Xử lý nghiêm tiêu cực trong các dự án BOT

Kết thúc phần trả lời của Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho biết phiên chất vấn diễn ra sôi nổi, Bộ trưởng trả lời thẳng thắn, trách nhiệm. Thời gian qua, ngành GTVT đã đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận, tuy nhiên so với nhu cầu, cần phải nỗ lực nhiều hơn nữa để đáp ứng đòi hỏi thực tiễn cả về quy hoạch; chất lượng đào tạo lái xe; ý thức tham gia giao thông; giải quyết ùn tắc giao thông tại các thành phố lớn; chất lượng đầu tư công trình; xử lý bất cập liên quan đến BOT,... những yếu kém có nguyên nhân từ thể chế và cả nguyên nhân về điều hành...

Chủ tịch Quốc hội yêu cầu rà soát lại các quy hoạch giao thông, khẩn trương nghiên cứu dự án khả thi tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam; tập trung nguồn lực xây dựng các công trình lớn, quan trọng, thiết yếu, đảm bảo kết nối thông suốt giữa các trung tâm kinh tế; có giải pháp thu hút mạnh các thành phần kinh tế, nhà đầu tư nước ngoài tham gia đầu tư các công trình giao thông, bảo đảm hài hòa các lợi ích; xử lý dứt điểm các điểm đen về giao thông; xử lý ùn tắc giao thông đô thị; tăng cường tuần tra, kiểm soát, xử lý nghiêm các trường hợp tiêu cực, vi phạm về ATGT, đào tạo, sát hạch cấp giấy phép lái xe; tăng cường giáo dục ý thức chấp hành giao thông, văn hóa giao thông; rà soát lại các trạm BOT để có giải pháp khắc phục những tồn tại, quyết toán tất cả các dự án; xử lý dứt điểm các dự án đặt không đúng vị trí...

Rà soát lại các dự án, xử lý nghiêm mọi vi phạm

Giải trình thêm các vấn đề ĐBQH quan tâm chất vấn, về vấn đề có hay không ở địa phương chỉ có 1 số doanh nghiệp thắng thầu các công trình giao thông, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng quan điểm của Chính phủ là mọi công trình đều phải được thực hiện trên cơ sở quy định của pháp luật; nếu có việc thông thầu, tăng khống khối lượng... sẽ bị xem xét xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

Việc đầu tư các công trình BOT là chủ trương đúng đắn nhằm huy động nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển hạ tầng giao thông. Những năm qua, việc thu hút BOT đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần thay đổi diện mạo giao thông đất nước, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Tuy nhiên bên cạnh đó còn rất nhiều bất cập về vị trí đặt trạm, mức thu phí, thời gian thu phí... 

Để giải quyết những bất cập nêu trên, Chính phủ đã chỉ đạo cơ quan chức năng rà soát, có giải pháp khắc phục các bất cập nêu trên để bảo đảm hài hòa lợi ích của nhân dân, nhà nước, nhà đầu tư. Cụ thể là, nghiên cứu ban hành, trình cấp có thẩm quyền ban hành các văn bản pháp luật nhằm hoàn thiện thể chế về BOT để khắc phục những bất cập hiện hành; rà soát lại các dự án BOT; xây dựng quy hoạch và công khai  quy hoạch BOT để nhân dân biết, giám sát; chỉ đầu tư BOT trên các tuyến mới để nhân dân có sự lựa chọn; lựa chọn các nhà đầu tư bằng hình thức đấu thầu, bảo đảm công khai, minh bạch, cạnh tranh; xử lý nghiêm các vi phạm theo quy định của pháp luật...

Rà soát lại quy trình đào tạo lái xe

Đại biểu Nguyễn Hữu Cầu (Nghệ An) cho rằng chất lượng đào tạo lái xe cả lý thuyết và thực hành hiện nay rất kém, có tiêu cực trong thi cử, Bộ trưởng có giải pháp gì để khắc phục? 

Trả lời đại biểu Bộ trưởng cho biết về quy định hiện nay, đào tạo lái xe đều có giáo trình, quy trình đào tạo cả về lý thuyết và thực hành, ban hành công khai, minh bạch, có hội đồng giám sát,... nhưng thực tế cũng có những bất cập, Bộ xin tiếp thu ý kiến đại biểu và cho biết sẽ tiến hành rà soát để điều chỉnh lại quy trình, giáo trình, thời gian đào tạo nhằm bảo đảm chất lượng, đồng thời xử lý nghiêm tiêu cực ở các cơ sở đào tạo.

Đại biểu Nguyễn Thanh Hiền (Nghệ An): Thời gian qua công tác quy hoạch, quản lý quy hoạch trong ngành bộc lộ bất cập, có dấu hiệu buông lỏng, gây lãng phí. Giải pháp nào khắc phục tình trạng trên?

Bộ trưởng thừa nhận nhận vừa qua quy hoạch giao thông có đủ, từ đường bộ đến hàng không nhưng công tác quản lý quy hoạch còn bất cập. Theo Luật đường sắt, Bộ và cơ quan chức năng có trách nhiệm quản lý phần đất triển khai xây dựng và phần đất đảm bảo an toàn tàu chạy, còn hành lang lộ giới thì giao chính quyền địa phương để đảm bảo sau này có thể sử dụng.

Tuy nhiên công tác phối hợp giữa Bộ và chính quyền chưa tốt nên quy hoạch quản lý kém, chất lượng quy hoạch thấp, một số quy hoạch lạc hậu, điều này có thể thấy bên hàng không cũng rất nhiều. Việc này chúng tôi xin rút kinh nghiệm.

 

Bên trong những km đường 1.000 tỷ là gì?

Đại biểu Đặng Thuần Phong (Bến Tre) chất vấn, về chi phí làm đường. Bộ trưởng nghĩ như thế nào khi công nghệ kỹ thuật hiện đại như nhau nhưng 1 km đường của ta từ 700 đến 1.000 tỷ, còn các nước khác chỉ vài ba trăm tỷ. Tuổi thọ đường xá của họ khoảng 50 năm, của ta thì 2 đến 3 năm xuống cấp. Bộ trưởng cho biết bên trong vấn đề này là gì?

Trả lời đại biểu Bộ trưởng cho biết, có nhiều dư luận nói rằng, đầu tư giao thông ở Việt Nam chi phí đắt, tuổi thọ kém và không đảm bảo so với mặt bằng trong khu vực. Việc này Chính phủ cũng đã chỉ đạo các bộ, ngành, trong đó có Bộ Xây dựng, Bộ Giao thông vận tải cung cấp các thông tin liên quan đến suất đầu tư của đường ở Việt Nam với các nước trong khu vực.

Theo Bộ trưởng, chúng ta xây dựng đường phụ thuộc vào nền móng, nếu nền móng yếu như đồng bằng sông Cửu Long, đồng bằng sông Hồng, đồng bằng ven biển miền Trung thì chúng ta phải xử lý đất yếu, vì lớp đất yếu dày có thể 30, 40m và xử lý nền đất yếu này rất tốn kém.

Đất của chúng ta khu vực đó là dất yếu, muốn dùng đất chất lượng tốt để đắp nền đường chúng ta cũng phải vận chuyển và tất cả các khoản chi phí này sẽ khác nhau với từng địa phương, từng nước khác nhau.

Đặc biệt là công tác giải phóng mặt bằng, thu hồi đất. Một số nước chi phí giải phóng mặt bằng thấp nhưng chi phí giải phóng mặt bằng của chúng ta hiện nay liên quan đến nhà cửa, kiến trúc,... cũng tùy theo khu vực.

Do đó, suất đầu tư hiện nay nếu nói rằng từ 700 đến 1.000 tỷ/km cũng có thể đúng, đúng với một số đoạn chứ không phải đúng hết tất cả. Có những đoạn đường chúng ta làm giá rất thấp, có những đoạn đường làm giá cao, tùy thuộc vào địa chất, địa hình và giải phóng mặt bằng.

Còn bóc tách lại theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ hiện nay, Bộ Xây dựng chủ trì cùng với Bộ Giao thông sẽ tiến hành thi công một số đoạn đường cao tốc thuần túy với công nghệ mới để chúng ta có được suất đầu tư. Hiện nay Bộ Xây dựng cũng rất tích cực, đã xây dựng đề cương, báo cáo Chính phủ, Bộ Giao thông đang phối hợp sắp tới sẽ triển khai một vài đoạn ở phía Bắc, miền Trung và phía Nam. Chúng ta giám sát chặt chẽ các ca máy, giám sát chặt chẽ chi phí để chúng ta có được suất đầu tư đại diện cho các khu vực.

Vì sao chênh lệch giữa hợp đồng và kiểm toán dự án BOT

Các đại biểu: Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình); Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc); Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) đề nghị Bộ trưởng làm rõ bất cập về số năm, vị trí đặt trạm thu phí BOT; trách nhiệm, giải pháp xử lý vấn đề chênh lệch cốt đường với nền nhà dân sau cải tạo; tiến độ thực hiện thu phí không dừng tại các trạm BOT; giải pháp phát triển giao thông vùng Tây Bắc;...

Về chênh lệch chi phí đầu tư và số năm thu phí giữa hợp đồng và kết quả kiểm toán đối với các dự án BOT, Bộ trưởng cho biết việc chênh lệch là do hợp đồng được ký ban đầu dựa trên tính toán về kinh phí đầu tư và kinh phí dự phòng; trước khi quyết toán Bộ GTVT đề nghị kiểm toán vào kiểm tra lại, dựa trên kết quả đó để điều chỉnh lại hợp đồng để đảm bảo quyền lợi chung của người dân, nhà nước và doanh nghiệp. 

Về chênh lệch cao độ giữa đường và nhà dân sau khi nâng cấp, Bộ trưởng cho biết, luật pháp có quy định cốt, nền dự án giao thông ở đô thị, Bộ căn cứ vào đó để khống chế cốt đường. Tuy nhiên khu vực nggoài đô thị không quy định nên trong thời gian vừa qua có hiện tượng trên. Bộ trưởng thừa nhận có trách nhiệm của Bộ GTVT, trách nhiệm địa phương và cho biết về lâu dài Bộ sẽ tiến hành thực hiện giải pháp cào bóc mặt đường cũ, sau đó tiến hành thảm mới để không nâng cốt quá cao. 

Về tiến độ thu phí không dừng, Bộ trưởng cho biết, toàn bộ các trạm BOT sẽ phải hoàn thành thu phí tự động vào cuối năm 2019. Đây là giải pháp công khai minh bạch, Bộ đang quyết liệt chỉ đạo thực hiện để hoàn thành kế hoạch đề ra. 

Về phát triển giao thông khu vực Tây Bắc, Bộ rất hiểu tình hình khó khăn của vùng này, Bộ trưởng cũng đã đi thực tế và tham mưu cho Chính phủ thực hiện các dự án, tuy nhiên do điều kiện ngân sách hạn chế, nên nhiều công trình, dự án chưa có điều kiện bố trí vốn. Bộ sẽ tiếp tục khảo sát thực tế để có giải pháp khắc phục trong thời gian tới.

 

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể trả lời chất vấn.

Xử lý nghiêm tiêu cực trong các dự án BOT

Đại biểu Lý Tiết Hạnh (Bình Định), Lưu Bình Nhưỡng (Bến Tre); Nguyễn Lân Hiếu (An Giang) hỏi về giải pháp căn cơ để hoàn thiện thể chế liên quan đến các dự án BOT; biện pháp giám sát thực hiện dự án để tránh sai phạm, hài hòa lợi ích? Tiến độ tái cơ cấu doanh nghiệp tàu thủy? Tiến độ nâng cấp Quốc lộ 1 đoạn qua Bình Định?

Về Quốc lộ 1 đoạn qua Bình Định hư hỏng nặng, chưa nâng cấp, Bộ trưởng cho biết việc đường xuống cấp là do ảnh hưởng nghiêm trọng của thiên tai, xe quá tải,... Bộ đã chỉ đạo duy tu, sửa chữa nâng cấp, tuy nhiên do kinh phí duy tu chỉ đáp ứng được 30% nhu cầu, nên việc cải tạo, nâng cấp mặt đường còn hạn chế. Bộ đang tiến hành rà soát, nghiên cứu để có giải pháp xử lý triệt để? 

Bộ trưởng cho biết, thời gian tới tiếp tục rà soát, sửa đổi để hoàn thiện các quy định liên quan đến BOT. Đồng thời kiên quyết xử lý nghiêm các sai phạm của cán bộ, công chức trong ngành nếu phát hiện các sai phạm liên quan đến BOT....

Về tái cơ cấu doanh nghiệp tàu thủy, việc tái cơ cấu Vinashine chưa hiệu quả, bộ đang tiến hành nhiều giải pháp để tiếp tục thực hiện. Còn đối với Vinaline, sau khi tái cơ cấu năm 2017 doanh nghiệp này đã có lãi trên 500 tỷ đồng, năm nay đặt kế hoạch lãi là 700 tỷ đồng, sắp tới sẽ thực hiện chào bán cổ phần ra công chúng,...

Việc đấu thầu BOT được tổ chức chặt chẽ 

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TPHCM) chất vấn: Doanh nghiệp phản ánh tình trạng ở một số địa phương chỉ có một, hai doanh nghiệp được chỉ định thầu hoặc đấu thầu có dàn xếp các dự án giao thông, doanh nghiệp bên ngoài không "chen chân vào được", dẫn đến tình trạng đội vốn đầu tư, một số nhà đầu tư không đủ năng lực, kéo dài dự án,... vậy có tình trạng này hay không, giải pháp khắc phục như thế nào?

Bộ trưởng cho biết, theo quy định mọi dự án BOT đều được tổ chức đấu thầu và thông báo mời thầu công khai trên mạng. Tuy nhiên thực tế thời gian qua, có thể nhiều nhà đầu tư chưa rõ thủ tục hoặc ít quan tâm,... nên dẫn đến có những dự án BOT dù đã kéo dài thời gian thông báo mời thầu nhưng chỉ có 1 nhà thầu tham gia,... nên không thể tổ chức đấu thầu (ít nhất có 2 nhà thầu đăng ký trở lên), buộc Bộ GTVT phải chỉ định thầu theo quy định.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cũng khẳng định việc đấu thầu được tổ chức chặt chẽ theo quy định của pháp luật. Nếu phát hiện trường hợp thông thầu, Bộ sẽ xử lý nghiêm theo quy định. Bên cạnh đó, Bộ GTVT cũng mời Bộ Xây dựng thẩm tra các dự án của Bộ GTVT, từ vị trí đặt trạm, mức thu phí và quá trình triển khai dự án đều có sự giám sát chặt chẽ.

Tranh luận lại với Bộ trưởng, đại biểu Trương Trọng Nghĩa đề nghị Bộ trưởng nêu rõ là "có hay không có?" nếu có thì xử lý như thế nào? 

Nếu có sai sót liên quan đến Bộ, chúng tôi sẽ hoàn toàn chịu trách nhiệm

Trả lời các ý kiến tranh luận của ĐBQH liên quan đến dự án BOT, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, về thể chế, chúng tôi tiếp thu ý kiến đại biểu, việc ban hành Luật Đầu tư theo hình thức PPP thì sẽ giải quyết được những vấn đề hiện nay. Trước đây chúng ta chưa có Luật, Nghị định cũng chưa hoàn chỉnh, chúng tôi cũng chỉ bám theo những quy định tại thời điểm đó.

Nhóm vấn đề liên quan đến người dân, khi triển khai dự án, chúng tôi đã lấy ý kiến của UBND các cấp. Hiện chúng ta cũng chưa có quy định cụ thể là lấy ý kiến ai, cụ thể như thế nào, do đó, trong quá trình làm, chúng tôi đều thống nhất với UBND, thậm chí UBND các cấp triển khai giải phóng mặt bằng để triển khai dự án. Tại một số địa phương, chúng tôi còn lấy ý kiến của đoàn đại biểu Quốc hội. Khi thực hiện dự án, chúng tôi căn cứ vào quy hoạch và chấp hành nghiêm.

Một số dự án chúng ta thấy rằng dân xây dựng nhà nhiều nhưng cốt nền không đồng đều. Chúng ta phải lấy bình quân, đảm bảo cốt theo quy định nên một số hộ nền nhà thấp, chúng tôi đã triển khai các đường dân sinh, đường gom kết nối.

Về chi phí qua trạm BOT, chúng tôi cố gắng giảm thấp nhất. Về lâu dài thì chúng ta sẽ chỉ triển khai trên đường song hành.

Về tranh chấp giữa nhà đầu tư với Bộ GTVT và các cơ quan có liên quan, chúng ta sẽ thực hiện theo đúng quy định của Luật Dân sự.

Đối với việc chỉ định thầu, Bộ triển khai theo quy định của pháp luật. Việc gì cho phép, Bộ mới làm. Có những dự án, chúng tôi phải xin và có ý kiến của Thủ tướng Chính phủ mới triển khai. Việc làm này hết sức công khai, minh bạch. Cơ quan nhà nước có thể kiểm tra, xử lý vi phạm nếu có.

Về một số công trình dân sinh thiết kế chưa hợp lý, trong quá trình thực hiện, chúng tôi đã có điều chỉnh. Trong khả năng dự án còn tài chính chúng tôi đều có điều chỉnh bổ sung đảm bảo phương án tốt nhất có thể cho người dân.

Về trách nhiệm cá nhân có liên quan với những kết luận của kiểm toán, tôi xin nhắc lại, kiểm toán chỉ ra thời gian giảm là do chúng ta chưa sử dụng dự phòng. Giai đoạn triển khai dự án, lãi suất ngân hàng rất cao. Lập dự án lúc đó phải căn cứ vào mức lãi suất nào. Những phần dự phòng không cần dùng đến hoặc đẩy nhanh tiến độ hoặc làm hồ sơ kỹ nên không phát sinh khối lượng... Những phần không sử dụng này không phải là thất thoát. Hợp đồng nêu rõ là chúng ta sẽ căn cứ vào kết quả quyết toán để điều chỉnh thời gian thu phí. Việc ký ban đầu là ký hợp đồng trên dự án để nhà đầu tư có điều kiện để triển khai các bước tiếp theo.

“Xin khẳng định lại nếu có sai sót liên quan đến Bộ GTVT, chúng tôi sẽ hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật, hoặc nếu liên quan đến Ngân hàng Nhà nước, hoặc các cơ quan có liên quan, chúng ta sẽ thực hiện đúng theo quy định của pháp luật”, Bộ trưởng nói.

Cần điều chỉnh tổng thể quy hoạch các thành phố lớn

Đại biểu Nguyễn Mạnh Cường (Quảng Bình); Nguyễn Thị Xuân Thu (Khánh Hòa); Trần Văn Quý (Hưng Yên) chất vấn về tiến độ thực thiện và trách nhiệm của Bộ GTVT trong giải quyết vấn đề ùn tắc giao thông tại các thành phố lớn; giải pháp căn cơ để giảm tai nạn giao thông?; có lãng phí trong thực hiện dự án nối cao tốc Pháp Vân  - Cầu Rẽ với cao tốc Hà Nội - Hải Phòng không, khi cầu đã làm xong nhưng chưa có đường nên chưa đi được?

Về giải pháp giảm ùn tắc giao thông, Bộ trưởng cho rằng, chúng ta đã triển khai nhiều giải pháp nhưng tình hình ùn tắc giao thông tại các thành phố lớn vẫn phức tạp. Bộ trưởng cho biết, các đô thị lớn của chúng ta đã phát triển hàng trăm năm, quy hoạch điều chỉnh nhiều lần nhưng không sát thực tế, nên những giải pháp đưa ra mới chỉ mang tính tình thế, dù chúng ta rất quyết tâm. Do vậy cần có sự điều chỉnh tổng thể quy hoạch ở các thành phố lớn để có giải pháp căn cơ.

Về giải pháp kéo giảm TNGT, thời gian qua chúng ta đã thực hiện quyết liệt các giải pháp để thực hiện, tình hình đã có chuyển biến theo hướng tích cực nhưng số người chết vẫn cao. Thời gian tới, cần tiếp tục tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, gắn liền với việc tuyên truyền, nâng cao ý thức của người dân khi tham gia giao thông,...

Về câu hỏi có lãng phí hay không trong dự án đường nối 2 cao tốc, Bộ trưởng cho biết đã trực tiếp làm việc với Hưng Yên, Hà Nam về vấn đề này. Hiện việc bố trí vốn cho dự án đã được trình Quốc hội, khi Quốc hội thông qua sẽ triển khai thực hiện dự án nhằm hoàn thiện hệ thống hạ tầng nối các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ...

Xử lý nghiêm xe quá khổ, quá tải

Đại biểu Nguyễn Sĩ Cương (Ninh Thuận) chất vấn giải pháp ngăn chặn tình trạng phương tiện không đủ điều kiện (cơ nới, hoán cải, quá khổ, quá tải...) vẫn lưu hành? Thừa nhận có hiện tượng này, Bộ trưởng cho biết, Bộ và các cơ quan trực thuộc đã triển khai các giải pháp, trong đó giải pháp căn cơ là ghi lại hình ảnh, thông số phương tiện (kích thước, chiều cao, rộng...) trong giấy phép lưu hành để các cơ quan chức năng khi kiểm tra có hình ảnh, số liệu để xử lý nghiêm vi phạm.