Hướng dẫn sử dụng phân bón đúng: Tăng thu nhập và giảm phát thải khí nhà kính

Lạm dụng phân bón vô cơ

Theo Cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và PTNT), so với 35 năm trước, lượng phân bón vô cơ sử dụng hiện nay ước gấp hơn 6 lần, trong khi diện tích gieo trồng chỉ tăng 1,68 lần.

Điều này cho thấy, việc sử dụng nhiều phân bón vô cơ đã  thành “thói quen”. Thực tế cho thấy, lượng phân bón sử dụng trên một đơn vị diện tích gieo trồng tăng liên tục trong suốt giai đoạn ngành nông nghiệp ưu tiên mục tiêu năng suất, sản lượng hơn chất lượng để đảm bảo an ninh lương thực.

Sử dụng phân bón đúng nhằm nâng cao hiệu quả, hiệu suất sử dụng phân bón, tăng thu nhập cho nông dân và giảm phát thải khí nhà kính trong trồng lúa.

Sự tiện lợi và tác dụng nhanh của phân bón vô cơ đến năng suất cây trồng đã làm tập quán sử dụng phân bón hữu cơ truyền thống mai một dần do loại phân bón này tác dụng chậm trong khi lại cồng kềnh, không tiện dụng trong vận chuyển và sử dụng.

Cũng theo Cục Bảo vệ thực vật, giai đoạn gần đây, phân bón hữu cơ đã được tăng cường sản xuất và sử dụng nhưng người dân mới sử dụng dựa theo kinh nghiệm, thói quen và còn trên quy mô nhỏ.

Ngoài ra, việc sử dụng chưa theo hướng dẫn trên nhãn bao bì, không được tập huấn bài bản về cách sử dụng theo các nguyên tắc đúng hay sử dụng cân đối giữa phân bón vô cơ và hữu cơ cũng như ít cơ hội được tiếp cận, tìm hiểu về các mô hình sử dụng phân bón tiết kiệm, cân đối, hiệu quả.

Theo số liệu của Cục Bảo vệ thực vật, hiện nay, tỷ lệ dinh dưỡng phân bón hữu cơ/vô cơ ước hiện đạt xấp xỉ 18/82, trong khi các chuyên gia cho rằng, tỷ lệ lý tưởng cần đạt là 30/70.

Do đó, Đề án “Phát triển sản xuất và sử dụng phân bón hữu cơ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050” được ban hành sẽ khai thác tiềm năng, lợi thế nguyên liệu hữu cơ sẵn có để sản xuất phân bón hữu cơ.

Qua đó góp phần giảm ô nhiễm môi trường, giảm phát thải khí nhà kính, cân đối dinh dưỡng vô cơ/hữu cơ để duy trì và nâng cao sức khỏe đất phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững nhằm tạo ra sản phẩm an toàn, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, tăng hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp.

Sử dụng phân bón đúng

Dự án “Sử dụng phân bón đúng” do Bộ Nông nghiệp Mỹ hỗ trợ kinh phí triển khai vừa chính thức được khởi động. Mục tiêu của dự án nhằm nâng cao hiệu quả, hiệu suất sử dụng phân bón, tăng thu nhập cho nông dân và giảm phát thải khí nhà kính trong trồng lúa.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Hoàng Trung cho biết, dự án sẽ được thực hiện trong 4 năm (từ năm 2024 đến 2027) với ngân sách dự kiến là 4,4 triệu USD (khoảng 100 tỷ đồng, nguồn tiền từ Bộ Ngoại giao Mỹ). Cục Bảo vệ thực vật là chủ dự án và Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế (IRRI) là cơ quan phối hợp thực hiện.

Đối tượng thụ hưởng chính của dự án là bà con nông dân tại 6 tỉnh, thành phố: Hải Dương, Thái Bình, Nam Định, Cần Thơ, Đồng Tháp và Sóc Trăng. Theo đó, người dân sẽ được tiếp cận kỹ thuật, ứng dụng công nghệ tiên tiến và thực hành nông nghiệp chính xác nhằm sử dụng tối ưu đầu vào bao gồm phân bón trong trồng lúa, để từ đó có thể nhân rộng các kinh nghiệm tốt trong cả nước.

Các hoạt động của dự án được xây dựng và thực hiện dựa trên nguyên tắc 4 đúng trong quản lý dinh dưỡng: đúng loại, đúng tỷ lệ, đúng thời điểm và đúng địa điểm. Nguyên tắc mà dự án xây dựng tương ứng với nguyên tác bón phân 5 đúng quy định tại Luật Trồng trọt của Việt Nam, bao gồm: đúng loại đất, đúng loại cây, đúng liều lượng, đúng thời điểm và đúng cách.

Hiện nay, lúa là cây trồng chính và ưu tiên ở Việt Nam, đóng góp 6% vào GDP của Việt Nam. Sản lượng lúa hằng năm của Việt Nam vào khoảng 40 triệu tấn. Tiêu thụ phân bón ở Việt Nam khoảng 10 triệu tấn mỗi năm, trong đó phân bón vô cơ chiếm 75 - 80%. Sử dụng phân bón chưa hợp lý và chưa hiệu quả đang là một vấn đề lớn trong sản xuất lúa gạo, dẫn đến thu nhập hạn chế và hiệu suất sử dụng chất dinh dưỡng thấp.

Dự án “Sử dụng phân bón đúng” sẽ hỗ trợ Việt Nam đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế hiệu quả hơn trong lĩnh vực nông nghiệp; tiếp cận thị trường và giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu. Kết quả dự kiến của dự án là sẽ có hơn 2.600 cá nhân được hưởng lợi trực tiếp từ đào tạo ngắn hạn do dự án hỗ trợ với 24 tổ chức tham gia và được tăng cường năng lực trong khi triển khai dự án.

Trong quá trình thực hiện dự án, các loại khí nhà kính như CH4, N2O2 cũng được tiết giảm, tính tương đương sang CO2 sẽ là 56.000 tấn CO2/năm so với thời điểm trước đó. Dự án sẽ hình thành mạng lưới đối tác trong nước hoặc khu vực để thúc đẩy thực hành nông nghiệp tốt sử dụng phân bón bền vững (GAP), phát triển dựa trên các nền tảng có sẵn của Cục Bảo vệ thực vật. Ngoài ra, dự án sẽ hỗ trợ mạng lưới này tham gia vào diễn đàn phân bón quốc tế của USDA.

Cùng với đó, 4 công nghệ hoặc thực hành được phát triển, chia sẻ hoặc hỗ trợ để giúp tăng hiệu suất sử dụng phân bón, nâng cao hiệu quả của phân bón và phát triển các giải pháp thay thế cho phân bón hóa học nhằm cải thiện sức khỏe và độ phì nhiêu của đất. Các quy trình kỹ thuật và Sổ tay hướng dẫn sử dụng phân bón đúng cho các đối tượng nghiên cứu tại các vùng cụ thể thực hiện Dự án sẽ được xây dựng.

Hướng tới giảm phát thải khí nhà kính

Thứ trưởng Hoàng Trung cho biết, trong số các Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp quốc, mục tiêu “tiêu thụ và sản xuất có trách nhiệm” và mục tiêu “hành động về khí hậu” là 2 trong số 17 mục tiêu mà Liên Hợp quốc đang thúc đẩy mạnh mẽ tại Việt Nam.

Nhận thức tầm quan trọng này, Chính phủ Việt Nam nói chung và Bộ Nông nghiệp và PTNT nói riêng đã và đang có nhiều nỗ lực và hành động thiết thực nhằm hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế nhưng hài hòa với nhiệm vụ bảo vệ môi trường.

Bộ Nông nghiệp và PTNT đã ban hành Đề án Phát triển sản xuất và sử dụng phân bón hữu cơ đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050 với mục đích khai thác tiềm năng, lợi thế nguyên liệu hữu cơ sẵn có để sản xuất phân bón hữu cơ góp phần giảm ô nhiễm môi trường, giảm phát thải khí nhà kính, cân đối dinh dưỡng vô cơ - hữu cơ để duy trì và nâng cao sức khỏe đất phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững.

Ngoài ra, còn có Đề án Phát triển quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp (IPMH) đến năm 2030 với mục tiêu tăng cường sức khỏe cây trồng, nâng cao hiệu quả sản xuất... và gần đây nhất là Đề án Phát triển bền vững 1 triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Bộ Nông nghiệp và PTNT dự định nâng cấp chuỗi giá trị lúa gạo hướng tới giảm phát thải khí nhà kính, nâng cao hiệu quả sản xuất, cải thiện thu nhập của nông dân và đảm bảo an ninh lương thực quốc gia.

Thông qua dự án “Sử dụng phân bón đúng”, Thứ trưởng Hoàng Trung kỳ vọng với sự hỗ trợ kỹ thuật từ các chuyên gia của Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ, IRRI và các nhà khoa học của Việt Nam, đối tượng thụ hưởng chính của dự án là người nông dân tại các tỉnh dự án sẽ được tiếp cận kỹ thuật, ứng dụng công nghệ tiên tiến và thực hành nông nghiệp chính xác nhằm sử dụng tối ưu đầu vào bao gồm phân bón trong trồng lúa, để từ đó có thể nhân rộng các kinh nghiệm tốt trong cả nước.