Trồng ngô sinh khối để chăn nuôi đại gia súc: Cuộc cách mạng “5 khỏe”

Phát biểu tại Diễn đàn trực tuyến “Thúc đẩy chuỗi sản xuất ngô sinh khối vụ đông 2021 tại một số tỉnh phía Bắc”, PGS.TS. Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, cho rằng, cần có cái nhìn cây ngô ở góc độ khác, khởi đầu cho một giai đoạn mới và làm cuộc cách mạng cho ngô sinh khối để đất khỏe, cây khỏe, vật nuôi khỏe, người sản xuất khỏe và người tiêu dùng khỏe - 5 khỏe.

Dư địa lớn

Những năm gần đây, chăn nuôi đại gia súc phát triển khá mạnh, đặc biệt là nuôi bò sữa, bò thịt chất lượng cao (được xác định là một trong những sản phẩm chăn nuôi lợi thế, mang lại hiệu quả kinh tế cao). Tính đến tháng 01/2021, cả nước có khoảng 2,3 triệu con trâu, 5,9 triệu con bò thịt và 332.000 con bò sữa.

Theo tính toán, 1 ha ngô lấy thân được canh tác trong khoảng 80 - 85 ngày, năng suất 40 - 45 tấn/vụ, với giá bán 0,85  - 1 triệu đồng/tấn, nông dân thu về khoảng 34 - 40 triệu đồng, trừ chi phí, lãi 24 - 30 triệu đồng/vụ. Như vậy, ngô sinh khối có thể canh tác 3 vụ/năm, giúp nông dân thu lãi khoảng 80 - 90 triệu đồng/năm, cao hơn nhiều so với cây trồng khác.

Nắm bắt được nhu cầu thức ăn xanh cho chăn nuôi bò sữa, bò thịt, một số địa phương đã chuyển đổi diện tích trồng ngô năng suất thấp sang trồng ngô lấy thân làm thức ăn cho gia súc. Ngô sinh khối  được trồng nhiều ở Thanh Hóa, Nghệ An, Vĩnh Phúc, Sơn La… Trong năm 2020, diện tích ngô sinh khối đạt trên 100.000ha, sản lượng đạt gần 450.000 tấn, các chuỗi liên kết không ngừng phát triển.

Dư địa để phát triển ngô sinh khối đáp ứng nhu cầu thức ăn chăn nuôi của nước ta khá lớn, ngoài việc chuyển đổi cơ cấu sản xuất ngô lấy hạt sang ngô sinh khối ở các vùng chuyên canh, có thể khai thác đất bỏ hóa vụ xuân ở vùng miền núi phía Bắc (khoảng 100.000ha), đất vụ đông sau 2 vụ lúa ở trung du và Đồng bằng Bắc Bộ (khoảng 200.000 ha).

Theo báo cáo từ một số doanh nghiệp thu mua và trang trại chăn nuôi bò, năm 2020, lượng ngô sinh khối đã sản xuất phục vụ chăn nuôi gia súc ở các tỉnh phía Bắc đạt 280 - 300 nghìn tấn, dự kiến năm 2021 đạt 380 - 400 nghìn tấn (đến thời điểm này ước đạt gần 300 nghìn tấn).

Cần có giống tốt

Tham quan thực tế mô hình trồng ngô sinh khối tại xã Liên Châu (Yên Lạc - Vĩnh Phúc), Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Lê Quốc Doanh đánh giá cao hiệu quả của việc trồng ngô sinh khối, đó là: Hiệu quả kinh tế cao gấp 25% so với trồng ngô thông thường; có thể tận dụng diện tích trồng trọt. Đặc biệt, có thể trồng ngô sinh khối trong vụ đông, tránh tình trạng bỏ ruộng như hiện nay. Ngoài ra, ngô sinh khối an toàn dùng làm thức ăn cho chăn nuôi sẽ tạo ra những sản phẩm chăn nuôi an toàn  phù hợp với định hướng sản xuất nông nghiệp hữu cơ, nền nông nghiệp an toàn bền vững của Chính phủ. 

Tại Diễn đàn trực tuyến “Thúc đẩy chuỗi sản xuất ngô sinh khối vụ đông 2021 tại một số tỉnh phía Bắc”, đại diện Công ty Greenlife Việt Nam cho rằng, phát triển cây vụ đông với cây ngô sinh khối thì lợi nhuận chưa cao, chưa khuyến khích được nông dân nếu chỉ có chính sách hỗ trợ giống, phân bón. Để phát triển cây vụ đông với cây ngô sinh khối cần có chính sách tập trung đất đai cho người có nhu cầu sản xuất. Nếu hộ dân không có nhu cầu sử dụng thì có chính sách, hỗ trợ tập trung đất cho người khác sử dụng.

“Công ty hiện đang xuất khẩu sản phẩm ngô sinh khối ép viên, nhưng gặp nhiều khó khăn trong phát triển vùng nguyên liệu bởi việc quy hoạch vùng sản xuất. Công ty muốn liên với các địa phương phát triển cây ngô sinh khối trên cơ sở hợp đồng thu mua, chế biến, xuất khẩu”, đại diện Công ty Greenlife Việt Nam cho biết.

Ông Nguyễn Danh Hưng, người trồng ngô sinh khối ở xã Minh Châu (Ba Vì - Hà Nội) cho rằng, trồng ngô sinh khối không có thời vụ, làm đất gieo trồng liên tục và cho hiệu quả hơn nhiều so với các cây thức ăn xanh khác như cỏ voi. Ngô sinh khối trồng ở địa phương chủ yếu phục vụ chăn nuôi bò sữa và có thời điểm không đủ, sản xuất ra chỉ đủ sử dụng tại địa phương mà chưa có dư để bán. Do vậy, cần có giống ngô sinh khối không phụ thuộc yếu tố thời vụ để có thể sản xuất quanh năm và người dân tiếp tục được hỗ trợ  để phát triển trồng ngô sinh khối.

Theo Viện Nghiên cứu Ngô, những năm gần đây, với nhu cầu cấp thiết từ sản xuất về các giống ngô lấy sinh khối sử dụng làm thức ăn xanh cho gia súc, Viện Nghiên cứu Ngô đã đẩy mạnh nghiên cứu chọn tạo các giống ngô này. Viện đã đưa ra được một số giống ngô làm sinh khối có triển vọng như VN172, ĐH 17-5, đang được Bộ Nông nghiệp và PTNT công nhận cho sản xuất thử. Hai giống ngô này đã được trồng mô hình ở nhiều tỉnh như Sơn La, Hòa Bình, Vĩnh Phúc, Thái Bình, Thanh Hóa… Kết quả, hai giống này có năng suất sinh khối cao, đảm bảo chất lượng làm thức ăn xanh cho chăn nuôi, phục vụ nhu cầu sản xuất ở các tỉnh miền Bắc.

PGS.TS Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, nhấn mạnh, việc phát triển cây ngô sinh khối ở nước ta đang triển khai ở giai đoạn đầu, sản xuất còn phân tán, nhỏ lẻ, việc áp dụng cơ giới hóa còn thấp, kĩ thuật canh tác chưa cao. Các tỉnh phía Bắc nên tận dụng diện tích đất bỏ hoang trong vụ đông để trồng ngô sinh khối, chọn lọc những giống có năng suất cao. Cần rà soát công tác quy hoạch sản xuất ngô sinh khối gắn với thu mua, tiêu thụ, có cơ chế, chính sách riêng trong sản xuất ngô sinh khối để cây trồng này phát triển trong thời gian tới. Có cái nhìn cây ngô ở góc độ khác, khởi đầu cho một giai đoạn mới và làm cuộc cách mạng cho ngô sinh khối để đất khỏe, cây khỏe, vật nuôi khỏe, người sản xuất khỏe và người tiêu dùng khỏe.