Cây ăn quả, thế mạnh mới của nông nghiệp Tây Nguyên

Nhiều tiềm năng

Với lợi thế thổ nhưỡng, khí hậu thuận lợi, nguồn nước tưới ổn định, Tây Nguyên có nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển những vùng chuyên canh cây ăn quả lớn.

Tây Nguyên hiện có trên 35.000ha cây ăn quả lâu năm các loại, trong đó, Đắk Lắk là một trong những địa phương có diện tích cây ăn quả nhiều nhất với trên 12.000 ha. Đáng lưu ý, các loại cây ăn quả chủ lực của Đắk Lắk, mang lại hiệu quả kinh tế cao, chủ yếu là sầu riêng với gần 3.000ha, sản lượng 44.000 tấn quả/năm; bơ gần 3.000ha, sản lượng từ 35.000 tấn/năm trở lên.

Công ty cổ phần Xuất - Nhập khẩu bơ Tây Nguyên có trụ sở tại huyện Krông Pắk, sau 4 năm thành lập và đi vào hoạt động, đã liên kết với nhà vườn 5 tỉnh Tây Nguyên trồng hơn 1.000ha bơ, 80% diện tích này đã cho thu hoạch. Năm 2018, công ty chế biến hơn 10.000 tấn bơ các loại cung cấp cho thị trường trong nước và một phần xuất khẩu sang Hồng Kông (Trung Quốc), Thụy Điển, Trung Quốc, Ả Rập.

Theo ông Trần Minh Hải (Công ty cổ phần Xuất - Nhập khẩu bơ Tây Nguyên), riêng nhu cầu nội địa hiện nay một năm đã là 80.000 tấn; thị trường xuất khẩu các năm tới khá triển vọng, bao gồm châu Âu, Trung Đông, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và một số nước Đông Nam Á.

Đắk Nông hiện có gần 5.600ha cây ăn quả, tăng hơn 2.000ha so với năm 2010. Cây ăn quả phát triển nhanh ở nhiều địa phương trong tỉnh nhưng tập trung ở các huyện Đắk Mil, Đắk Glong, Đắk R’lấp, Krông Nô, thị xã Gia Nghĩa. Cây ăn quả của Đắk Nông có tiềm năng và giá trị cao như sầu riêng, bơ, chanh dây, quýt đường, măng cụt, chuối, xoài…

Tại Gia Lai, Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai đã đầu tư trồng gần 900ha cây ăn quả tại các huyện phía Bắc của tỉnh. Riêng năm 2018, Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai đã xuất khẩu gần 800 tấn trái cây sang các thị trường Trung Quốc, Thái Lan.

Trong tháng 7/2018, cụm nhà máy chế biến các sản phẩm từ rau, củ, quả công suất trên 20.000 tấn/năm của Công ty cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao (Ninh Bình) với vốn đầu tư hơn 297 tỉ đồng đặt tại huyện Mang Yang (Gia Lai) đã đi vào hoạt động. Mỗi năm, nhà máy thu mua và chế biến hàng trăm ngàn tấn rau, củ, quả các loại như chanh dây, chuối, bơ, xoài, sầu riêng, mãng cầu, khoai lang, rau chân vịt, đậu tương rau, ngô ngọt, bí Nhật Bản và nhiều loại rau, quả khác của Gia Lai, cũng như các tỉnh Tây Nguyên.

Định hình vùng chuyên canh

Định hướng đến năm 2030, UBND tỉnh Đắk Nông đưa ra quy hoạch phát triển diện tích cây ăn quả lên khoảng 18.500ha,  sản lượng hơn 288 ngàn tấn. Để nâng cao giá trị gia tăng sản phẩm, tỉnh xây dựng quy hoạch, hình thành những vùng chuyên canh cây ăn quả tập trung; xây dựng các vùng chuyên canh cây ăn quả ứng dụng công nghệ cao như trồng sầu riêng (Đắk Mil, TX. Gia Nghĩa); trồng chanh dây, cây có múi (TX. Gia Nghĩa, Đắk Glong, Đắk R’lấp)… Bên cạnh đó, Đắk Nông xúc tiến xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý cho một số sản phẩm cây ăn quả đặc sản như sầu riêng Đắk Mil, xoài Đắk Gằn (Đắk Mil), quýt đường Gia Nghĩa, chanh dây Đắk Glong; chú trọng quảng bá, tìm kiếm thị trường tiêu thụ, mời gọi doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực sản xuất, chế biến sản phẩm cây ăn quả...

Mô hình chuối già Nam Mỹ năm thứ 3 của bà Chang Thị Huyền Linh, dân tộc Nùng, ở thôn 1B, xã Quảng Sơn (Đắk Glong - Đắk Nông) ,trồng theo quy trình công nghệ cao. Ảnh: Hồ Mai.

Gia Lai hiện có nhiều mô hình chuyển đổi cây trồng bước đầu cho hiệu quả như chuyển từ trồng mì (sắn) sang trồng thanh long ở huyện Kon Chro; chuyển cà phê, tràm sang trồng cam ở huyện Kbang… Việc trồng xen canh các loại cây như bơ, mít, sầu riêng hay cải tạo vườn trồng cây ăn trái đặc sản cũng đang phát triển, giúp nhà vườn có nguồn thu đáng kể trên cùng một diện tích. Theo khảo sát, nhiều gia đình có thu nhập tăng thêm hàng trăm triệu đồng trên cùng một diện tích đất sản xuất.

Còn ở Đắk Lắk, việc phát triển bưởi, quýt, sầu riềng, bơ… tại các huyện Ea Kar, Ea Sup, Buôn Đôn đang mang hiệu quả kinh tế khá cao, không thua gì các vùng chuyên canh cây ăn trái của cả nước.

Theo TS. Trương Hồng, Viện trưởng Viện khoa học Kỹ thuật nông - lâm nghiệp Tây Nguyên, đất đai ở Tây Nguyên phù hợp với một số loại cây ăn quả và thực tế đã chứng minh, nhiều mô hình mang lại hiệu quả kinh tế rất cao. Như bơ, nhà vườn có thể thu 1 tỷ đồng/ha/năm, sầu riêng từ 800 triệu đồng đến 1 tỷ đồng/ha/năm. Điều này không chỉ chứng minh về mặt khoa học mà về mặt thực tiễn. Trong tương lai, Tây Nguyên có thể phát triển cây ăn quả thành thế mạnh chủ lực của Việt Nam.

Theo đà tăng của giá trị kinh tế thu được, diện tích các loại cây ăn quả ở Tây Nguyên cũng tăng nhanh chóng, với hàng chục ngàn hecta bước vào thời kỳ kinh doanh từ năm 2019. Điều đó có nghĩa là, sản lượng trái cây ở đây sẽ tăng rất nhanh trong vài năm tới. Nếu chính quyền và doanh nghiệp giải quyết tốt công tác thị trường, sẵn sàng về công nghệ bảo quản sau thu hoạch thì cây ăn quả sẽ thực sự trở thành trụ cột nông nghiệp mới của Tây Nguyên cùng với cà phê, hồ tiêu, cao su…, tạo nên sự phát triển bền vững cho nền kinh tế.