Cơ giới hóa để vùng ĐBSCL sản xuất trái cây theo hướng hàng hóa, xuất khẩu

Hiệu quả cao

Gần đây, nhà vườn khu vực ĐBSCL đã đẩy mạnh việc áp dụng cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp nói chung và trái cây nói riêng. Thể hiện rõ nhất là việc sử dụng máy móc thay lao động thủ công trong khâu làm đất, lên liếp, phun tưới nước, bón phân và vận chuyển khi thu hoạch. 

Cơ giới hóa trong khâu thu hoạch trái cây tại huyện Cái Bè, Tiền Giang.

Nổi bật trong thiết kế vườn để trồng cây ăn quả đã ứng dụng cơ giới như máy cày, máy cuốc, máy xới,... giúp tiết kiệm 30-35% thời gian và 20-25% chi phí vận hành. Đa số các vườn cây ăn trái đều có hệ thống tưới bán hay tự động, lắp đặt các máy bơm điện và hệ thống ống dẫn nước, vòi phun tự động. Nhà vườn chỉ cần bật cầu dao đóng điện hay cài đặt qua bộ hẹn giờ tưới hoặc điều khiển tưới bằng điện thoại thông minh là vườn cây được tưới nước đủ đầy. Tùy vào điều kiện kinh tế của chủ vườn mà có thể trang bị hệ thống tưới nhỏ giọt tiết kiệm nước, tưới kết hợp bón phân, camera giám sát vườn, máy cắt tỉa, tạo tán, tạo hình.

Hiện nay, nhà vườn sử dụng một số thiết bị như máy cắt cỏ chạy bằng năng lượng (máy tự vận hành và có động cơ 2-3 mã lực), máy cắt bụi đã phát huy hiệu quả cắt cỏ từ vườn cây ăn quả trong thời gian ngắn hơn. Riêng phun thuốc bảo vệ thực vật bằng máy phun áp lực hoặc cần phun cầm tay bán tự động hay bằng máy bay không người lái mang lại hiệu quả từ 50-70%.

Hai huyện Cai Lậy, Cái Bè và thị xã Cai Lậy (tỉnh Tiền Giang) trồng trên 15.000ha cây sầu riêng chuyên canh; nhà vườn bước đầu đã ứng dụng 100% cơ giới hóa vào việc tưới cây, phun thuốc bảo vệ thực vật cho vườn cây. Ông Dương Văn Đây, chủ 2ha vườn cây sầu riêng tại xã Ngũ Hiệp (huyện Cai Lậy) cho biết, nhờ áp dụng cơ giới hóa vào khâu chăm sóc nên cả khu vườn chỉ thuê mướn vài lao động thường xuyên.

“Vườn tôi có một số công việc đã làm cơ giới hóa, một số làm thủ công như: lĩnh vực tưới tiêu 100%, mình ngồi nhà điều khiển luôn, phun xịt bằng máy chạy điện. Đúng ra làm cơ giới hóa tiện lợi hơn chứ phun xịt thủ công như trước làm không nổi. Làm cơ giới phải từng bước vì diện tích vườn mình không lớn, một số việc phải làm thủ công”, ông Đây cho biết.

Xuất hiện nhiều “kỹ sư chân đất”, “nhà nông sáng chế”

Thời gian qua, ngoài việc cung ứng, giới thiệu các loại hình cơ giới tiên tiến, hiện đại của các nước trên thế giới phục vụ cơ giới hóa sản nông nghiệp của ngành chức năng, tại vùng ĐBSCL đã xuất hiện nhiều “kỹ sư chân đất”, “nhà nông sáng chế”, các cơ sở cơ khí sáng tạo ra các loại nông cụ hữu ích giải phóng sức lao động của con người. Nổi bật như: máy vệ sinh trái sapôchê (hồng xiêm) của anh Trần Huỳnh Long (ấp Tây, xã Kim Sơn, huyện Châu Thành, Tiền Giang), kéo cắt tỉa đa năng của nhà vườn Lê Phước Lộc (xã An Hữu, huyện Cái Bè, Tiền Giang) đã được xây dựng nhãn hiệu hàng hóa độc quyền và ứng dụng rộng rãi rất hữu ích.

Theo ông Huỳnh Quang Đức, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Bến Tre, công tác cơ giới hóa muốn thành công thì phải có cơ chế, chính sách huy động cả xã hội cùng tham gia, nhất là phải đẩy mạnh mô hình sáng chế, cải tiến kỹ thuật, sản xuất, chế tạo ra các dụng cụ, phương tiện cơ giới phù hợp với điều kiện vườn cây từng địa phương.

“Cơ giới hóa để phát triển thì mình phải tạo điều kiện cho xã hội cùng tham gia. Mình phải kích động nguồn lực của xã hội cùng tham gia, miễn sao người ta có lợi thì sẽ đầu tư làm. Nên có chính sách bảo hộ sáng kiến của người ta, không để bị mai một. Thứ hai là phải tạo điều kiện cho người ta đầu tư phát triển rộng ra, trở thành nghề. Cơ giới hóa của mình chưa mạnh không phải là do thiếu sáng tạo, cái sáng tạo của người dân mình rất lớn, về mặt công nghệ, nguồn vốn mình chưa đủ sức”, ông Đức cho biết thêm.

Cơ giới hóa, hướng đi tất yếu

Thực tế cho thấy, cơ giới hóa là hướng đi tất yếu của nền nông nghiệp hiện đại, phù hợp với sản xuất hàng hóa, nâng cao chất lượng phục vụ xuất khẩu. Tuy nhiên, cơ giới hóa vùng ĐBSCL cũng còn nhiều hạn chế như: chưa có nhiều chủng loại máy, thiết bị đáp ứng yêu cầu của sản xuất, làm việc hiệu quả và phù hợp với thực tế sản xuất; năng lực tài chính của các hộ dân, doanh nghiệp còn khiêm tốn, trong khi thời gian sử dụng máy trong năm ít, dẫn đến hiệu quả sử dụng máy thấp. Đầu tư kinh phí cho nghiên cứu, nhất là cho lĩnh vực cơ giới hóa phục vụ sản xuất nông nghiệp thời gian qua còn ít, chưa đáp ứng được yêu cầu ngày một cao và đa dạng của sản xuất. Quy mô sản xuất trái cây còn nhỏ lẻ, manh mún, các hộ nông dân vẫn là chủ thể sản xuất chính. Quy trình sản xuất, kỹ thuật canh tác chưa đồng bộ, khả năng đầu tư của chủ thể sản xuất cho cơ giới hóa còn hạn chế và kết cấu hạ tầng nông thôn chưa phát triển đồng bộ.

Để cơ giới hóa thành công, cần có giải pháp đồng bộ từ tư duy, nhận thức của nhà vườn, doanh nghiệp đến sự quan tâm, hỗ trợ của nhà nước, nhà khoa học về các vấn đề đất đai, tài chính, khoa học kỹ thuật. Vườn cây áp dụng cơ giới hóa phải trồng theo quy hoạch, trồng tập trung để phát triển thành vùng chuyên canh; hoàn chỉnh hệ thống thủy lợi nội đồng, cống tưới tiêu nước, đảm bảo thoát nước trong mùa mưa lũ và chủ động ngăn chặn xâm nhập mặn trong mùa khô; nâng cấp cơ sở hạ tầng, cầu, đường giao thông, hệ thống điện. Các doanh nghiệp cần đầu tư về nguồn nhân lực trình độ chuyên môn cao, thường xuyên đổi mới thiết bị, dây chuyền công nghệ tiên tiến, hiện đại và đồng bộ để nâng cao công suất bảo quản, chế biến trái cây; đa dạng hóa sản phẩm chế biến để giải quyết đầu ra cho trái cây.

Ông Võ Hữu Thoại, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu Cây ăn quả miền Nam cho rằng, giải pháp canh tác là điều kiện tiên quyết trong cơ giới hóa sản xuất trái cây: “Giải pháp thứ nhất là cây giống chất lượng cao thích ứng với biến đổi khí hậu. Viện đã lai tạo thành công cho 13 giống mới và 13 cây đầu dòng. Giải pháp   thứ hai là về quy hoạch, thiết kế phải sử dụng cơ giới để đào hố trồng cây, kích thước mương liếp nên thiết kế phù hợp để trữ nước trong mùa nắng và thuận tiện trong việc áp dụng cơ giới hóa nên trồng trong kiểu hình vuông và di chuyển trên liếp. Khoảng cách giữa các hàng nên thiết kế rộng trên 2 mét để sử dụng các thiết bị, máy móc trong chăm sóc và thu hoạch. Áp dụng các giải pháp lỹ thuật trong chăm sóc như: sử dụng hệ thống tưới bán tự động, hệ thống tưới kết hợp bón phân, hệ thống tưới nhỏ giọt”.

Hiện nay, các bộ, ngành, nhất là Bộ Nông nghiệp và PTNT, Bộ Khoa học và Công nghệ đang đẩy mạnh chương trình cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp, trong đó có sản xuất trái cây vùng ĐBSCL. Đi đôi với đó là nhiều giải pháp, biện pháp hỗ trợ để hoạt động này đi vào thực chất, giúp nhà vườn và doanh nghiệp áp dụng đạt hiệu quả hơn.

Ông Nguyễn Đức Long, Phó viện trưởng Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch (Bộ Nông nghiệp và PTNT), cho biết, để thực hiện cơ giới hóa vùng ĐBSCL cũng như cả nước cần có các chính sách bỗ trợ kèm theo về tài chính, cơ chế, nguồn nhân lực, đất đai...

Với sự quan tâm, hỗ trợ của các cơ quan hữu quan, sự nỗ lực của doanh nghiệp, nhà vườn, tin rằng thời gian tới, hoạt động cơ giới hóa trong sản xuất trái cây vùng ĐBSCL sẽ ngày càng phát triển đồng bộ và hiệu quả hơn; ứng dụng các thành tựu khoa học - kỹ thuật vào sản xuất sẽ đem lại lợi ích về nhiều mặt, góp phần nâng cao giá trị ngành trái cây của Việt Nam.