Xuất khẩu thủy sản chịu cạnh tranh gay gắt cả về giá và chất lượng

Theo Bộ NN& PTNT, kim ngạch xuất khẩu thủy sản 9 tháng năm 2019 ước đạt 6,23 tỷ USD, giảm 2% so với cùng kỳ năm 2018. Nhật Bản, Hoa Kỳ, Trung Quốc và Hàn Quốc là 4 thị trường nhập khẩu hàng đầu của thủy sản Việt Nam, chiếm 56,8% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản.

Bộ NN&PTNT nhận định, xuất khẩu thủy sản 3 tháng cuối năm 2019 khó có thể đạt mức tăng trưởng cao như năm 2018, do phải chịu cạnh tranh gay gắt cả về giá và chất lượng. Mặt khác, công nghệ nuôi trồng thủy sản của các nước phát triển khá mạnh. Đồng thời, Trung Quốc, Malaysia bắt đầu nuôi cá tra, còn Thái Lan, Ấn Độ ngày càng kiểm soát tốt bệnh trong nuôi tôm...

Bên cạnh đó, năm 2019, kinh tế thế giới tăng trưởng giảm và các nước có xu hướng quay lại tập trung đầu tư cho phát triển nông nghiệp... Điều này cũng tác động không nhỏ đến kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam 3 tháng cuối năm và cả năm 2019. Dự báo kim ngạch xuất khẩu tôm cả năm 2019 sẽ đạt khoảng 3,4 tỷ USD, giảm 4%; kim ngạch xuất khẩu cá tra đạt 2,23 tỷ USD, giảm 3% so với năm 2018... 

Giá mía thấp khiến người dân vùng mía lớn nhất ĐBSCL lao đao

Đang thu hoạch gần 1ha mía, nhưng nỗi buồn cứ phảng phất trên nét mặt ông Đặng Văn Kiềm ở ấp Hòa Hưng, thị trấn Búng Tàu, huyện Phụng Hiệp. Ông Kiềm cho biết, năm nay, giá mía được nhà máy thu mua chỉ ở mức 700.000 đồng/kg đối với mía 10 chữ đường nhưng kèm theo đó phải đảm bảo mía sạch, không có mía chết, mía non nên ông Kiềm cầm chắc vụ mía này sẽ thua lỗ nặng. Những ngày qua do nhân công đốn mía khan hiếm, khó thuê mướn nên gia đình ông tự thu hoạch với hy vọng tiết kiệm được chi phí.

"Chí phí nhân công đốn, ghe cộ là 200.000 đồng/tấn, mía 10 chữ mới được 700.000 đồng/tấn còn không được 10 chữ thì có 500.000 đồng/tấn. Lỗ công cán, nhân công, rồi mua hom, phân. Ngoài ra, chi phí giống, phân bón, khó có đủ tiền để trả", ông Kiềm chia sẻ.

Không chỉ giá mía đầu vụ thấp mà hiện nay nhiều hộ dân trồng mía cũng khá bỡ ngỡ với chính sách thu mua mía của Nhà máy đường. Theo đó, mỗi xã, thị trấn có trồng mía trên địa bàn huyện Phụng Hiệp được Nhà máy đường cử hai cán bộ phụ trách địa bàn. Khi người dân có nhu cầu bán mía sẽ liên hệ với những cán bộ này để tiến hành đo chữ đường tại ruộng mía. Nếu mía đạt chữ đường, đến tuổi thu hoạch, những cán bộ này sẽ báo về nhà máy để tiến hành điều ghe đến thu mua.

Anh Trần Quốc Nhường, cán bộ phụ trách địa bàn của nhà máy đường Phụng Hiệp cho biết: “Người dân muốn bán mía thì phải liên hệ với nhân viên địa bàn, họ sẽ vào kiểm tra mía và vận động bà con bóc lá mía theo tiêu chuẩn mía sạch của nhà máy, rồi kiểm tra độ chính của mía theo quy định Đối với Roc 16 độ Brix là 22, còn mía K là từ 20-21. Kiểm tra nếu đúng quy định thì mới báo về nhà máy xin lệnh chặt đốn cho bà con. Nhân công là do bà con tự kiếm, nếu bà con không kiếm được thì sẽ giới thiệu cho bà con, còn ghe chở mía từ ruộng ra nhà máy thì nhà máy lo”.

Theo tính toán sơ bộ của ngành nông nghiệp tỉnh Hậu Giang, giá thành sản xuất mía của nông dân Hậu Giang trong vụ mía này ước hơn 675.000 đồng/kg, do vậy, nông dân cầm chắc thua lỗ sau khi bán mía. Giá mía thấp, cùng với hình thức thu mua mới khiến cho tiến độ thu mua mía những ngày qua diễn ra rất chậm. Hiện tại, toàn huyện chỉ thu hoạch khoảng 20ha mía/ngày.

Không xuất khẩu sang Trung Quốc, nông sản Việt tiêu thụ ở đâu?

Kể từ khi Trung Quốc “khóa” mọi ngả đường nhập khẩu nông sản theo đường tiểu ngạch dọc bên giới Việt – Trung từ cuối năm 2018, nhiều sản phẩm nông, thủy sản của Việt Nam không thể xuất khẩu.

Ông Nguyễn Quốc Toản – Cục trưởng Cục chế biến và phát triển thị trường nông sản, cho biết: Ngay từ năm 2018, chúng tôi xác định xây dựng và phát triển thị trường xuất khẩu chính ngạch là xu thế tất yếu, nhất là đối với thị trường Trung Quốc.

Hiện nay, chúng ta mới có khoảng 20 mặt hàng nông, thủy sản chủ lực xuất khẩu sang Trung Quốc, tất cả các sản phẩm còn lại trước đây chúng ta xuất khẩu tiểu ngạch thì đang gặp khó khăn.

Do đó, chúng ta cần phải tổ chức tiêu thụ các mặt hàng này ở thị trường trong nước thông qua các hệ thống phân phối, để duy trì giá trị sản phẩm.

Cũng theo ông Toản, hiện nay cả nước có hơn 8.500 chợ, hơn 1.200 trung tâm thương mại, siêu thị và hơn 3.000 điểm bán sản phẩm kiểm soát an toàn theo chuỗi tại 63 tỉnh, thành phố.

Đơn cử như quả sầu riêng, chúng ta rất có lợi thế về thị trường, nhưng do thời điểm hiện tại chưa thể xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc, do đó các cơ sở kinh doanh đẩy mạnh liên kết, tiêu thụ qua các chuỗi siêu thị của BigC, Vinmart, Aeon, Saigon Co.op, Hapro…

“Về giải pháp lâu dài, cần phải kiên trì đàm phán với Chính phủ Trung Quốc để nước bạn chấp thuận nhập khẩu chính ngạch thêm nhiềm sản phẩm của Việt Nam. Ví dụ, tới đây sẽ có thêm thạch đen, khoai lang được xuất khẩu chính ngạch”, ông Toản nói.

Việt Nam cũng đã gửi cho Tổng cục Hải quan Trung Quốc hồ sơ và danh mục các loại nông sản ưu tiên theo lộ trình xuất khẩu chính ngạch như sầu riêng, chanh leo, bơ… để nước bạn xem xét, chấp thuận.

Mở rộng xuất khẩu sang các nước CPTPP

Sau khi Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) có hiệu lực, Canada cam kết xóa bỏ ngay thuế quan đối với các sản phẩm thủy sản, đặc biệt là sản phẩm chủ lực như cá tra, tôm, cá hồi, cá kiếm, cua, mực…

Các sản phẩm nông sản của Việt Nam cũng được xóa bỏ phần lớn thuế quan ngay tại thời điểm bắt đầu triển khai cam kết bao bồm: gạo và sản phẩm chứa gạo, mỳ, miến, bột sắn, bột ngô, cà phê, chè, tiêu, điều, rau, hoa quả, mật ong, đường…

Bên cạnh đó, Nhật Bản cũng cam kết xóa bỏ ngay đối với một số sản phẩm nông sản chủ lực của Việt Nam bao gồm cà phê, tiêu, điều, hành, tỏi, nấm, dưa chuột, sản phẩm hoa quả chế biến, đóng hộp. Các mặt hàng như cà chua, khoai tây, ngô, đậu xóa bảo lộ trình sau 5 năm.

Các quốc gia thành viên trong Hiệp định CPTPP như Mexico, Peru, Australia, New Zealand, Singapore, Malaysia, Chile, Brunei cũng cam kết xóa bỏ hàng rào thuế quan đối với các mặt hàng thế mạnh của Việt Nam.

Như vậy, các sản phẩm nông sản của Việt Nam đứng trước nhiều cơ hội để mở rộng thị trường quốc tế, chứ không bị lệ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc như trước đây.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Quốc Toản nhấn mạnh, nông sản Việt Nam muốn xuất khẩu và hưởng các ưu đãi về thuế quan của các nước thành viên CPTPP thì bắt buộc phải đảm bảo chất lượng và truy xuất nguồn gốc./.