Dịch bệnh chăn nuôi ở Hà Tĩnh: Đâu là nguyên nhân?

Những bất cập, yếu kém của mạng lưới thú y cơ sở được nhận diện rõ ràng trong bối cảnh dịch chồng dịch đang có nguy cơ bùng phát ra diện rộng.

Dịch gia súc chưa qua, dịch gia cầm đã tới

Thạch Hà là huyện đầu tiên khởi phát ổ dịch VDNC và H5N6, đến nay toàn huyện có hơn 2.300 con bò tại 15/22 xã, thị trấn mắc bệnh VDNC chưa qua 21 ngày; đã tiêu hủy 138 con bò mắc bệnh chết; 345 con khỏi triệu chứng lâm sàng.

Bà Nguyễn Thị Mai ở thôn Tân An (xã Lưu Vĩnh Sơn) chia sẻ: Dịch cúm gia cầm H5N6 đã làm 300 con gà bị chết, thiệt hại gần chục triệu đồng. Sau dịch, tôi phải bỏ thêm tiền mua hóa chất, vôi bột vệ sinh chuồng trại, tiêu diệt mầm bệnh, chờ khi dịch hết hẳn mới có thể tái đàn.

Tuy nhiên, đáng lo nhất hiện nay ở Hà Tĩnh vẫn là DTLCP. Dịch đã gây thiệt hại lớn ở 42 xã/7 huyện; tổng trọng lượng lợn phải tiêu hủy hơn 74.000kg, tập trung ở các huyện Can Lộc, Cẩm Xuyên, Thạch Hà, Kỳ Anh, Đức Thọ.

Ông Nguyễn Văn Sáu, Phó chủ tịch UBND huyện Thạch Hà, cho hay, ngoài chăn nuôi nông hộ nhỏ lẻ, trên địa bàn có nhiều trang trại lợn nái quy mô lớn cần phải bảo vệ nghiêm ngặt, bởi đây là  “đầu kéo” phục vụ việc tái đàn sau dịch bệnh. Tuy nhiên, việc phòng chống dịch đang gặp nhiều khó khăn do DTLCP chưa có vắcxin, chưa có thuốc đặc trị nên không thể tiêm phòng, bao vây dập dịch.

Bên cạnh đó, thời tiết những ngày qua ấm, ẩm, thuận lợi cho dịch bệnh lây lan. Trong khi đó, ý thức một số hộ dân trong phòng chống dịch chưa cao, có tình trạng bán chạy gia súc mắc bệnh. Đặc biệt, tình trạng thương lái lợi dụng dịch bệnh để ép giá bà con, buôn bán chui lợn có biểu hiện bị bệnh để kiếm lời vẫn đang xảy ra...

Đến nay, Thạch Hà đã phải tiêu huỷ hơn 600 con lợn (4.826kg), tập trung ở Thạch Văn, Việt Tiến, thị trấn Thạch Hà, Thạch Ngọc, Ngọc Sơn, Thạch Trị, Thạch Hội và Thạch Thắng.

Công ty CP Chăn nuôi Mitraco, một trong những doanh nghiệp chăn nuôi lợn truyền thống, quy mô lớn nhất nhì tỉnh Hà Tĩnh, có tổng đàn nái hơn 3.800 con; đàn lợn thịt thường xuyên có mặt trong chuồng từ 12-15 ngàn con; bình quân mỗi tháng xuất bán 3 - 4 ngàn con. Mấy tháng nay, chi phí cho phòng chống dịch tăng lên gấp 5-7 lần so với bình thường. Ngoài việc tăng tần suất phun hóa chất lên 4-5 lượt/ngày, công ty còn mở rộng diện phun phòng ra bên ngoài trại, các khu dân cư lân cận. Đồng thời, hỗ trợ chính quyền các địa phương máy móc, hóa chất để phun tiêu độc khử trùng…

Ông Hồ Sỹ Huy Thảo, Giám đốc Công ty CP Chăn nuôi Mitraco, quan ngại, nếu người chăn nuôi nhỏ lẻ không nâng cao ý thức phòng chống dịch, tiếp tục lơ là, không cảnh giác, bán tháo, bán chạy lợn nằm trong vùng dịch ra bên ngoài thì dịch bệnh có nguy cơ bùng phát trên diện rộng, khó kiểm soát, ảnh hưởng đến các trang trại lớn.

Từ sau Tết Nguyên đán đến nay, trang trại nái ở xã Kỳ Phong (huyện Kỳ Anh) và xã Lưu Vĩnh Sơn, Công ty CP chăn nuôi Mitraco đã thực hiện cấm trại 100%. Tất cả các trại này đều nằm trong vùng bị DTLCP uy hiếp.

Mạng lưới cơ sở thú y thiếu và yếu?

Đến thời điểm này, Hà Tĩnh có 6.516 con trâu, bò tại 13 huyện, thị xã, thành phố bị dịch VDNC chưa qua 21 ngày. Số gia súc chết phải tiêu hủy 552 con, dịch cúm gia cầm và DTLCP vẫn diễn biến phức tạp. Mặc dù ngành chuyên môn đã khuyến cáo và triển khai nhiều biện pháp phòng chống dịch bệnh, tuy nhiên, kết quả đạt được chưa như mong muốn. Ngoài lý do khách quan, những yếu kém nội tại của mạng lưới thú y cơ sở ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả phòng dịch.

Hàng loạt dịch bệnh nguy hiểm phát sinh trên đàn gia súc.

Tại Hà Tĩnh, thực hiện chủ trương sắp xếp lại hệ thống cán bộ chuyên trách, bán chuyên trách cấp xã nên phần lớn thú y viên cấp xã được bố trí trước đây phải nghỉ việc, thay vào đó, chức danh này được cán bộ phụ trách đoàn thể kiêm nhiệm, hầu hết không có chuyên môn chăn nuôi - thú y. Cụ thể:  88/216 cấp xã có bố trí nhân viên có trình độ chuyên môn là trung cấp chăn nuôi - thú y; 128 cấp xã còn lại bố trí cán bộ kiêm nhiệm, không có bằng cấp chuyên môn về chăn nuôi - thú y.

Dù đội ngũ này đã rất cố gắng, song vì không được đào tạo chuyên sâu nên quá trình thực hiện nhiệm vụ trên lĩnh vực chăn nuôi – thú y chỉ dừng lại ở việc phổ biến văn bản của cấp trên và tham mưu cho UBND xã khung thời gian thực hiện các kế hoạch phòng chống dịch bệnh. Mỗi khi thực hiện chiến dịch tiêm phòng, các địa phương phải thuê người có chứng chỉ hành nghề để bảo đảm tiến độ, tuy vậy, vì không có cơ chế phụ cấp để ràng buộc họ nên khi xảy ra dịch bệnh, các đối tượng này tỏ ra dè dặt, không mặn mà trước yêu cầu hỗ trợ của các địa phương..

Ngoài những hạn chế nêu trên, theo Chi cục trưởng Chi cục Thú y và Chăn nuôi Hà Tĩnh  Trần Hùng, sau khi sáp nhập các trạm thú y cấp huyện vào các trung tâm ứng dụng khoa học kỹ thuật và bảo vệ cây trồng, vật nuôi đã phát sinh những khó khăn trong áp dụng và thực hiện các quy định, nhiệm vụ theo luật và nghị định, thông tư bởi hệ thống ngành không phù hợp với các văn bản quy định. Công tác quản lý nhà nước về thú y gồm nhiều hoạt động chuyên môn, đặc thù có tính thường xuyên và đột xuất, trong khi chức năng, nhiệm vụ của các trung tâm ứng dụng khoa học kỹ thuật và bảo vệ cây trồng, vật nuôi bao gồm nhiều lĩnh vực, hoạt động với các chuyên ngành khác nhau, nhiệm vụ chính là các hoạt động sự nghiệp, dịch vụ nên sự phối hợp trong thực hiện nhiệm vụ hiệu quả không cao. Việc bố trí viên chức chưa cân đối giữa các chuyên ngành trong trung tâm dẫn đến việc cán bộ có trình độ chuyên môn chăn nuôi - thú y tại các trung tâm thiếu, chưa bảo đảm cho công tác tham mưu, tổ chức thực hiện nhiệm vụ.

Hà Tĩnh là địa phương có tổng đàn gia súc, gia cầm khá lớn, trong khi đó, phương thức chăn nuôi nông hộ nhỏ lẻ, manh mún đang chiếm tỷ lệ lớn, thành ra “sức đề kháng” của ngành chăn nuôi rất hạn chế, dễ bị tổn thương trước các mầm dịch bệnh. Vì vậy, hơn lúc nào hết, địa phương cần nhìn nhận thấu đáo thực trạng mạng lưới thú y cơ sở, kịp thời có sự điều chỉnh, bổ sung phù hợp với Luật Thú y và các văn bản chỉ đạo của Nhà nước về nhiệm vụ phát triển chăn nuôi, phòng chống dịch bệnh, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm trên địa bàn.