Góp ý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi): Để phát triển du lịch nông thôn bền vững, cần có chính sách, cơ chế cụ thể

Tuy nhiên, chính sách về đất đai trong lĩnh vực này còn nhiều bất cập, rất cần phải được quy định rõ trong Luật Đất đai sửa đổi lần này, tạo tiền đề để du lịch nông nghiệp, nông thôn có điều kiện phát triển bền vững.

Nâng cao giá trị sản xuất và thu nhập

18 huyện, thị xã ở Hà Nội có nhiều dư địa và tiềm năng phát triển kinh tế nông nghiệp. Ba Vì, Sóc Sơn, Sơn Tây, Phú Xuyên, Thường Tín, Mỹ Đức,... có cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp đủ cả núi, sông, là những vùng quê trù phú. Bên cạnh đó, các địa phương này còn có nhiều làng nghề truyền thống, có nhiều sản vật gắn với truyền thống, văn hóa của địa phương, rất thuận lợi cho việc tổ chức hình thức du lịch nông nghiệp, nông thôn.

Nhiều làng quê nổi tiếng về du lịch như: xã Hồng Vân (huyện Thường Tín); Làng cổ Đường Lâm (thị xã Sơn Tây); Bát Tràng, Ninh Hiệp (huyện Gia Lâm)... đã và đang thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước, mở ra cơ hội phát triển du lịch làng...

Trên thực tế, nhiều địa phương đã có kế hoạch phát triển du lịch nông nghiệp bài bản, thu nhập của nông dân khá cao và ổn định. Điển hình như các xã Khai Thái (Phú Xuyên),  Hồng Vân (Thường Tín),   Tản Hồng (Ba Vì) đã vận dụng tốt vai trò của HTX trong phát triển các mô hình nông sản sạch, mang lại hiệu quả cao.

Theo ông Lê Tiến Xuân, Trưởng phòng Kinh tế huyện Phú Xuyên, trên địa bàn  có nhiều mô hình sản xuất nông nghiệp, tạo tiền đề cho phát triển du lịch nông nghiệp bài bản và mang lại thu nhập ổn định cho người dân. Huyện xác định phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn chính là giải pháp căn cơ để nâng cao giá trị sản xuất nông nghiệp và thu nhập cho người dân nông thôn.

Quang cảnh Hội nghị Giải pháp phát triển và xúc tiến đầu tư bất động sản du lịch nông nghiệp Việt Nam.

Còn Phó chủ tịch UBND huyện Ba Vì Nguyễn Quang Trung cho biết: Huyện đang tập trung thực hiện quy hoạch phát triển du lịch nông thôn đồng bộ với quy hoạch xây dựng NTM đối với từng xã. Quy hoạch không gian phát triển du lịch nông thôn cần gắn với đặc trưng sinh thái vùng, miền, chú trọng bảo tồn giá trị văn hóa - lịch sử. Phát triển du lịch nông thôn ở Ba Vì hướng đến khai thác sự sáng tạo, khác biệt về văn hóa, cảnh quan sinh thái để tạo ra những sản phẩm mới phù hợp với nhu cầu thị trường. Đặc biệt, cần chú trọng khai thác chuỗi giá trị du lịch trên cơ sở liên kết với các ngành, nghề, dịch vụ liên quan nhằm cung cấp đa dạng các trải nghiệm, thu hút, tăng chi tiêu và kéo dài thời gian lưu trú của du khách trong và ngoài nước.

PGS.TS Phạm Hồng Long (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận định, du lịch nông nghiệp góp phần thực hiện một số tiêu chí cơ bản trong  xây dựng NTM, như: tạo sinh kế, tăng thu nhập cho nông dân, nâng cao chất lượng cuộc sống tại nông thôn, gìn giữ nghề truyền thống, duy trì sản vật địa phương có giá trị, tích tụ đất đai và lực lượng lao động nông nghiệp lành nghề, quản lý chất lượng sản phẩm nông nghiệp, thu hút các nguồn vốn đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp và đa dạng hóa sản phẩm du lịch. Ngoài ra, du lịch nông nghiệp, nông thôn cũng góp phần mở rộng không gian du lịch, làm giảm áp lực, tránh tình trạng quá tải tại khu vực đô thị.

Tuy nhiên, Luật Đất đai 2013 còn nhiều điểm bất cập, rất cần phải được quy định rõ trong lần sửa đổi này, để cho du lịch nông nghiệp có điều kiện phát triển.

Cần phải có chính sách, cơ chế cụ thể

Bà Đặng Thị Cuối, Giám đốc HTX Rau hữu cơ công nghệ cao Cuối Quý (Đan Phượng - Hà Nội), chia sẻ: Trong quá trình sản xuất kinh doanh, chúng tôi gặp nhiều khó khăn, nhất là việc chuyển từ đất nông nghiệp sang loại hình khác là vấn đề rất khó giải quyết. Bên cạnh đó là vấn đề quy hoạch hay kêu gọi đầu tư... Thực tế mới chỉ có một số địa phương xây dựng cơ chế, chính sách riêng cho phát triển du lịch nông thôn. Hiện nay có nhiều mô hình du lịch cộng đồng, nhưng chủ yếu là tự phát vì chưa tiếp cận được chính sách đầu tư, chính sách đất đai... Để phát triển loại hình du lịch này, tôi nghĩ cần phải có chính sách, cơ chế đặc thù và đưa nó vào thực tiễn.

Giám đốc Công ty TNHH Rosa Valley Việt Nam Bùi Thị Thanh Hằng cho biết, mô hình kinh doanh homestay đã ra đời, tuy nhiên, do chưa có quy định của pháp luật nên các homestay này chỉ xây dựng trong phạm vi đất cho phép của mình mà không thể mở rộng được. Các homestay này có xây dựng và mở rộng thì hầu hết đều không được phép vì tất cả các công trình này đều xây dựng trên đất nông nghiệp.

Chủ tịch UBND xã Yên Bài (Ba Vì) chia sẻ: Mặc dù địa phương có địa hình phù hợp với phát triển du lịch nông nghiệp, phát triển sản xuất nhưng lại vướng vào việc chuyển đổi từ đất nông nghiệp sang loại hình khác. Cụ thể ở xã có hàng trăm hộ có đất thuộc nông - lâm trường, giao khoán cho người dân nhiều năm về trước, đến nay tuy sống qua nhiều thế hệ nhưng họ vẫn không được phép xây nhà, thế chấp vay vốn.., do là đất nông nghiệp. Thực tế này tồn tại nhiều năm chưa được các cơ quan có thẩm quyền giải quyết, nên việc phát triển kinh tế là rất khó khăn.

PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến (Đại học Luật Hà Nội) đánh giá nhiều loại hình du lịch nông nghiệp tại Việt Nam đang phát triển một cách tự phát, nhỏ lẻ, thiếu chiến lược. Một trong những nguyên nhân là do thiếu hành lang pháp lý để điều chỉnh và khuyến khích các nhà đầu tư có năng lực tham gia phát triển bất động sản du lịch nông nghiệp một cách bài bản, chuyên nghiệp, tạo cơ sở hạ tầng, cơ sở lưu trú nền tảng để thu hút và giữ chân du khách khi trải nghiệm, khám phá du lịch nông nghiệp.

Cục Du lịch cũng chỉ rõ các khó khăn, vướng mắc của kinh doanh du lịch nông nghiệp hiện nay; trong đó chủ yếu liên quan đến xây dựng các công trình phục vụ du lịch trên đất nông nghiệp và việc chuyển đổi từ đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp để xây dựng kết cấu hạ tầng phục vụ du lịch, đặc biệt là các công trình kiên cố như cơ sở lưu trú, nhà vệ sinh, khu dịch vụ nên không đáp ứng nhu cầu đa dạng của du khách, nhất là lưu trú qua đêm. Nhiều công trình phục vụ du lịch đã phải phá dỡ do xây dựng trên đất nông nghiệp, lâm nghiệp chưa được chuyển đổi mục đích sử dụng dẫn tới lãng phí...

Tạo động lực để phát triển du lịch nông thôn bền vững

Tại Hội nghị Giải pháp phát triển và xúc tiến đầu tư bất động sản du lịch nông nghiệp Việt Nam do Hiệp hội Bất động sản Việt Nam (VnRea) và Cục Du lịch  tổ chức mới đây, đại diện Vụ Đất đai (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho rằng, chính sách phát luật đất đai cần tiếp tục nghiên cứu về phân loại đất; quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất hỗn hợp trên đất nông nghiệp; điều kiện tách thửa đất nông nghiệp theo loại hình farmstay; cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với loại hình farmstay...

Homestay xây dựng trái phép tại huyện Sóc Sơn (Hà Nội).

Bộ Tài nguyên và Môi trường đã hoàn thiện hồ sơ dự án Luật Đất đai (sửa đổi), trong đó hướng đến tạo hành lang pháp lý cho mô hình kinh doanh nông nghiệp, nông thôn phát triển đúng hướng, đúng quy định và đảm bảo phát triển du lịch bền vững, sử dụng đất tiết kiệm, hiệu quả. Dự thảo này đã có quy định về việc sử dụng đất kết hợp nhiều mục đích khác nhau; dành 1 điều riêng quy định cụ thể về loại hình đất sử dụng đa mục đích.

Đánh giá lại một cách toàn diện về tiềm năng, thực trạng phát triển du lịch nông thôn, trang trại nông nghiệp làm dịch vụ du lịch, dịch vụ, để có bức tranh tổng toàn diện, từ đó đưa ra những chính sách thích hợp, tháo gỡ những vướng mắc còn tồn tại, đặc biệt là về cơ chế, chính sách cho người dân trong quá trình tiếp cận vốn, nâng cao năng lực sản xuất nông nghiệp, chuyên nghiệp hóa kinh doanh du lịch cho từng nông hộ đến các HTX nông nghiệp là trách nhiệm của các cơ quan, chức năng. Tạo cho du lịch nông thôn có sự phát triển mới, hướng đến khai thác sự sáng tạo, khác biệt về văn hóa, cảnh quan sinh thái để tạo ra những sản phẩm mới phù hợp với thị trường. Đặc biệt chú trọng khai thác chuỗi giá trị du lịch trên cơ sở liên kết với các ngành nghề, dịch vụ liên quan nhằm cung cấp đa dạng các trải nghiệm, thu hút du khách trong và ngoài nước, tạo động lực để phát triển du lịch nông thôn trong thời gian tới, rất cần phải sửa đổi trong dự thảo Luật Đất đai lần này.