Hiệu quả từ mô hình sản xuất tôm - lúa ở Kiên Giang

Người dân nhận định, đây là mô hình sản xuất nông nghiệp thông minh, vừa đem lại hai nguồn lợi kinh tế chủ yếu là tôm và lúa, vừa góp phần cải tạo đất, môi trường sinh thái tự nhiên và ứng phó với biến đổi khí hậu đang ngày càng diễn biến phức tạp.

Mang lại hiệu quả cao

Ông Lê Văn Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Kiên Giang cho biết, tỉnh Kiên Giang có đặc thù vừa chịu ảnh hưởng lũ mùa nước nổi từ sông Mê Kông vừa bị nước mặn từ biển xâm nhập. Trước đây, khi tỉnh chủ yếu sản xuất độc canh cây lúa hoặc lúa - cá nước ngọt thì xâm nhập mặn luôn là thách thức lớn cho sản xuất. Từ năm 2000 trở lại đây, khi chuyển đổi sang mô hình tôm - lúa thì nước mặn chính là lợi thế để phát triển nuôi các loại thủy sản nước lợ, luân canh trên ruộng lúa, mang lại giá trị kinh tế cao hơn cho nhà nông. Sau hơn 20 năm phát triển, nông dân đã có nhiều cách làm rất sáng tạo, đưa mô hình tôm - lúa, từ một cây - một con (trồng lúa và nuôi tôm sú) thành đa cây, đa con. Mô hình tôm - lúa hiện đã trở thành hệ thống canh tác lúa - tôm.

Mô hình tôm - lúa quản lý cộng đồng mang lại hiệu quả kinh tế ổn định cho người dân Kiên Giang.

Giờ đây, sản xuất tôm - lúa là loại hình nuôi trồng có thế mạnh ở các huyện An Minh, An Biên, U Minh Thượng, Gò Quao và Hòn Đất, đóng góp sản lượng tôm nuôi toàn tỉnh Kiên Giang. Năm 2022, sản lượng tôm nuôi thu hoạch theo mô hình sản xuất này của tỉnh hơn 61.310 tấn, chiếm 55% sản lượng tôm nuôi toàn tỉnh. Tiếp đó, nông dân thu về sản lượng lúa hàng trăm ngàn tấn phục vụ tiêu dùng và chế biến xuất khẩu. Nông dân vùng trọng điểm sản xuất tôm - lúa ở tỉnh Kiên Giang nói rằng, đây là “Mô hình sản xuất nông nghiệp thông minh”, vừa đem lại hai nguồn lợi kinh tế chủ yếu là tôm và lúa, vừa góp phần cải tạo đất, môi trường sinh thái tự nhiên và ứng phó biến đổi khí hậu đang ngày càng diễn biến phức tạp.

Ông Lê Văn Hải, thành viên Hợp tác xã Thạnh Hòa (ấp Thạnh Hòa, xã Đông Thạnh, huyện An Minh) chia sẻ, so với sản xuất độc canh cây lúa hoặc nuôi tôm theo cách truyền thống trước đây tại địa phương thì khi Hợp tác xã Thạnh Hòa thành lập, phát triển sản xuất tôm - lúa, mô hình này rất hiệu quả, giúp nông dân thoát nghèo, vươn lên khá giàu. Gia đình tôi có diện tích sản xuất 3 ha tôm - lúa và kết hợp thả nuôi cua. Hàng năm, trung bình một ha thu hoạch tôm 400 - 500 kg và 5 - 6 tấn lúa, sau khi trừ chi phí sản xuất, lợi nhuận 300 - 400 triệu đồng/năm. Tôm và lúa thu hoạch là sản phẩm sạch, chất lượng cao được doanh nghiệp đặt hàng thu mua chế biến xuất khẩu.

Theo ông Nguyễn Việt Ảnh, Giám đốc Hợp tác xã Thạnh Hòa, huyện An Minh, tổng diện tích sản xuất tôm - lúa của hợp tác xã hơn 80 ha, mang lại hiệu quả kinh tế cao. Tôm nuôi ở đây gần như là nuôi sinh thái tự nhiên, chỉ sử dụng men vi sinh trong cải tạo ao đầm, xử lý nguồn nước và trồng lúa thì chọn giống chất lượng cao, không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật nên cho sản phẩm nông sản sạch, chất lượng tốt được các doanh nghiệp, công ty đặt hàng bao tiêu sản phẩm thu mua chế biến xuất khẩu. Trong quá trình sản xuất tôm - lúa, các thành viên hợp tác xã còn thả nuôi xen cua, tôm càng xanh để tăng thêm thu nhập.

Ông Lê Văn Khanh, Trưởng phòng Nông nghiệp và PTNT huyện An Minh, cho biết, nông dân trong huyện đã chuyển dịch sản xuất theo mô hình tôm - lúa trên 20 năm, đến nay, mô hình tôm - lúa người dân đã sản xuất ổn định, mang lại nguồn thu nhập khá. Hiện toàn huyện có diện tích nuôi trồng thủy sản hơn 47.000 ha, trong đó sản xuất theo mô hình tôm - lúa là 39.000 ha, diện tích canh tác lấp lại vụ lúa trên 25.000 ha. Những năm qua, sản xuất lúa có hiệu quả giúp cho mô hình tôm - lúa ngày càng phát huy hiệu quả, bền vững.

Nông dân ấp Thạnh Hòa, xã Đông Thạnh, huyện An Minh (Kiên Giang) thu hoạch tôm nuôi.

Đặc biệt là thực hiện chuỗi giá trị tôm - lúa, đã có nhiều doanh nghiệp ký kết với các hợp tác xã nông nghiệp trên địa bàn huyện đầu tư sản xuất lúa đạt chứng nhận hữu cơ gần 1.000 ha và liên kết tiêu thụ lúa sản xuất trên nền đất nuôi tôm được hơn 2.000 ha. Các Hợp tác xã trên địa bàn cũng đã liên kết ký hợp đồng tiêu thụ lúa với các Công ty Đại Dương Xanh, Công ty Hồ Quang Trí, Tập Đoàn Tân Long với các giống lúa ST5, ST 25, ST24 đem lại lợi nhuận khá cho bà con nông dân.

Theo Sở Nông nghiệp và PTNT Kiên Giang, từ đầu năm đến nay, sản xuất tôm - lúa trên địa bàn tỉnh hơn 106.000 ha, đạt 98% kế hoạch, sản lượng thu hoạch trên 30.000 tấn, bằng 44% kế hoạch.

Sản xuất theo hướng bền vững

Kết quả đạt được là vậy, tuy nhiên, sản xuất tôm - lúa tại Kiên Giang được cho vẫn chưa bền vững, khi hàng năm vẫn còn khoảng 40.000 ha nông dân không lấp lại vụ lúa. Việc nuôi nuôi thủy sản quanh năm sẽ phá vỡ hệ thống canh tác, làm mất tính ưu việt và bền vững của mô hình. Vì vậy, rất cần có các giải pháp để giúp nông dân có thể trồng lấp vụ lúa trở lại, cải tạo môi trường giúp nuôi tôm hiệu quả.

Cùng với đó, giá cả trên thị trường không ổn định, giá vật tư nông nghiệp, xăng dầu tăng cao, nhiều nơi thiếu hệ thống điện bơm tưới… ảnh hưởng bất lợi trong sản xuất. Theo ông Nguyễn Việt Ảnh, Giám đốc Hợp tác xã Thạnh Hòa, để mô hình tôm - lúa sản xuất bền vững, hiệu quả thì cần ổn định giá tôm ở mức 200.000 đồng/kg (loại 30 con/kg), trên dưới 180.000 đồng/kg (loại hơn 30 con/kg) và giá lúa 9.000 - 10.000 đồng/kg thì nông dân sản xuất mới có lợi nhuận khá.

Được biết, Kiên Giang phấn đấu đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, tỉnh phát triển thủy sản trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh, trong đó, phát triển sản xuất tôm - lúa theo hướng an toàn, bền vững và hiệu quả, thích ứng biến đổi khí hậu. Theo Sở Nông nghiệp và PTNT, tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030, ổn định diện tích sản xuất tôm - lúa 117.340 ha, sản lượng tôm thu hoạch từ 70.675 tấn trở lên, chiếm khoảng 45% tổng sản lượng tôm nuôi thu hoạch toàn tỉnh.

Ông Quảng Trọng Thao, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Kiên Giang cho biết, thời gian qua, đối với diện tích trồng lúa kém hiệu quả hoặc không đảm bảo nguồn nước tưới, tỉnh chuyển sang mô hình tôm - lúa. Mô hình này đã mang lại hiệu quả cho người sản xuất, từ thu nhập bình quân khoảng 50 triệu đồng/ha, tăng lên 100 - 130 triệu đồng/ha. Tỉnh tiếp tục chuyển sang phát triển mô hình tôm - lúa này đối với diện tích đất trồng lúa bị ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn từ 3 tháng trở lên phù hợp với từng vùng sinh thái trên địa bàn tỉnh. Tỉnh tập trung đẩy mạnh gia tăng sản lượng nuôi trồng trên đơn vị diện tích thông qua áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ, các hình thực liên kết sản xuất hướng đến phát triển bền vững, thích ứng biến đổi khí hậu.

Theo đó, tỉnh Kiên Giang sẽ tổ chức lại mô hình sản xuất theo chuỗi giá trị sản phẩm, từ con giống, vật tư đầu vào, nuôi thương phẩm đến chế biến và tiêu thụ sản phẩm tôm và lúa. Trong đó, doanh nghiệp thu mua, chế biến, tiêu thụ có vai trò hạt nhân liên kết và tổ chức chuỗi sản xuất. cùng với đó, tỉnh kiện toàn, củng cố, thành lập mới và phát triển các hình thức tổ chức sản xuất như tổ hợp tác, hợp tác xã gắn với liên kết doanh nghiệp sản xuất theo chuỗi giá trị tại những vùng sản xuất tôm - lúa trọng điểm, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, bảo vệ môi trường sinh thái, thích ứng với biến đổi khí hậu.

Tỉnh tiếp tục rà soát hiện trạng diện tích đất trồng lúa ở các huyện An Biên, An Minh, U Minh Thượng, Vĩnh Thuận và những vùng khác bị ảnh hưởng xâm nhập mặn để có thể chuyển đổi sản xuất tôm - lúa kết hợp hoặc nuôi tôm nước lợ.

Đẩy mạnh sản xuất tôm - lúa theo tiêu chuẩn VietGAP, nuôi trồng thủy sản hữu cơ, nuôi sinh thái… theo yêu cầu thị trường xuất khẩu, sử dụng mã vạch, mã số truy xuất nguồn gốc sản phẩm nuôi trồng, vùng nuôi tôm. Xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu sản phẩm hàng hóa, chỉ dẫn địa lý sản phẩm nuôi đặc trưng từng vùng trên địa bàn tỉnh.. Hướng dẫn nông dân kỹ thuật công nghệ mới, tiên tiến gắn với an toàn dịch bệnh, bảo vệ môi trường, an toàn thực phẩm.

Kiên Giang đặt mục tiêu đến năm 2030, ổn định diện tích sản xuất tôm - lúa 117.340 ha, sản lượng tôm thu hoạch từ 70.675 tấn trở lên.

Tỉnh tập trung nguồn lực đầu tư hoàn chỉnh hệ thống thủy lợi, giao thông, điện phục vụ nuôi trồng thủy sản trọng điểm vùng Tứ giác Long Xuyên và U Minh Thượng. Trong đó, chú trọng gia cố hệ thống đê, nạo vét kênh mương, tăng khả năng chủ động lấy nước, tiêu thoát để nuôi trồng thủy sản; hoàn thiện hệ thống công trình thủy lợi, hệ thống cống vùng nuôi thủy sản kết hợp trồng lúa…

Hi vọng với tiềm năng và cách làm bài bản, mang tính chiến lược của Kiên Giang, mô hình sản xuất tôm - lúa sẽ mang lại hiệu quả cao, đặc biệt đây là hướng sản xuất an toàn, bền vững và hiệu quả, thích ứng biến đổi khí hậu.