Để phát huy lợi thế của sản phẩm cá tra Việt Nam: Cần hợp tác chặt chẽ

Các doanh nghiệp cần liên kết chặt chẽ với nhau và với nông dân để phát triển bền vững nghề nuôi, chế biến, xuất khẩu cá tra.

Đoàn kết để giữ giá

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và PTNT, tính đến hết tháng 11/2016, diện tích nuôi cá tra thương phẩm đạt 4.552ha, sản lượng đạt 1,047 triệu tấn. Ước tính, diện tích nuôi cá tra trong cả năm có thể đạt gần 5.000ha với sản lượng khoảng 1,2 triệu tấn (tăng 9% so với năm 2015). Tổng giá trị xuất khẩu năm 2016 ước đạt 1,67 tỷ USD, tăng 6,6% so với năm 2015.

Hiện, cá tra Việt Nam đã được xuất sang 140 thị trường trên thế giới, tăng 4 thị trường so với năm 2015, đạt kim ngạch 1,466 tỷ USD. Các thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam gồm có: Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Trung Quốc, ASEAN, Mexico, Brazil, Colombia và Ảrập Xêút…

Năm 2016, toàn vùng Đồng bằng sông Cửu Long có 108 cơ sở cho sinh sản nhân tạo cá tra; 1.856 hộ ương dưỡng cá giống với diện tích khoảng 1.500ha, sản lượng cá bột ước đạt khoảng 16,5 tỷ con, tăng 1,0% so với năm 2015 và tập trung tại các địa phương trọng điểm như Đồng Tháp, An Giang, Cần Thơ, Vĩnh Long...

Trong năm 2016, giá thu mua cá tra nguyên liệu tại ao dao động từ 18.000 - 23.000 đồng/kg, giảm 3.000 - 4.000 đồng/kg so với năm 2015; trong đó, 3 tháng đầu năm 2016, giá cá dao động từ 19.500 - 20.000 đồng/kg nên người nuôi lỗ từ 1.500-2.000 đồng/kg.

Đến nay, giá cá dao động khoảng 21.300 - 22.000 đồng/kg (tùy vào chất lượng và phương thức thanh toán), người nuôi cá vẫn đang có lãi. Giá cá tra nguyên liệu phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tình hình xuất khẩu, sản lượng cá tra và các yếu tố khác.

Phát biểu tại Hội nghị, ông Vương Bình Thạnh, Chủ tịch UBND tỉnh An Giang, cho biết, An Giang là tỉnh có điều kiện thuận lợi phát triển nghề nuôi cá tra, nhưng lại gặp nhiều khó khăn gây nên tâm lý bất an cho người nuôi và cản trở sự phát triển của các doanh nghiệp nuôi và xuất khẩu cá tra trên địa bàn. Giá cá tra nguyên liệu biến động theo chiều hướng giảm trong thời gian dài, vốn đầu tư, quy mô cũng giảm đáng kể, liên kết giữa nông dân - doanh nghiệp, doanh nghiệp - doanh nghiệp vẫn chưa thực sự vững chắc...

Trước thực trạng đó, tỉnh An Giang mong muốn tìm giải pháp phát triển bền vững các sản phẩm cá tra và xây dựng hình ảnh cá tra chất lượng cao, phát huy tiềm lực kinh tế chung của toàn vùng.

Tương tự, bà Đặng Thị Thương, Công ty CP Vĩnh Hoàn cho hay, diện tích nuôi cá giống không đủ cung cấp cho toàn bộ hệ thống nên phải mua ngoài chất lượng không được đảm bảo. Từ đó, đề nghị Nhà nước xây dựng vùng giống tập trung để đảm bảo đúng quy định và đúng chuẩn chất lượng.

Ông Hồ Văn Vàng, Phó chủ tịch Hiệp hội Cá tra Việt Nam, đề nghị các doanh nghiệp nên đoàn kết giữ vững giá bán, tránh trường hợp ép giá người dân và phải đầu tư như thế nào để người dân có lợi nhuận từ 1.000 - 1.500 đồng/kg nhằm ổn định cuộc sống.

Đâu là thị trường tiềm năng?

Ông Dương Ngọc Minh,Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Hùng Vương, dự báo, năm 2017 thị trường xuất khẩu cá tra dù còn nhiều khó khăn nhưng sẽ tiếp tục có sự tăng trưởng, nhất là với thị trường Trung Quốc-Hồng Kông. “Dự đoán ở thị trường này trong năm 2017 sẽ tiếp tục tăng trưởng 30% so với năm 2016”, ông nói.

Theo ông Minh, thị trường Trung Quốc là thị trường khá bền vững và có tiêu chuẩn nhập khẩu ở mức khá cao, tương đương với thị trường EU, chứ không phải tiêu thụ sản phẩm chất lượng thấp như một số thông tin đã nêu. “Nếu được thanh toán bằng đồng Nhân dân tệ, thì khả năng phát triển ở thị trường này chắc chắn sẽ còn tốt hơn rất nhiều”, ông Minh thông tin thêm.

Ông Doãn Tới, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Nam Việt, giải thích việc Trung Quốc ồ ạt nhập khẩu cá tra Việt Nam do đây là sản phẩm có giá rẻ nhất, không có sản phẩm nào rẻ hơn nên họ nhập. “Sắp tới, Trung Quốc nhập khẩu cá tra Việt Nam chắc chắn sẽ vượt 400 triệu đô la Mỹ do giá của chúng ta khá thấp”, ông Tới nhấn mạnh.

Trong khi đó, ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), cho biết, định hướng xuất khẩu cá tra vào Trung Quốc trong năm 2017 vẫn chiếm khoảng 20% của toàn ngành. "Nhưng chúng ta cần tập trung vào phân khúc chất lượng cao, cung cấp vào nhà hàng, thay vì tập trung vào sản lượng", ông khuyến cáo.

Ngoài Trung Quốc-Hồng Kông, Mỹ cũng là thị trường tiếp tục duy trì được mức tăng trưởng khá tốt trong nhập khẩu cá tra của Việt Nam và dự báo xuất khẩu cá tra vào thị trường này trong năm 2016 đạt 366 triệu đô la Mỹ, tăng 16% so với năm 2015. Đây cũng là thị trường nhập khẩu cá tra lớn nhất của Việt Nam hiện nay khi chiếm 22% tổng giá trị của toàn ngành.

Tuy nhiên, theo ông Tới, xuất khẩu cá tra sang thị trường Mỹ nhiều khả năng sẽ bị sụt giảm do chính sách bảo hộ của Tổng thống mới đắc cử Donald Trump.

Riêng đối với thị trường EU, dự báo năm 2016 xuất khẩu cá tra vào đây đạt 260 triệu đô la Mỹ, giảm 9% so với năm ngoái, đây cũng là năm thứ ba liên tiếp xuất khẩu cá tra vào đây chững lại và sụt giảm.

Cần bắt tay hợp tác

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNN Nguyễn Xuân Cường đánh giá, hạn mặn, biến đổi khí hậu đã tác động mạnh đến sản xuất nông nghiệp, trong đó có ngành hàng cá tra. Trong năm 2016, việc nuôi và sản xuất cá tra có nhiều biến động. Nhưng sau quá trình cải thiện nước ngọt và sự cố gắng của công tác giống, phát triển thị trường, ngành hàng này đã phục hồi được đà tăng trưởng so với năm 2015. Vì thế, năm nay cần có sự tổng kết rút kinh nghiệm.

Ông Cường khẳng định, cá tra là một trong những sản phẩm lợi thế của Đồng bằng sông Cửu Long. Đồng thời, là một trong những nhóm xuất khẩu đầu tiên của nông sản Việt Nam (cá tra Việt Nam cung ứng 90% sản lượng toàn cầu). Nhưng tình hình hiện tại quá bấp bênh, bị các ngành hàng khác vượt qua. Từ đó cần phải từng bước xây dựng, phát huy đúng lợi thế ngành này.

Theo ông Như Văn Cẩn, Vụ trưởng Vụ Nuôi trồng thủy sản (Bộ Nông nghiệp và PTNT), cá tra chiếm 32% sản lượng thủy sản cả nước. Tuy nhiên, các địa phương, doanh nghiệp đều phản ánh hiện nay chất lượng giống rất kém so với trước, tỷ lệ hao hụt cao (30-40%), sản phẩm quá đơn điệu, đa số là cá tra phi lê.

“Đặc biệt, vấn đề lớn nhất hiện nay là thị trường tiêu thụ. Cần tạo ra dòng sản phẩm cao cấp để thay đổi hình ảnh cá tra Việt Nam. Đồng thời, chặt chẽ trong quản lý sản xuất, phát triển thị trường, hệ thống phân phối bán lẻ lâu dài”, ông Cẩn nhấn mạnh.

Còn ông Dương Ngọc Minh, cho biết, Đồng bằng sông Cửu Long mỗi năm cần trên 30 tỷ cá tra bột (cá giống), phục vụ nhu cầu nuôi xuất khẩu. Nhưng hiện nay, thị trường con giống chưa được quan tâm dẫn đến việc mạnh ai nấy làm; chất lượng con giống không đảm bảo; ảnh hưởng đến chất lượng cá sau khi file, xuất khẩu.

Vì thế, doanh nghiệp kiến nghị Bộ Nông nghiệp và PTNT cần đầu tư nơi sản xuất giống cá tra theo công nghệ cao; sản xuất giống ở những địa phương có nhiều thế mạnh, với 100% vốn của nhà nước; tạo liên kết bền vững về thức ăn, thuốc thú y thủy sản... để hình thành các liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân ngày càng bền chặt.

Cũng theo ông Minh, để phát triển liên kết ngành nuôi cá tra, công ty đã bỏ tiền ra hợp tác với nông dân nuôi thí điểm 50.000 tấn cá ở An Giang để được cung cấp thức ăn, bao tiêu đầu ra sản phẩm và đảm bảo quyền lợi cho nông dân.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, đã đến lúc các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu cá tra của Việt Nam cần phải bắt tay nhau cùng hợp tác, chia sẻ với người nuôi trong chuỗi giá trị; hợp tác cùng với nhà nước xây dựng thương hiệu cho con cá tra Việt Nam, tạo ra ưu thế về sản xuất cá tra, để các doanh nghiệp Việt Nam làm chủ thị thường và không bị chi phối bởi giá cả,...

Cùng với đó, người nuôi cũng phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt của vùng nuôi theo hướng bền vững, gắn với các chuỗi liên kết, tổ hợp tác hoặc các hợp tác xã, hướng đến quy trình nuôi cá tra theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP,...

Bộ Nông nghiệp và PTNT sẽ giao các đơn vị chuyên môn rà soát lại các đầu mối quản lý nhà nước liên quan đến cá tra, tạo điều kiện thuận lợi cho cả doanh nghiệp và người nuôi; nâng cao vai trò của Hiệp hội Thủy sản và Hiệp hội Cá tra để trở thành cánh tay nối dài của các doanh nghiệp và Nhà nước để chủ động trong vấn đề thị trường cũng như đầu mối xuất khẩu.

Dự báo, năm 2017, thị trường cá tra sẽ tăng trưởng 10%, đạt kim ngạch xuất khẩu hơn 1,7 USD. Do đó, ngoài các thị trường truyền thống, thị trường lớn, các doanh nghiệp cần chú ý phát triển và trụ vững ở tất cả các thị trường hiện có; tập trung khai thác thị trường trong nước với 92 triệu dân; đồng thời chủ động xây dựng phương án xâm nhập thị thường, đưa sản phẩm cá tra vào hệ thống các siêu thị, kênh bán lẻ trực tuyến... Đây là cơ hội cho con cá tra chiếm lĩnh sâu hơn thị trường trong nước.

P.V (tổng hợp)