hiến đất, chặt cây, góp công sức, tiền của để thực hiện XDNTM”.  Kết quả, đã huy động hội viên đóng góp 2.265 ngày công, chặt bỏ 631 cây lâu năm, hiến 12.161m² đất và trên 1,1 tỷ đồng tiền mặt, góp phần quan trọng trong việc bê tông 62 tuyến đường nội bản, chiều dài gần 20km.

Để triển khai hiệu quả Chương trình XDNTM, Ban đại diện Hội NCT tỉnh Sơn La đã ký kết Chương trình phối hợp với Sở Nông nghiệp và PTNT cung cấp thông tin, tài liệu tuyên truyền; phối hợp với Văn phòng Điều phối NTM tổ chức các lớp tập huấn nâng cao nhận thức cho NCT về phong trào XDNTM.

Trên cơ sở bộ tiêu chí và điều kiện thực tiễn, Ban đại diện Hội NCT tỉnh Sơn La đã xác định nội dung và hướng dẫn các cấp hội gộp các tiêu chí NTM thành các nhóm tiêu chí để NCT dễ tham gia thực hiện, như: Gộp tiêu chí số 2 về giao thông và tiêu chí số 3 về thủy lợi, vận động hội viên hiến đất, chặt cây cối, hoa màu, giải phóng mặt bằng làm đường giao thông nông thôn và xây dựng các công trình phúc lợi công cộng. Gộp tiêu chí thứ 9 về nhà ở dân cư và tiêu chí 11 về lao động có việc làm, hội viên tập trung phát triển kinh tế xóa đói, giảm nghèo và hỗ trợ xóa nhà tạm dột nát.

Đối với các tiêu chí số 14 về giáo dục - đào tạo, tiêu chí số 16 về văn hóa và tiêu chí số 17 về môi trường và an toàn thực phẩm, NCT gương mẫu, tuyên truyền vận động con, cháu không mắc tệ nạn xã hội, giữ gìn an ninh trật tự, tham gia tổ hòa giải ở cơ sở nhằm xây dựng gia đình, thôn, bản, tiểu khu văn hóa... Ngoài ra, NCT còn trực tiếp tham gia quy hoạch nông thôn mới hoặc tham gia các ban giám sát đầu tư cộng đồng tại địa phương.

Từ năm 2011 đến nay, đã có gần 5.500 NCT được bầu tham gia các ban vận động, gần 1.000 người tham gia các ban giám sát đầu tư cộng đồng và hơn 15.500 người tham gia ban quản lý môi trường, quản lý văn hóa cơ sở.

Vận dụng sáng tạo những kiến thức được tuyên truyền, tập huấn, trong 8 năm (2011-2018), Hội NCT các cấp đã làm tốt công tác huy động xã hội hóa, vận động hội viên hiến 352.000m2 đất, đóng góp 294.000 ngày công lao động, 39 tỷ đồng làm đường giao thông và các công trình phúc lợi xã hội khác.

Chính sách quan tâm chăm sóc NCT “Tuổi cao, gương sáng”

Tính đến hết năm 2018, cả nước có hơn 11,3 triệu NCT, chiếm khoảng 11,95% dân số. Trong đó, có xấp xỉ 2 triệu người từ 80 tuổi trở lên (chiếm 17,6% tổng số NCT); 3,1 triệu người đang hưởng lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội; hơn 1,6 triệu NCT hưởng trợ cấp hàng tháng; khoảng 1,4 triệu NCT hưởng trợ cấp người có công.

Bên cạnh đó, hơn 10,8 triệu NCT có thẻ bảo hiểm y tế (chiếm 96%); 102 nghìn lượt NCT được giảm giá vé đường bộ với tổng số tiền 1,5 tỷ đồng, 735 nghìn lượt NCT được giảm giá vé đường sắt với tổng số tiền hơn 46 tỷ đồng…

Tuy nhiên, thực tế còn hơn 400.000 NCT chưa có BHYT, Phó Tổng giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam Nguyễn Đình Khương cho biết, NCT chưa có BHYT chủ yếu là đối tượng cận nghèo, mới thoát nghèo, hoặc chưa đủ tuổi để được hỗ trợ 100% (80 tuổi trở lên) nên dù được hỗ trợ một phần nhưng nhiều người vẫn không mua BHYT. Nhiều địa phương đã đề xuất nhiều phương án hỗ trợ từ ngân sách, vận động con cháu có điều kiện kinh tế khá giá để mua BHYT cho NCT. Lãnh đạo Bảo hiểm xã hội Việt Nam khẳng định, nếu quyết tâm thì việc bao phủ BHYT đến 100% NCT sẽ làm được.

Theo Bộ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung, để tạo chuyển biến từ nhận thức sang hành động, công tác NCT quan trọng là phải đôn đốc, kiểm tra, giám sát. Ví dụ, tỉnh Bắc Giang đã bao phủ 100% BHYT đến NCT, do có sự giám sát chặt chẽ của các cấp chính quyền địa phương nên cần nghiên cứu đầy đủ để nhân rộng ra các địa phương khác.

“Từ trước đến nay, vai trò của NCT được thực hiện rất tốt trong công tác khuyến học, chúng ta cần tiếp tục phát huy và đẩy mạnh kết nối với xây dựng xã hội học tập, ở đó NCT không chỉ động viên tinh thần con cháu mà còn trực tiếp tham gia học tập”, Phó Thủ tướng Nguyễn Đức Đam nêu ví dụ và nhấn mạnh: Để NCT sống vui, khoẻ, có ích thì ngoài chăm sóc sức khoẻ thì rất cần tạo lập các không gian, thiết chế dành cho những hoạt động văn hoá, thể thao, giải trí của NCT.

Phó Thủ tướng nêu một số việc cụ thể phải tập trung thực hiện: Trước hết là khắc phục tình trạng chưa bố trí kinh phí và phải hoàn thành việc lập quỹ chăm sóc và phát huy vai trò NCT ở các cấp theo quy định của Luật NCT. Các địa phương phấn đấu đến hết năm 2019, 100% NCT có thẻ BHYT, nâng cao chất lượng khám sức khoẻ định kỳ, ban đầu cho NCT.