Điều kiện cần và đủ để kinh tế vườn phát huy hiệu quả

Để phát huy thế mạnh kinh tế vườn, các tỉnh trong vùng đã và đang chủ động triển khai nhiều giải pháp.

Chuyển đổi cơ cấu cây trồng, hình thành vùng chuyên canh

Xác định vai trò, tầm quan trọng của nông nghiệp, nhất là của kinh tế vườn, nhiều tỉnh ở trung du miền núi phía Bắc đã xác định khai thác tiềm năng để phát triển kinh tế vườn theo lợi thế là chủ trương lớn, xây dựng các đề án phát triển sản xuất nông nghiệp nói chung, kinh tế vườn nói riêng.

Tại Sơn La, giai đoạn 2021-2025, tỉnh này xác định tiếp tục đẩy mạnh phát triển cây ăn quả thành ngành công nghiệp sản xuất hàng hóa lớn, có khả năng cạnh tranh quốc tế cao, thông qua các doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hợp tác xã, nhân rộng các mô hình trồng cây ăn quả mang lại hiệu quả kinh tế cao, đem lại thu nhập ổn định cho người dân. Phấn đấu đến năm 2025, toàn tỉnh có 105.000ha cây ăn quả, sản lượng đạt 600.000 tấn.

Nhà máy chế biến hoa quả tươi và thảo dược Vân Hồ (Sơn La) của Tập đoàn TH đi vào sản xuất giai đoạn 1 (2020-2025) với công suất chế biến 300 tấn rau, hoa quả, thảo dược, giải quyết được 15.000ha vùng nguyên liệu.

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Bắc Giang lần thứ XIX, nhiệm kỳ 2020-2025, xác định, phát triển nông nghiệp làm nền tảng bảo đảm cho phát triển kinh tế - xã hội và phấn đấu đến năm 2030, Bắc Giang là trọng điểm nông nghiệp quốc gia, đứng đầu miền Bắc.

Hay tại Tuyên Quang, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII chọn lĩnh vực nông nghiệp là một trong ba khâu đột phá.

Kinh tế vườn ở Trung du miền núi phía Bắc: Tiềm năng lớn nhưng chưa được khai thác hiệu quả

Để thực hiện mục tiêu đề ra, Sơn La xác định tập trung phân loại, xác định diện tích cây trồng có lợi thế theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, phát triển cây trồng hàng hóa, quy mô lớn. Thực hiện tốt việc chuyển đổi đất trồng cây kém hiệu quả, đất có độ dốc quá lớn sang trồng các loại cây khác hiệu quả hơn. Đẩy mạnh nghiên cứu, khảo nghiệm, thử nghiệm đưa vào sản xuất, kinh doanh các giống cây trồng mới có năng suất cao, chất lượng tốt, có khả năng chống chịu sâu bệnh; thích ứng biến đổi khí hậu và đáp ứng với yêu cầu đa dạng hóa thị trường.

Theo lãnh đạo Sở Nông nghiệp và PTNT Bắc Giang, tỉnh xác định phải thúc đẩy chuyển đổi số trong phát triển nông nghiệp, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ. Xây dựng bộ dữ liệu để số hóa toàn bộ các vùng sản xuất tập trung, gắn với sổ nhật ký điện tử để truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Ứng dụng công nghệ cao, công nghệ số, công nghệ sinh học, công nghệ thông tin, cơ giới hóa trong quá trình sản xuất, thu hoạch, chế biến, bảo quản và tiêu thụ sản phẩm. Đặc biệt, tổ chức lại sản xuất theo hướng hợp tác, liên kết chặt chẽ theo chuỗi giá trị, nâng cao giá trị gia tăng, nhất là tại các vùng sản xuất tập trung, chuyên canh các sản phẩm chủ lực.

Theo Bộ Nông nghiệp và PTNT, giai đoạn 2021 - 2025, vùng trung du miền núi Bắc Bộ sẽ hướng đến xây dựng nền nông nghiệp hàng hóa theo hướng hiện đại, sản xuất an toàn, hữu cơ, hợp tác, liên kết theo chuỗi giá trị bền vững. Trong đó, chú trọng phát triển các cây trồng có lợi thế của vùng, tổ chức sản xuất hàng hóa lớn gắn với chế biến và thị trường tiêu thụ nhằm tạo ra sản phẩm có thương hiệu, giá trị và sức cạnh tranh cao trên thị trường. Tích tụ đất đai để phát triển các vùng cây ăn quả tập trung quy mô lớn thông qua các hình thức đất sản xuất, góp đất thông qua HTX hoặc liên kết với doanh nghiệp, chuyển nhượng quyền sử dụng đất cần có chính sách thống nhất, đồng bộ.

Chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, công nghệ mới

Theo lãnh đạo Sở Nông nghiệp và PTNT Sơn La, sau khi chuyển đổi cơ cấu cây trồng, hình thành các vùng chuyên canh, cần triển khai áp dụng thực hành nông nghiệp tốt (VietGAP, GlobalGAP) và phát triển sản xuất nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ và các tiêu chuẩn được cấp chứng nhận phục vụ xuất khẩu nông sản; thực hiện tốt các biện pháp phát triển bền vững trong sản xuất nông nghiệp. Xây dựng và áp dụng quy trình kỹ thuật đồng bộ phù hợp với từng đối tượng cây trồng để nâng cao chất lượng, giảm chi phí đầu vào, đảm bảo an toàn thực phẩm; bảo vệ và nâng  độ phì nhiêu của đất; công nghệ bảo quản, chế biến nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất, gia tăng giá trị.

Để làm được việc này, cần tăng cường công tác đào tạo, tập huấn cho cán bộ, công chức, viên chức trong phát triển vùng sản xuất ứng dụng công nghệ cao, công nghệ thông minh; xây dựng lực lượng cán bộ kỹ thuật để hướng dẫn nông dân sản xuất theo đúng quy trình, các tiêu chuẩn được cấp chứng nhận sản xuất an toàn, bền vững.

Đại diện Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Tuyên Quang cho rằng, cần đa dạng hóa các hình thức khuyến nông, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, công nghệ mới cho các HTX, trang trại, nông dân ứng dụng trong sản xuất để nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng yêu cầu thị trường. Hỗ trợ nông dân kết nối với các doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ sản phẩm. Nâng cao năng lực tư vấn và dịch vụ khuyến nông của Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp các huyện, thành phố về liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị sản phẩm.

Kinh tế vườn ở Trung du miền núi phía Bắc: Lợi thế và giải pháp

Đào tạo nghề cho lao động nông nghiệp, nông thôn gắn với nhu cầu của thị trường, đáp ứng yêu cầu của quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế khu vực nông thôn. Tăng cường công tác đào tạo nghề gắn với chuyển giao công nghệ mới, bồi dưỡng kiến thức về thị trường, thương mại nông sản, sản xuất theo tiêu chuẩn, quy chuẩn nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp công nghệ cao và thực hiện chương trình OCOP… cho các HTX, trang trại, nông dân; liên doanh, liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp theo chuỗi giá trị.

Còn theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Lê Minh Hoan, để thực hiện tốt các nhiệm vụ, giải pháp phát triển nông nghiệp vùng trung du và miền núi Bắc Bộ theo hướng hàng hóa, sản xuất an toàn, sạch, hữu cơ, xanh, đặc sản, cần đến nguồn lực con người - sự tham gia tích cực của người nông dân, của đồng bào dân tộc thiểu số, cộng đồng dân cư với vai trò chủ thể.

Chính yếu tố con người mới thật sự là động lực, xung lực tạo bước đột phá mạnh mẽ cho khu vực còn nhiều gian khó, điều kiện còn hạn chế này. Vì vậy, cần có những kế hoạch cập nhật kiến thức, hướng dẫn người dân thông qua đội ngũ khuyến nông cơ sở, ngay tại bản làng nhằm nhanh chóng xây dựng đội ngũ những người nông dân, người làm vườn chuyên nghiệp.

Song song đó, có chính sách phát huy vai trò đầu tàu của những nhân tố năng động như doanh nghiệp khởi nghiệp quy mô vừa và nhỏ để dẫn dắt tiếp cận các mô hình mới. Đồng thời, khuyến khích sự thay đổi tích cực của người nông dân, đồng bào dân tộc thiểu số, cộng đồng dân cư trong cách nghĩ, cách làm, từ thói quen, tập quán sinh hoạt hàng ngày cho tới cách thức sản xuất, kinh doanh nông nghiệp ở vùng trung du và miền núi Bắc Bộ.

Xây dựng thương hiệu, đẩy mạng quảng bá sản phẩm

Để tiêu thụ sản phẩm, đặc biệt để sản phẩm mang lại giá trị kinh tế cao thì việc xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu, cùng với đó, đẩy mạnh quảng bá giới thiệu sản phẩm là việc làm hết sức quan trọng. Sơn La xác định, phải tăng cường và đổi mới các hoạt động quảng bá, giới thiệu sản phẩm nông sản; mở rộng thị trường tiêu thụ các sản phẩm nông sản, nhất là các sản phẩm chế biến nông sản đóng gói tại tỉnh thông qua các hội chợ, hội nghị, diễn đàn thương mại xúc tiến đầu tư; hỗ trợ xây dựng chỉ dẫn địa lý, thương hiệu cho các mặt hàng nông sản của tỉnh.

Trong khi đó, tỉnh Bắc Giang lại đẩy mạnh xúc tiến tiêu thụ sản phẩm nông sản; tăng cường các hoạt động kết nối cung - cầu, liên kết với các tập đoàn, tổng công ty, các thành phố lớn để khơi thông, mở rộng thị trường tiêu thụ nội địa với gần 100 triệu dân; tháo gỡ khó khăn trong xuất khẩu vào thị trường truyền thống Trung Quốc và mở rộng xuất khẩu tới các thị trường mới như: Mỹ, châu Âu, Nhật Bản.

Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và PTNT Tuyên Quang cho biết, sẽ triển khai các giải pháp để tiếp tục giữ vững thương hiệu, không ngừng củng cố và nâng cao thương hiệu nông sản. Hỗ trợ xây dựng chỉ dẫn địa lý, chứng nhận sản phẩm. Tăng cường quản lý chặt chẽ quy trình sản xuất an toàn và kiểm tra chất lượng, truy suất nguồn gốc sản phẩm. Cùng với đó, xây dựng các hoạt động truyền thông, maketing, quảng bá thương hiệu sản phẩm.

Tổ chức các Hội chợ Xúc tiến thương mại nông nghiệp, giới thiệu sản phẩm nông nghiệp OCOP, đa dạng các hình thức giới thiệu sản phẩm nông nghiệp OCOP, sản phẩm đặc sản địa phương tại các hội nghị, nơi có hoạt động thương mại, giao lưu văn hóa, du lịch. Xây dựng các cửa hàng giới thiệu và cung ứng sản phẩm trong chuỗi có truy suất nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm; hỗ trợ các cơ sở sản xuất, kinh doanh mở cửa hàng, tham gia các hội chợ, sàn giao dịch nhằm quảng bá thương hiệu, sản phẩm từ chuỗi.

Chính sách về vốn

Đặc thù trong phát triển kinh tế vườn là cần nguồn vốn lớn để đầu tư về giống, phân bón, cơ sở sản xuất, máy móc chế biến… Do vậy, người sản xuất cần cơ chế về vốn để họ dễ tiếp cận chính sách ưu đãi. Để giải quyết vấn đề này, tỉnh Sơn La cho biết, đang nghiên cứu, rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các quy định, chính sách như: các chính sách liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản, xây dựng vùng sản xuất hàng hóa ứng dụng công nghệ cao tập trung; hỗ trợ phát triển vùng trồng áp dụng quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp hữu cơ; tái canh; phát triển bền vững, xuất khẩu nông sản.

Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và PTNT Bắc Giang cho biết, tỉnh đang hoàn thiện, bổ sung xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp theo hướng khắc phục tình trạng dàn trải, chuyển từ hỗ trợ trực tiếp sang kết hợp với hỗ trợ gián tiếp, tập trung vào các sản phẩm chủ lực và địa bàn trọng điểm; hỗ trợ lãi suất tín dụng; hỗ trợ nâng cao chất lượng nông sản, tổ chức lại sản xuất theo hướng trang trại quy mô lớn; hỗ trợ các cơ sở bảo quản, chế biến sâu; hỗ trợ chuyển đổi số trong nông nghiệp, đặc biệt là ứng dụng công nghệ 4.0 vào sản xuất. Nâng mức đầu tư từ ngân sách cho phát triển nông nghiệp tăng gấp 2 lần so với giai đoạn 2011-2020.

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, một trong những nguyên nhân liên kết vùng thời gian qua chưa đạt được hiệu quả là do thể chế về tổ chức cấp hành chính chưa có chính quyền vùng, ngân sách vùng, cơ chế liên kết điều phối vùng. Từ đó, dẫn đến một số địa phương gặp phải vấn đề “xung đột lợi ích”; chưa xem xét việc phối hợp trong lợi ích tổng thể của cả vùng, “mạnh ai nấy làm” nên xảy ra tình trạng không bổ sung, hỗ trợ lẫn nhau phát triển mà còn làm giảm động lực tăng trưởng.

Để nâng cao chất lượng nông sản, tỉnh Tuyên Quang có nhiều chính sách hỗ trợ nhà vườn sản xuất theo VietGAP, Global GAP, hữu cơ.

Đẩy mạnh chế biến sâu, mở rộng thị trường tiêu thụ

Phần lớn nông sản của Việt Nam nói chung, sản phẩm kinh tế vườn nói riêng, trong đó có vùng trung du miền núi phía Bắc, chủ yếu là tiêu thụ tươi, dẫn tới giá trị mang lại chưa cao, đặc biệt khi dịch Covd-19 bùng phát, khiến nhiều mặt hàng tiêu thụ gặp khó. Do vậy, việc đẩy mạnh chế biến sâu, mở rộng thị trường tiêu thụ được xem là việc làm sống còn.

Phát triển công nghiệp chế biến nông sản gắn với phát triển các vùng sản xuất nguyên liệu tập trung. Đa dạng hóa sản phẩm chế biến, tăng tỷ trọng chế biến sâu, chế biến tinh, đáp ứng yêu cầu của thị trường tiêu thụ, bảo vệ môi trường. Thu hút các cơ sở chế biến nông sản tập trung quy mô công nghiệp, đảm bảo tiêu thụ nguyên liệu nông sản để chế biến và xử lý chất thải bảo vệ môi trường sinh thái.

Đặc biệt, tổ chức đàm phán với các nước để mở rộng thị trường xuất khẩu, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tìm hiểu thị trường, ký kết hợp đồng tiêu thụ nông sản sang thị trường các nước. Đẩy mạnh việc nắm bắt thông tin liên quan đến hiệp định để đáp ứng yêu cầu đòi hỏi khắt khe liên quan quy tắc xuất xứ, quy định liên quan vệ sinh, môi trường, lao động và quy trình công nghệ xuất khẩu nông sản.

Để mang lại giá trị cao cho các sản phẩm, theo Bộ Nông nghiệp và PTNT, vùng trung du miền núi phía Bắc cần chỉ đạo sản xuất theo hình thức hợp tác liên kết, quy mô lớn theo chuỗi giá trị giữa nông dân, doanh nghiệp và các đối tác kinh tế khác. Đồng thời, cần tạo điều kiện để các hợp tác xã tham gia chuỗi giá trị nông sản. Chú trọng đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, phát triển các thị trường tiềm năng, đặc biệt cần quan tâm đến các thị trường trọng điểm như: Trung Quốc, Mỹ, EU, Nhật Bản...

Tăng cường năng lực nghiên cứu, dự báo và thông tin thị trường, giá cả và phổ biến thông tin để các tổ chức kinh tế, người sản xuất nắm bắt và kịp thời xác định được các kế hoạch sản xuất, tiêu thụ sản phẩm một cách nhanh nhạy. Ngoài ra, cần ưu tiên đầu tư các dự án nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ cho các sản phẩm chủ lực, mũi nhọn; hỗ trợ cho việc xây dựng thương hiệu, đăng ký chỉ dẫn địa lý, tem nhãn nhận diện và truy xuất nguồn gốc sản phẩm,... nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường thế giới.