Luật sư phân tích về thỏa thuận khung giữa CPL và Công ty Hồng Phát

Tuy nhiên, việc thực hiện này đang bị vướng, bởi những điều kiện vô lý của đối tác (CPL) đưa ra. Luật sư Hà Thị Thanh, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật Song Thanh (Đoàn luật sư TP Hà Nội), nêu quan điểm và phân tích xung quanh vấn đề này.

Ngày 1/6/2007, Công ty Hồng Phát và CPL ký kết “Thỏa thuận khung”, ghi nhận những điều khoản cơ bản. Theo đó, hai bên xác định tổng số vốn đầu tư ban đầu cho Dự án là 140 triệu USD, Công ty Hồng Phát và CPL dự định ký kết một Hợp đồng thành lập “công ty liên doanh” với vốn điều lệ 21,4 triệu USD, trong đó Hồng Phát góp 30% bằng giá trị quyền sử dụng đất; CPL góp 70% bằng tiền mặt. CPL tạm ứng 15,6 triệu USD (số tiền này được tính vào tiền góp vốn của CPL khi thành lập công ty liên doanh) để trả cho các khoản chi phí đền bù, giải phóng mặt bằng… hoàn thành thủ tục cấp quyền sử dụng đất.

Tại thời điểm đó, Công ty Hồng Phát mới được UBND tỉnh Long An phê duyệt chủ trương về việc phát triển Dự án trọng điểm “Khu dân cư cao cấp, trường đua ngựa và câu lạc bộ đua ngựa” trên diện tích 493ha, trong đó có 273ha tại Đức Lập, để phát triển khu dân cư cao cấp và 220ha tại Tân Mỹ, để phát triển trường đua ngựa đạt tiêu chuẩn quốc tế, một câu lạc bộ đua ngựa và một số nhà ở khác.

Trong đó: Diện tích 273ha (Giai đoạn I) tại xã Đức Lập đã có Quyết định thu hồi đất; đang trong giai đoạn thực hiện việc đền bù, giải phóng mặt bằng cho người dân. Đến tháng 2/2008, UBND tỉnh Long An mới có quyết định giao 232,6ha cho Công ty Hồng Phát (trong tổng 273ha giai đoạn I); đến tháng 3/2009, Công ty Hồng Phát mới được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với 232,6ha nêu trên.

Diện tích 220ha (Giai đoạn II) tại Tân Mỹ chưa có bất kỳ văn bản nào về việc thu hồi hay giao cho Công ty Hồng Phát. Đến tận thời điểm hiện nay (cuối tháng 12/2018), Hồng Phát mới được cấp Giấy chứng nhận một phần diện tích Giai đoạn II.

Do chính sách đất đai thay đổi, chi phí đền bù, tái định cư tăng... Riêng tiền sử dụng đất, từ 100.000 đồng/m2 tăng lên 300.000 đồng/m2 (tháng 2/2008). Ước tính tiền sử dụng đất phát sinh, Công ty Hồng Phát phải đóng thêm 465 tỉ đồng (27 triệu USD).

Ngoài ra, khu tái định cư cho dân, theo yêu cầu của chính quyền  địa phương phải thực hiện luôn trong giai đoạn 1 (thay vì giai đoạn 2, như “Thoả thuận khung”), với phát sinh trên 4,5 triệu USD,...

Hồng Phát  đề nghị CPL bổ sung vốn tạm ứng... Tuy nhiên, CPL từ chối và ra điều kiện chỉ xem xét thanh toán tiếp, khi dự án đã có Giấy chứng nhận QSDĐ do công ty liên doanh đứng tên.

Trao đổi với báo chí, đại diện cho CPL cho biết: “CPL không phản đối các chi phí liên quan trực tiếp, hợp lý. Chi phí đó theo đúng thoả thuận là do Cty liên doanh trả. Tuy nhiên, hiện nay Hồng Phát yêu cầu CPL phải trả trước khi ký hợp đồng liên doanh. Hồng Phát coi đây là điều kiện tiên quyết để ký hợp đồng liên doanh. Đây là không đúng thoả thuận và không phù hợp với thông lệ tài chính”.

Theo bà Thái Thị Hồng Hậu, Phó tổng Giám đốc Công ty Hồng Phát : “Điều kiện CPL đưa ra vô lý. Bởi dự án mới đền bù ở giai đoạn 1 (273ha); còn giai đoạn 2 (220ha) chưa triển khai gì, thì ai cấp sổ đỏ cho toàn dự án 500ha và đứng tên công ty liên doanh?”.

Thông qua nội dung của “Thỏa thuận khung”, đánh giá tính pháp lý trên cơ sở các quy định của Luật Đất đai, luật sư Hà Thị Thanh, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật Song Thanh (Đoàn luật sư TP Hà Nội) cho biết: Nghiên cứu vụ việc và hồ sơ cho thấy, tại thời điểm ký kết Thỏa thuận khung thì toàn bộ diện tích đất của Dự án (Giai đoạn I và Giai đoạn II) vẫn thuộc quyền quản lý của Nhà nước. Công ty Hồng Phát chưa được giao quyền sử dụng hợp lệ (bằng Quyết định giao đất) và hợp pháp (bằng Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất) đối với phần diện tích đất này.

Cũng theo luật sư Hà Thị Thanh: Tại Công văn số 864/TCQLĐĐ-CSPC ngày 16/05/2018 của Tổng cục Quản lý đất đai  (Bộ Tài nguyên và Môi trường) về việc hướng dẫn áp dụng quy định của Luật Đất đai về trường hợp Công ty Hồng Phát góp vốn bằng quyền sử dụng đất thuộc Dự án Khu dân cư cao cấp và trường đua ngựa tại huyện Đức Hòa, tỉnh Long An đã chỉ rõ: Tại thời điểm năm 2007, Công ty Hồng Phát chưa đáp ứng đủ các điều kiện để thực hiện quyền góp vốn bằng quyền sử dụng đất của Dự án để hợp tác sản xuất kinh doanh với Công ty China Policy Limited.

Theo hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường: Tại thời điểm ký kết Thỏa thuận khung với CPL, Công ty Hồng Phát chưa có quyền (vì chưa có đủ điều kiện) để góp vốn bằng quyền sử dụng đất của Dự án để hợp tác, thành lập công ty liên doanh thực hiện Dự án với CPL.  Do đó, thỏa thuận khung với nội dung Công ty Hồng Phát góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng đất vào công ty liên doanh để thực hiện Dự án là trái với quy định tại khoản 1, Điều 106, Luật Đất đai năm 2003 (văn bản có hiệu lực tại thời điểm đó). Căn cứ quy định tại Điều 122, 128 Bộ luật Dân sự năm 2005 thì: Thỏa thuận khung giữa CPL và Hồng Phát ký kết ngày 01/06/2007 là giao dịch vô hiệu.

Luật sư Thanh cho rằng: Như vậy, về mặt nội dung thỏa thuận khung là một giao dịch vô hiệu do Công ty Hồng Phát chưa có quyền (đủ điều kiện) để thực hiện việc góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng đất của Dự án tại thời điểm ký kết.

Về mặt hình thức của thỏa thuận, đánh giá tính pháp lý trên cơ sở quy định của Luật Đầu tư, luật sư Hà Thị Thanh phân tích: Thỏa thuận khung ngày 01/06/2007 ký kết giữa CPL và Công ty Hồng Phát hoàn toàn chưa có hiệu lực pháp lý theo quy định của Luật Đầu tư năm 2005.  Thỏa thuận khung là một văn bản thỏa thuận ghi nhận về việc hợp tác kinh doanh giữa CPL và Công ty Hồng Phát. Quy định tại khoản 9, Điều 55, Nghị định số 108/2006/NĐ-CP ngày 22/09/2006 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Đầu tư năm 2005 như sau: Hợp đồng hợp tác kinh doanh giữa bên Việt Nam và bên nước ngoài có hiệu lực kể từ ngày cấp Giấy chứng nhận đầu tư.

Đến thời điểm hiện nay, UBND tỉnh Long An vẫn chỉ cấp duy nhất Giấy chứng nhận đầu tư cho Công ty ty Hồng Phát đối với Dự án Phát triển khu dân cư cao cấp, trường đua ngựa và câu lạc bộ đua ngựa” tại huyện Đức Hòa, tỉnh Long An.

Công văn của Cục An ninh chính trị nội bộ (Bộ Công An) xác định: “Đến nay, Công ty CPL không có thông tin về đăng kí đầu tư, đăng kí kinh doanh và chưa được cấp phép hoạt động thương mại tại Việt Nam”.

Được biết, tại Văn bản số 1606/ANCTNB-P4 ngày 07/11/2018 của Cục An ninh chính trị nội bộ  (Bộ Công an) đã trả lời về kết quả xác minh như sau: “China Policy Limited (CPL) là Công ty con của Chuang’s Consortium International Limited, có địa chỉ đăng ký trụ sở hoạt động tại Vistra Corporate Services Centre,Wickhams Cay II, Road Town, Tortola, VG1110, BIV. Qua xác minh tại các cơ quan chức năng cho thấy, đến nay CPL không có thông tin về đăng ký đầu tư, đăng ký kinh doanh và chưa được cấp phép hoạt động thương mại tại Việt Nam.”

Theo quan điểm của luật sư Hà Thị Thanh thì, đến thời điểm CPL khởi kiện tại Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) về việc thực hiện Thỏa thuận khung (năm 2010) và cho đến hiện tại (năm 2018) thì thỏa thuận khung nêu trên vẫn chưa có hiệu lực, vì CPL và việc hợp tác kinh doanh với Công ty Hồng Phát chưa được đăng ký và chưa được cấp Giấy chứng nhận đầu tư tại Việt Nam. Nhưng khi tiến hành tố tụng trọng tài, Hội đồng Trọng tài lại không xem xét, đánh giá tính pháp lý của Thỏa thuận khung; đưa ra Phán quyết yêu cầu Hồng Phát và CPL tiếp tục thực hiện Thỏa thuận khung - một giao dịch vô hiệu.

Hơn nữa, Hội đồng trọng tài cũng không xem xét, đánh giá về hiệu quả, tính khả thi của Phán quyết khi đưa vào thi hành án. Ngay tại thời điểm tố tụng trọng tài, mâu thuẫn, bất đồng về quan điểm thực hiện Dự án, về lợi ích của CPL và Hồng Phát đã tương đối lớn, hai bên không tìm được tiếng nói chung trong việc tiếp tục hợp tác, thành lập công ty liên doanh. Cho nên, có thể dự liệu được về việc hai bên có thể ký kết Hợp đồng liên doanh là khó có khả năng thi hành, mà trong khi đó việc ký kết Hợp đồng phải xuất phát từ ý chí tự nguyện của hai bên, không một cơ quan, tổ chức nào (bao gồm cả cơ quan thi hành án dân sự, cơ quan đăng ký đầu tư, kinh doanh) có thể làm thay hai bên đương sự được. Từ đó, có thể nhận định được trước rằng: Phán quyết chấp nhận yêu cầu khởi kiện CPL về việc tiếp tục thực hiện Thỏa thuận khung là khó có thể thi hành trên thực tế.

Phán quyết Trọng tài vụ việc số 29/12 của Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) ngày 27/03/2013 giữa China Policy Limited  (CPL) và Công ty Hồng Phát vừa trái với quy định của hệ thống pháp luật đầu tư tại thời điểm đó, vừa không có khả năng thi hành trên thực tế.

Nhưng Phán quyết đó đã và đang được đưa ra thi hành tại Long An, làm khó không chỉ Cục Thi hành án dân sự tỉnh Long An mà cả chính quyền tỉnh Long An.

Luật sư Thanh cũng cho rằng: Theo hướng dẫn về việc áp dụng quy định của pháp luật đầu tư của Bộ Kế hoạch và Đầu tư tại Văn bản số 2463/BKHĐT-PC  ngày 17/04/2018 thì việc CPL chuyển tiền cho Công ty Hồng Phát để hợp tác và sử dụng cho hoạt động đầu tư của Dự án mà chưa thực hiện thủ tục đăng ký đầu tư hoặc thẩm tra để được cấp Giấy chứng nhận đầu tư tại cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thì chưa có cơ sở xác định việc chuyển vốn này là hoạt động đầu tư vào Dự án đầu tư với tư cách nhà đầu tư theo quy định của pháp luật đầu tư. Vì vậy, việc chuyển vốn này chỉ là giao dịch dân sự giữa CPL và Hồng Phát và được giải quyết theo thủ tục dân sự nếu có tranh chấp xảy ra; không thuộc thẩm quyền của Trọng tài thương mại.

Qua những phân tích, đánh giá trên, căn cứ quy định của pháp luật về đất đai, đầu tư và tố tụng trọng tài thương mại, luật sư Hà Thị Thanh cho rằng: Đã có đầy đủ cơ sở pháp lý về việc Thỏa thuận khung ký ngày 01/06/2007 giữa CPL và Công ty Hồng Phát là giao dịch vô hiệu; việc thi hành Phán quyết Trọng tài của VIAC về việc tiếp tục thực hiện Thỏa thuận khung là không thể tiếp tục vì việc thi hành sẽ làm trái nguyên tắc pháp chế và quy định của pháp luật.

Cho nên, theo luật sư Hà Thị Thanh, trong trường hợp này, cơ quan thi hành án dân sự nên xem xét đến khả năng ra quyết định đình chỉ thi hành án, đồng thời phối hợp với Bộ Tư pháp, Tòa án Nhân dân  tối cao hướng dẫn các đương sự thực hiện việc khởi kiện về các vấn đề liên quan đến Thỏa thuận khung cho đúng thẩm quyền và có cơ sở để thi hành án hơn.