Kiểm soát an toàn vệ sinh thực phẩm từ các cơ sở giết mổ

Giết mổ tập chung ở các địa phương còn thiếu hoặc chưa có

Nhu cầu tiêu thụ thực phẩm của người dân là rất cao, không chỉ có thịt gia súc mà ngay cả thịt gia cầm cũng vậy, vì thế người tiêu dùng mong muốn được mua thực phẩm bán tại các siêu thị, chợ truyền thống phải được giết mổ tại các CSGM tập trung, vừa đảm bảo được vệ sinh an toàn thực phẩm, vừa bải vệ được môi trường không bị ô nhiễm do hoạt động giết mổ này gây ra. Tuy nhiên trên thực tế các CSGM tập trung này còn thiếu, thậm chí nhiều địa phương còn không có những cơ sở giết mổ tập trung này, dẫn đến việc kiểm soát vệ sinh bảo đảm ATTP, ngăn ngừa dịch bệnh vẫn đang là thách thức đối với các cơ quan chức năng.

Nhiều CSGM tự phát hoạt động không đảm bảo an toàn VSTP

Bà Nguyễn Thu Thủy, Phó cục trưởng Cục Thú y, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) cho hay: Đến nay, cả nước có tổng cộng 463 CSGM động vật tập trung, 24.654 CSGM động vật nhỏ lẻ. Trong 463 CSGM động vật tập trung hiện có 447 cơ sở đang hoạt động (chiếm 96,5%), trong đó có 433/447 cơ sở được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện vệ sinh thú y và ATTP (chiếm 97%), còn lại 14 CSGM không đủ điều kiện hoạt động theo quy định.

Trong 433 CSGM động vật tập trung đang hoạt động (công suất giết mổ từ 50 con lợn, 200 con gia cầm trở lên/ngày) có 45 CSGM có dây chuyền giết mổ công nghiệp, thuộc các địa phương: Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Long An, Thanh Hóa, Tây Ninh, Nam Định, Hà Nam, Hải Dương, Bình Phước, Đồng Nai..., còn lại 388 CSGM theo hình thức tập trung (chiếm 90%) chủ yếu ở các địa bàn: Hà Nội, Thanh Hóa, Nghệ An, Đắk Lắk, Bà Rịa-Vũng Tàu, Bình Phước, Đồng Nai, Cần Thơ, Kiên Giang...

Hiện còn không ít địa phương như: Điện Biên, Lai Châu, Sơn La, Ninh Bình, Yên Bái, Bắc Kạn, Cao Bằng, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Gia Lai, Quảng Ngãi, Khánh Hòa, Bình Thuận, Vĩnh Long... không có CSGM tập trung. Cả 433 CSGM động vật tập trung hiện đã được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện vệ sinh thú y, ATTP và đều được nhân viên thú y thực hiện kiểm soát giết mổ theo quy định (trong đó 7 CSGM động vật xuất khẩu, hỗn hợp xuất khẩu tiêu dùng nội địa, 426 CSGM động vật phục vụ tiêu dùng trong nước).

Hiện nay cả nước có 24.654 CSGM động vật nhỏ lẻ, giảm khoảng 5.000 cơ sở so với năm 2015. Tuy nhiên, chỉ 7.362 cơ sở có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh, còn lại 17.292 cơ sở (chiếm 70,1%) không có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh và không được chính quyền địa phương cho phép hoạt động. Chỉ 4.574 cơ sở có nhân viên thú y thực hiện kiểm soát giết mổ theo quy định (đạt 62,1% số cơ sở có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh).

Với số lượng CSGM không có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh lên đến 17.292 cơ sở (chiếm 70,1%) hầu hết là những CSGM nhỏ lẻ, mất vệ sinh an toàn thực phẩm là hiện hữu, đồng thời cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ phát sinh và lây lan dịch bệnh, gây mất ATTP và ô nhiễm môi trường.

Thiếu CSGM tập trung nguyên nhân do đâu

Một trong những nguyên nhân các CSGM tập trung ở các địa phương còn thiếu, hoặc không có CSGM tập trung, đó là các CSGM tập trung không thể cạnh tranh được với các CSGM không phép, tỉnh Đồng Nai là một trong những tỉnh mà các CSGM tập trung đang phải hoạt động cầm chừng, hoặc rơi vào cảnh thua lỗ.

Đồng Nai đã quy hoạch xây dựng mạng lưới cơ sở giết mổ động vật tập trung trên địa bàn tỉnh đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Hiện nay, số cơ sở giết mổ được đầu tư chưa đủ về số lượng so với lộ trình đề ra nhưng nhiều doanh nghiệp (DN), cơ sở giết mổ được cấp phép lại đang hoạt động cầm chừng, rơi vào cảnh thua lỗ.

Giết mổ gia súc tại nhà máy của Tập đoàn Masan tại tỉnh Hà Nam. (ảnh báo QĐND)

Theo báo cáo của Sở NN-PTNT, ngành thú y đang quản lý 45 cơ sở giết mổ động vật trên địa bàn toàn tỉnh. Trong đó có 40 cơ sở thuộc mạng lưới giết mổ tập trung và 5 cơ sở giết mổ tạm thời với công suất giết mổ bình quân 1 ngày từ 1,9-2,1 ngàn con heo, 37-40 ngàn con gà, 50-60 con trâu, bò.

Theo mạng lưới cơ sở giết mổ động vật tập trung tỉnh Đồng Nai đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, toàn tỉnh sẽ có 58 cơ sở giết mổ. Nhưng kết quả đến thời điểm hiện tại, chỉ mới xây dựng được 44 cơ sở; trong đó, chỉ có 40 cơ sở đang hoạt động, 4 cơ sở đã ngưng hoạt động.

Theo lộ trình đề ra, giai đoạn 2021- 2022, toàn tỉnh đầu tư hoàn thành và đưa vào hoạt động thêm 8 cơ sở thuộc mạng lưới giết mổ, nhưng đến nay mới chỉ xây dựng xong 1 cơ sở trên địa bàn TP.Biên Hòa. Toàn tỉnh còn 5 cơ sở giết mổ tạm thời chờ di dời vào các cơ sở giết mổ tập trung thuộc mạng lưới.

Về hoạt động giết mổ động vật, có một nghịch lý tuy thiếu về số lượng cơ sở giết mổ được đầu tư theo quy hoạch nhưng đa số các cơ sở giết mổ được cấp phép hoạt động không hết công suất, thậm chí cầm chừng vì không cạnh tranh được với giết mổ lậu.

Giám đốc Công ty TNHH Thy Thọ (TP.Long Khánh) Nguyễn Quang Thọ cho biết, thời điểm hoạt động tốt, trung bình mỗi ngày DN giết mổ khoảng 250 con heo cung cấp ra thị trường trong và ngoài tỉnh. Hiện DN giết mổ chỉ vài chục con heo/ngày đêm, thấp hơn nhiều so với công suất thiết kế. Nguyên nhân do thị trường tiêu thụ chậm và khó cạnh tranh với nạn giết mổ lậu đang có chiều hướng gia tăng mạnh vào những tháng cuối năm.

Theo ông Thọ: “DN đang hoạt động cầm chừng ở mức không có lợi nhuận, thậm chí thua lỗ vì chi phí đầu vào quá cao do công suất giết mổ giảm nhưng công ty vẫn phải gánh chi phí vận hành dây chuyền giết mổ đến công lao động chỉ tăng không giảm”.

Tạo điều kiện để các CSGM tập trung phát triển

Hiện nay, các CSGM tập trung trong nước chủ yếu là của các tập đoàn, công ty quy mô lớn hoặc liên doanh với nước ngoài đầu tư giết mổ trên dây chuyền công nghiệp; có quy trình giết mổ, sơ chế, chế biến hiện đại; có hệ thống kho lạnh để bảo quản sản phẩm động vật sau khi giết mổ trong cùng một khu vực sản xuất bảo đảm vệ sinh thú y, ATTP và bảo vệ môi trường. Đó là các doanh nghiệp: Masan, CP, Koyu & Unitek, Japfa, Marvin, De Heus, Dabaco, GreenFeed, Pacow, Vissan,... sản xuất thịt theo tiêu chuẩn thịt mát. Trong đó, một số doanh nghiệp đầu tư nhà máy giết mổ, sơ chế, chế biến hiện đại phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

Ông Lê Đình Hà Thanh, Phó chi cục trưởng Chi cục Chăn nuôi và Thú y TP Hồ Chí Minh chia sẻ, hiện thành phố đã đưa vào hoạt động 5 nhà máy giết mổ gia súc công nghiệp, đây được coi là bước đột phá của địa phương trong công tác quản lý và kiểm soát giết mổ động vật nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, chế biến thực phẩm cho các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm trên địa bàn và định hướng xuất khẩu. Còn lại, phần lớn các CSGM tập trung hoạt động theo hình thức tập trung giết mổ (trong cùng một địa điểm, chủ cơ sở phân lô từng dây chuyền có công suất giết mổ nhỏ hoặc chia ô cho hộ giết mổ nhỏ thuê).

Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Phùng Đức Tiến cho rằng: Thịt động vật trên cạn chiếm tỷ trọng tiêu dùng lớn trong đời sống xã hội hiện nay. Việc kiểm soát giết mổ động vật có vai trò rất quan trọng trong bảo đảm vệ sinh ATTP, phòng ngừa nguy cơ lây lan dịch bệnh trên động vật từ giết mổ, lây lan dịch bệnh từ động vật sang người (cúm A/H5N1). Vì vậy, thời gian tới, các địa phương cần tiếp tục thực hiện nghiêm Chỉ thị số 02/CT-TTg ngày 14-1-2023 của Thủ tướng Chính phủ nhằm bảo đảm vệ sinh ATTP từ động vật, bảo vệ sức khỏe của người dân, bảo đảm chất lượng sản phẩm xuất khẩu từ động vật.

Mặt khác, để tiến tới không còn các CSGM nhỏ lẻ, thủ công, các địa phương cần vào cuộc tích cực hơn nữa, xử lý nghiêm những trường hợp vi phạm, nhất là việc tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này. Bộ NN-PTNT sẽ xây dựng, ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với loại hình CSGM nhỏ lẻ, phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương.

Thiết nghĩ, việc kiểm soát giết mổ gia súc, gia cầm tập trung là đòi hỏi từ thực tiễn nhằm bảo đảm vệ sinh ATTP, ngăn ngừa nguy cơ lây lan dịch bệnh. Để khuyến khích, hỗ trợ các CSGM gia súc, gia cầm tập trung, rất cần các cơ chế, chính sách về thuế, nguồn vốn tín dụng, lãi suất, đất đai để xây dựng CSGM... Như vậy, Việt Nam mới sớm có một hệ thống CSGM tập trung, bảo đảm vệ sinh ATTP, ngăn ngừa dịch bệnh lây lan, phát sinh, bảo vệ sức khỏe của người tiêu dùng.