Nhiều địa phương có nguy cơ ô nhiễm cao

Vui nhưng vẫn lo

Nói đến môi trường nông thôn, nhiều người đánh giá cao xã Quảng Phú (Quảng Điền). Năm 2014, xã được huyện chọn là xã điểm xây dựng nông thôn mới (NTM) và hai năm sau đó được công nhận với 19/19 tiêu chí đạt chuẩn. Năm 2018, xã Quảng Phú lại được chọn xây dựng xã NTM kiểu mẫu. Đến thời điểm này, Quảng Phú hình thành mô hình trồng trọt, chăn nuôi kiểu theo hướng hữu cơ, VietGAP; tập trung xây dựng kết cấu hạ tầng phát triển tiểu thủ công nghiệp, ngành nghề dịch vụ nông thôn, tạo việc làm ổn định và nâng cao thu nhập cho người dân. Cùng với phát triển kinh tế, Quảng Phú chú trọng đến môi trường, đường thôn, ngõ xóm khang trang, sạch sẽ.

"Bức tranh" môi trường như Quảng Phú thực tế hiện nay ở Thừa Thiên Huế không hiếm. Tuy vậy không ít xã, phường vùng trũng hay ven biển, đầm phá đang báo động nguy cơ cao về ô nhiễm môi trường. 

Làng nghề chế biến mắm ruốc ở Phú Thuận chưa quan tâm đến môi trường chung quanh

Theo ghi nhận của chúng tôi, phường Thuận An (TP. Huế) hay xã Phú Thuận, Phú Hải (Phú Vang), do nhu cầu phát triển kinh tế, người dân mở rộng quy mô chế biến thủy sản, chăn nuôi theo phương thức truyền thống, làm chuồng trại ngay trong khuôn viên nhà, chất thải “vô tư” tiện đâu thải đấy. Đây chính là môi trường thuận lợi để ruồi, muỗi, các ký sinh trùng gây bệnh phát sinh, phát tán vào không khí, nguồn nước sinh hoạt.

 Lý giải của một chủ hộ sản xuất ruốc mắm (Phú Hải, Phú Vang) thì cơ sở đặt trong vườn nhà rất tiện, dễ dàng trông coi; làm xa nhà, khuất tầm nhìn dễ mất trộm. Tuy biết rằng điều đó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng, nhưng để đầu tư cơ sở chế biến, chuồng trại chăn nuôi theo mô hình khép kín, kèm hệ thống xử lý chất thải phù hợp thì không phải hộ nào cũng có điều kiện. Hiện nay, môi trường nông thôn còn bị đe dọa bởi tình trạng còn khá nhiều người dân lạm dụng hóa chất trong nông nghiệp, sử dụng các loại phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) thiếu kiểm soát.

Theo đánh giá của Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh, mức độ sử dụng thuốc BVTV những năm gần đây sử dụng từ 175- 200 tấn/năm. Trong đó lượng vỏ, bao bì thuốc BVTV chiếm khoảng 10% so với lượng thuốc tiêu thụ. Như vậy, mỗi năm thải ra môi trường từ 17- 20 tấn bao gói của loại thuốc này. Lượng vỏ, bao gói này chỉ tính từ 1-2% hoạt chất của thuốc còn lưu giữ đã phát tán chất độc hại, ô nhiễm trực tiếp ra không khí, môi trường sống, sức khỏe cộng đồng.

"Trắng" hệ thống thu gom

Điều 86 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định, nước thải sinh hoạt (NTSH) phát sinh từ tổ chức, hộ gia đình, cơ sở sản xuất, kinh doanh dịch vụ, trang trại chăn nuôi tại khu dân cư không tập trung phải được thu gom, xử lý tại chỗ đáp ứng yêu cầu về bảo vệ môi trường trước khi thải vào nguồn tiếp nhận. UBND cấp tỉnh có trách nhiệm hoặc ủy quyền cấp huyện bố trí quỹ đất, đầu tư hoặc khuyến khích đầu tư hệ thống xử lý NTSH tại các đô thị, khu dân cư tập trung; có chính sách hỗ trợ thu gom, xử lý tại chỗ NTSH phát sinh từ tổ chức, hộ gia đình, tại khu dân cư không tập trung. Tuy vậy đến thời điểm này, hầu như các huyện, thị trên địa bàn chưa đầu tư hệ thống xử lý NTSH tập trung, ngoại trừ 2 làng nghề sản xuất bún tươi ở Quảng Vinh (Quảng Điền) và Hương Toàn (Hương Trà).

Khảo sát gần 87 làng nghề lớn, nhỏ và hơn 20 khu chợ truyền thống trên địa bàn tỉnh gần đây cho thấy, phần lớn vẫn chưa có hệ thống thu gom, xử lý nước thải. Các chuyên gia môi trường đánh giá, xét riêng về nước thải ở các khu chợ đã thấy lo bởi nó chứa nhiều chất hữu cơ dễ phân hủy, thành phần vô cơ, vi sinh vật, vi trùng gây bệnh. Hơn nữa, nước thải ở các chợ còn chứa nhiều hóa chất độc hại... Những chất thải này nếu không qua xử lý mà xả trực tiếp ra môi trường sẽ gây ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng tới mạch nước ngầm, không khí và kèm theo đó là những mầm bệnh ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.

Lãnh đạo một huyện nói, chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM đã làm thay đổi bộ mặt vùng nông thôn. Đường sá ngày càng đẹp, rác thải cơ bản được thu gom, xử lý theo quy trình. Nhưng phần lớn NTSH vẫn tự thấm qua các hố ga, bể chứa ngầm hoặc thải trực tiếp ra môi trường do hạ tầng thu gom, xử lý chưa được đầu tư... là vấn đề đáng lo. Thu gom, xử lý NTSH là việc làm cấp thiết để bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, vì thành phần phức tạp, nguồn thải nhiều nhưng phân tán nên việc đầu tư hệ thống bài bản rất khó khăn. Do vậy giải pháp đặt ra thu gom và xử lý NTSH trước mắt theo cụm nhỏ hoặc tuyên truyền, hỗ trợ các hộ gia đình tự xử lý nước thải theo quy trình.

Bắc Ninh tăng cường công tác xử lý ô nhiễm môi trường tại làng nghề Phong Khê

Hiện nay, tình trạng khói bụi và ô nhiễm nguồn nước tại khu vực làng nghề sản xuất giấy Phong Khê xuất hiện trở lại như thời kỳ trước khi UBND tỉnh Bắc Ninh có chỉ đạo quyết liệt vào thời điểm các năm 2020 - 2021. Điều này cho thấy sự "bắt cóc bỏ đĩa" trong công tác xử lý ô nhiễm môi trường tại Phong Khê, gây ô nhiễm nặng cho hai dòng sông Ngũ Huyện Khê và sông Cầu.

Để xử lý ngay sự việc này, Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh vừa yêu cầu Chủ tịch UBND TP Bắc Ninh trực tiếp chỉ đạo công tác xử lý ô nhiễm môi trường tại phường Phong Khê, kiên quyết đình chỉ hoạt động tất cả các cơ sở: thực hiện hành vi xả nước thải chưa qua xử lý ra môi trường; dùng rác thải nguy hại, rác thải công nghiệp thông thường, giẻ lau, vải vụn, cao su… để đốt lò hơi; không thực hiện xử lý khí thải đảm bảo tiêu chuẩn khi xả thải ra môi trường.

Đồng thời, kiểm tra toàn diện các cơ sở sản xuất hơi thương phẩm trên địa bàn phường Phong Khê, xử lý nghiêm các cơ sở hoạt động không đảm bảo quy định của pháp luật; báo cáo kết quả tháo dỡ các cơ sở vi phạm theo chỉ đạo của Chủ tịch UBND tỉnh trước ngày 15/11/2022.

Bắc Ninh kiên quyết đình chỉ hoạt động các cơ sở vi phạm về môi trường

Chủ tịch UBND TP Bắc Ninh chịu trách nhiệm trước UBND tỉnh Bắc Ninh nếu để tình trạng ô nhiễm môi trường tại phường Phong Khê trở lại.

Trước đó, Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho rằng: Để phát huy hiệu quả quản lý, sử dụng các tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường (BVMT), chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu cho phát triển đất nước thời gian tới. Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ phối hợp các bộ, ngành, chính quyền địa phương tiếp tục tập trung xây dựng các quy hoạch quốc gia, các quy hoạch ngành, địa phương nhằm giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với BVMT. Chuẩn bị các điều kiện, nguồn lực cần thiết cho triển khai Luật Bảo vệ môi trường (năm 2020) để các quy định mới của luật đi vào thực tiễn cuộc sống. UBND tỉnh, thành phố cần tập trung xây dựng và ban hành các quy định, cơ chế, chính sách như: khuyến khích xã hội hóa đầu tư xây dựng, kinh doanh và vận hành công trình hạ tầng BVMT tại các khu, cụm công nghiệp; ưu đãi, hỗ trợ cho hoạt động xử lý chất thải.

Bên cạnh đó, tập trung quản lý môi trường các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, làng nghề; rà soát kiên quyết yêu cầu phải có hệ thống xử lý nước thải tập trung, đối tượng có quy mô xả thải lớn, lắp đặt hệ thống thiết bị kiểm soát, giám sát hoạt động xả thải; áp dụng chế tài để các cơ sở gây ô nhiễm môi trường thực hiện các yêu cầu về BVMT thực hiện lộ trình chuyển đổi công nghệ... 

Ngoài ra, các chuyên gia, các nhà khoa học cũng cho rằng: Việt Nam cần tiếp tục đẩy mạnh phòng ngừa và kiểm soát ô nhiễm, suy thoái môi trường. Trong đó, cần xây dựng và thực hiện có hiệu quả quy hoạch BVMT quốc gia, đưa các nội dung về tài nguyên môi trường trong quy hoạch vùng, quy hoạch ngành, quy hoạch tỉnh. Tăng tỷ lệ chi ngân sách nhà nước cho BVMT theo tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế; ưu tiên xã hội hóa, kêu gọi đầu tư, hỗ trợ cho việc phát triển các công nghệ xử lý, tái chế chất thải phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, điều kiện cụ thể của Việt Nam. Đẩy mạnh chính sách phát triển kinh tế chất thải, các ngành công nghiệp môi trường, xử lý ô nhiễm, quản lý chất thải và cung ứng dịch vụ BVMT.