Ngăn chặn ô nhiễm môi trường từ rác thực phẩm

Đặc trưng chất thải của các cơ sở chế biến nông sản thực thẩm là chất hữu cơ bốc mùi, gây nhiễm mạnh, gây đủ tác hại đến sức khỏe con người. Những sản phẩm lương thực được người dân sau khi sử dụng đa phần không được thu gom, xử lý đúng cách đã tạo nhiều nguy cơ ô nhiễm môi trường. Ngay trên nhiều tuyến phố tại Hà Nội không khó bắt gặp cảnh người bán hàng trong cửa hàng kinh doanh ăn uống đổ thực phẩm thừa vào các thùng có nắp, còn nước thải vô tư đổ xuống cống.

Nếu ở khu vực ngoại thành, rác thực phẩm được người dân tận dụng làm phụ phẩm nông nghiệp hoặc thức ăn trong chăn nuôi thì ở nội thành, các hộ gia đình đều gom chung với rác sinh hoạt.

Bà Nguyễn Thanh Nhàn (phường Lĩnh Nam, Hoàng Mai) chia sẻ: “Khu nhà tôi không có mấy người đi gom thức ăn thừa về làm thức ăn cho vật nuôi ăn nên không có cách nào khác là phải đợi công nhân vệ sinh môi trường đến thu gom”. Vì thế, tại nhiều khu vực, các loại rác không được phân loại mà thu gom chung. Cơm, thịt, vỏ trứng… trong các túi đựng rác bắn tung tóe, ướt nhẹp, bốc mùi khó chịu. Theo một công nhân vệ sinh tại quận Hai Bà Trưng, rác thải hữu cơ như thực phẩm dư thừa được cho là nguyên nhân chủ yếu gây ra mùi khó chịu, hôi thối tại các bãi rác, có hại cho sức khỏe.

Theo GS.TS Đặng Kim Chi – Chủ tịch Hội đồng khoa học và Kỹ thuật, Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam, rác thải thực phẩm là một vấn đề của toàn cầu, một trong những nguyên nhân gây nên ô nhiễm môi trường sống hiện nay. Khí metan từ rác thải thực phẩm tạo ra 3,3 tỷ tấn khí nhà kính mỗi năm và chiếm khoảng 7% tổng lượng khí thải. Việc xử lý chất thải nói chung không đúng cách còn gây ô nhiễm đất và nguồn nước. Nếu không kiểm soát tốt cũng như không có biện pháp xử lý phù hợp, khoa học ngay từ trong quá trình sản xuất và sau khi sử dụng, hệ quả từ rác thải thực phẩm không hề nhỏ.

Gánh nặng từ hộp xốp, nhựa đựng thực phẩm

Hiện nay, việc đựng thức ăn, thực phẩm trong hộp xốp, hộp nhựa diễn ra khá phổ biến; phần lớn khách hàng chấp nhận việc này, không để ý rằng điều đó có thể gây ra tác hại rất lớn. Theo Tiến sĩ Lâm Quốc Hùng (Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế), hộp xốp có thể gây hại đến sức khỏe người dùng do ô nhiễm chì, cadmium nếu nguyên liệu sản xuất hộp không tinh khiết và thôi nhiễm styrene, ethylbenzene.

Phân tích rõ hơn về vấn đề trên, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh (Viện Công nghệ sinh học và thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội) cho rằng: “Khi cho đồ ăn nóng, dầu mỡ hoặc thức ăn có tính chua vào hộp xốp, chất styrene và ethylbenzene có trong hộp sẽ thoát ra, bám vào thức ăn, gây hại cho sức khỏe người dùng. Styrene là chất độc có thể gây ung thư và các bệnh về thần kinh như giảm trí nhớ, mất tập trung, giảm thính giác, thị giác”.

Cảnh báo về tác hại của việc đựng đồ ăn bằng hộp nhựa, PGS.TS Trần Hồng Côn, nguyên giảng viên khoa Hóa học, Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, thông tin: Ở nhiệt độ 70 - 80oC, một số phụ gia trong nhựa bắt đầu hòa tan vào thực phẩm. Loại hộp kém chất lượng có thể chứa chất dioctin phatalat, ảnh hưởng trực tiếp tới giới tính con người. Theo đó, nếu bị nhiễm chất này lâu dài, các bé trai có thể bị “nữ tính hóa”, vô sinh, còn trẻ em nữ có thể dậy thì quá sớm. Vì thế, chỉ nên dùng hộp nhựa đựng đồ ăn nguội, không được dùng để đựng nước canh, cơm đang nóng.

Theo một công nhân vệ sinh môi trường tại quận Hoàng Mai, trong quá trình đi thu gom, xốp cũng như nhiều loại rác thải khác thường được người dân gói chung với rác thải sinh hoạt hoặc vứt bừa bãi, cồng kềnh và rất dễ bị vỡ vụn. Nhiều trường hợp xốp thường là vỏ bọc của các loại hàng hóa nhưng có nhiều người tiện tay vứt ngay trên hè phố, xốp bay lung tung lên gây mất vệ sinh.

Thực tế, bao nilon còn thu hồi, tái chế thành loại bao bì khác, nhưng vật liệu xốp không tái chế được. Hơn nữa, những mảnh xốp vụn không được thu gom và xử lý, thậm chí còn nguy hại hơn cả túi nilon. Theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh – nguyên giảng viên trường ĐH Bách khoa Hà Nội, hộp xốp làm từ chất liệu polystyrene, là một dạng bao bì chất dẻo, không phân hủy trong môi trường được, dày, nhẹ mà rất dễ bị vỡ. Khi những miếng xốp trôi xuống dòng nước, ra sông, biển sẽ gây nguy cơ ô nhiễm môi trường rất lớn đồng thời tai hại với các loại thủy sản.

Còn đói với vấn đề hộp xốp đựng thực phẩm, để bảo đảm an toàn cho sức khỏe, các chuyên gia khuyến cáo người dùng không dùng hộp xốp chứa các loại thức ăn, đồ uống đang nóng, thức ăn có nhiều mỡ, dầu ăn, nước sôi, đồ chua (dưa muối, sa lát trộn dấm, nước chanh...). Nếu bất đắc dĩ phải dùng hộp xốp thì chỉ đựng những đồ nguội, lạnh; nhưng đó là việc mang tính tạm thời, không được để kéo dài. 

Hiện nay, tại Việt Nam việc sản xuất xốp, nhựa, túi nilon tại các làng nghề, cơ sở thủ công, nhỏ lẻ vẫn còn nhiều và chưa được quản lý chặt chẽ. Không những vậy, để xử lý rác thải từ xốp thì phương pháp chủ yếu là chôn lấp, đốt sẽ làm ảnh hưởng trực tiếp đến không khí và môi trường nước. Nếu người dân không được hướng dẫn cụ thể cách xử lý rác thải từ xốp thì gánh nặng ô nhiễm môi trường sẽ là rất lớn khi chúng ta vẫn tiếp tục sử dụng như hiện nay.

Thay đổi thói quen là điều không dễ, nhất là khi các loại hộp xốp, hộp nhựa, túi nilon hiện có giá rẻ, đang được sử dụng hằng ngày. Tuy nhiên, đã đến lúc người dân cần kiên quyết thay đổi thói quen có hại đó để bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình. Bước đầu là hạn chế sử dụng, sau đó loại bỏ hoàn toàn việc sử dụng túi nilon, hộp xốp, hộp nhựa được sản xuất từ nhựa tái chế. Thay vào đó, nên sử dụng đồ dùng được làm từ sứ, thủy tinh hoặc các vật liệu thân thiện với môi trường như túi giấy, túi mây, tre...