Chính sách thu hút nhân tài: Góc nhìn từ việc bổ nhiệm Phó vụ trưởng Vũ Minh Hoàng

Vũ Minh Hoàng (trái) trong lần tiếp xúc các doanh nghiệp Nhật Bản với vai trò Phó giám đốc Trung tâm Xúc tiến Đầu tư - Thương mai và Hội chợ triển lãm Cần Thơ.

Tài đâu đợi tuổi

Tự cổ chí kim, chuyện bổ nhiệm, thăng chức nhanh chẳng phải hiếm. Trong lịch sử nước Việt, Khoa Đinh Mùi (1247) triều Trần lấy người đỗ trạng nguyên là Nguyễn Thượng Hiền khi ông mới 13 tuổi và vài năm sau, ông lại được bổ giữ Chánh Ngự sử đài kiêm đông các Đạo học sĩ Bộ Công. Cùng thế hệ với Nguyễn Thượng Hiền còn có Lê Văn Hưu, 17 tuổi đỗ Bảng nhãn và Đặng Ma La, 14 tuổi đỗ Thám hoa.

Nhà Toán học hàng đầu Việt Nam, được thế giới kính trọng là GS Hoàng Tụy khi mới 28 tuổi đứng đầu nhóm viết bộ Tu thư (sách giáo khoa) và với các công trình toán học nổi tiếng như “Bài toán Tụy”, “lát cắt Tụy” hay Phương pháp “toàn cục tối ưu”… được thế giới ghi nhận và vinh danh, và biết bao nhiêu gương người trẻ tài hoa khác.

Trên thế giới, Tổng thống Donald Trump chỉ là ông vua bất động sản, chưa làm chính trị gia một ngày, chưa qua thống đốc bang, chưa qua bộ trưởng, chỉ từ một doanh nhân bước ngay qua cửa Nhà Trắng.

Nhớ lại cố sự “ba lần thăm lều cỏ” trong Tam quốc chí khi Lưu Bị ở tuổi xấp xỉ ngũ tuần phải lặn lội 3 lần đến lều tranh cầu cạnh cho được Gia Cát Lượng ra giúp sức (lúc đó Lượng mới có 27 tuổi). Sau này, đi tới đỉnh cao quyền lực, chấn hưng Hán thất, để lại tiếng thơm muôn đời, thiên hạ ai ai cũng cảm phục. Đây là một ví dụ điển hình nhất cho câu chuyện dùng người tài không phân biệt thân phận, tuổi tác.

Ngoài điển tích nêu trên, lịch sử loại người cũng ghi nhận nhiều nhân vật vĩ đại thành danh từ khi còn rất trẻ, đó là Alexander Đại đế lãnh đạo đế chế Macedonia (336 - 323 TCN) chinh phục gần như toàn bộ lãnh thổ thế giới vào thời điểm ấy khi ở độ tuổi 20.

Bây giờ có những trường hợp bổ nhiệm cán bộ lên chức nhanh lại gây ra chuyện ồn ào, bình luận, bàn tán là cớ làm sao? Trong khi đó, Đảng và Nhà nước luôn coi trọng công tác thanh niên, luôn đặt thanh niên ở vị trí trọng tâm trong chiến lược phát triển con người. Và gần đây, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đang kêu gọi, tạo cơ hội, điều kiện thuận lợi nhất cho những người trẻ có thể khởi nghiệp thành công.

Rõ ràng, vấn đề ở đây không phải là “thần tốc” hay “siêu tốc”. Việc then chốt nhất để tuyển chọn, bổ nhiệm cán bộ là chúng ta cần quan tâm nhiều hơn đến bản chất của công việc người cán bộ đó đảm nhiệm, tức là đức và tài, năng lực, phẩm chất của cán bộ. Còn “siêu tốc” chỉ là một vấn đề tức thời. Bổ nhiệm nhanh hay chậm không quan trọng bằng việc bố trí đúng hay không đúng con người để đảm đương nhiệm vụ đó.

Đánh giá cán bộ không thể vì sức ép dư luận

Cách đây mấy hôm, sau khi Ủy ban Kiểm tra Trung ương có thông báo Kết luận một số vụ việc nổi cộm tại Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ, câu chuyện “Phó Vụ trưởng trẻ tuổi Vũ Minh Hoàng” lại nóng lên thêm một lần nữa. 

Hiện nay, đang xuất hiện hai luồng dư luận.

Luồng thứ nhất cho rằng, việc bổ nhiệm Vũ Minh Hoàng có điều bất thường, không bảo đảm nguyên tắc, quy trình, thủ tục và không đủ điều kiện, tiêu chuẩn…

Nhưng luồng thứ hai lại hoàn toàn trái ngược, cái tồn tại, thiếu sót ở đây là do quy trình, thủ tục, chứ đối với Hoàng, thật đáng ngưỡng mộ quá đi chứ, với tài năng, trí tuệ, khát vọng của tuổi trẻ và mong muốn được khẳng định mình để cống hiến cho quê hương, đất nước thì đó đâu phải tội lỗi.

Trong khi rất nhiều du học sinh ở Mỹ và phương Tây tìm mọi cách ở lại bằng được “xứ người”, được coi là chuyện bình thường, việc một cán bộ 9X biết 5 ngoại ngữ: Anh, Pháp, Trung Quốc, Tây Ban Nha và Nhật Bản, có 1 bằng đại học, 2 bằng thạc sĩ và sắp tốt nghiệp tiến sĩ, sau khi du học trở về Việt Nam được bổ nhiệm làm Phó Vụ trưởng, tại sao lại bất thường?

Trước hết, phải nói về một thực trạng, đó là thời gian gần đây xuất hiện nhiều vụ bổ nhiệm “thăng tiến”, “thần tốc”… nên việc hoài nghi không phải không có lý do. Thế nhưng không thể “vơ đũa cả nắm” rồi phủ nhận sạch trơn đi tất cả.

Hiện tượng một số người được bổ nhiệm theo “quy trình” làm ảnh hưởng tới không ít cán bộ có năng lực, phẩm chất tốt, đặc biệt cán bộ trẻ hoang mang càng tìm cách rời bỏ đất nước, mặc dù thâm tâm họ rất muốn ở lại đất nước để cống hiến sức lực, tài năng của mình. Nguy hiểm hơn là làm nhân dân mất lòng tin vào những cán bộ có tâm, có tài thực sự.

Trên đây là những luồng dư luận đang phán xét Vũ Minh Hoàng. Xưa nay dư luận được xem là “tòa án vô hình” - đầy quyền uy. Bởi nhiều vụ việc được phanh phui, đem ra ánh sáng là nhờ dư luận, nhưng cũng “đầy rẫy” cảnh đời oan trái từ dư luận hiểu lầm gây ra. Thôi thì lẽ thường, trọng chứng hơn trọng cung vẫn là khách quan nhất.

Cụ thể là trường hợp của Vũ Minh Hoàng, sinh ngày 27/8/1990, quê ở huyện Lương Tài, Bắc Ninh, khi được bổ nhiệm làm Phó Vụ trưởng, Vụ Kinh tế Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ theo Quyết định số 824/BCĐTNB, ký ngày 15/1/2016.

Sau đó, Vũ Minh Hoàng được chuyển về làm Phó Giám đốc Trung tâm xúc tiến đầu tư thương mại và Hội chợ triển lãm Cần Thơ theo quyết định số 493/QĐ-UBND ký ngày 26/7/2016.

Vậy, Vũ Minh Hoàng có đủ năng lực để đảm nhiệm chức vụ đó không?

Xét về mặt bằng cấp và học vị, Vũ Minh Hoàng được đào tạo rất bài bản tại những nền giáo dục hàng đầu thế giới. Chỉ mới 26 tuổi, Hoàng có trong tay lưng vốn là những tấm bằng danh giá và biết tới 5 ngoại ngữ. Sang Anh học trung học từ năm 16 tuổi, sau đó học cử nhân Chính trị quan hệ quốc tế, thạc sĩ Phát triển quốc tế tại Đại học Kent, cơ sở Anh và Bỉ. Bằng thạc sĩ thứ 2 về Hành chính công, tại Đại học Thanh Hoa (Trung Quốc). Thời điểm hiện tại, Vũ Minh Hoàng đang hoàn thiện thủ tục nhận bằng Tiến sĩ ngành Kinh tế, khoa Nông nghiệp và Cuộc sống tại Đại học Tokyo (Nhật Bản).

Đối với 2 công trình của Vũ Minh Hoàng, đó là luận án “Hợp tác kinh tế với Trung Quốc và ý nghĩa đối với sự phát triển của Việt Nam trong tương lai”.

Vũ Minh Hoàng nằm trong danh sách lưu học sinh ưu tú đạt được học bổng “Chuyên mục học bổng Ngân hàng Phát triển Quốc gia cho người nước ngoài học tại Trung Quốc” năm 2013.

Và luận văn thạc sĩ Hành chính công do Phó giáo sư Cheng Ling hướng dẫn của Trường Đại học Thanh Hoa (Tsinghua) Trung Quốc. Cần lưu ý, Đại học Thanh Hoa (Tsinghua) của Trung Quốc xếp thứ 35 trên 100 trường Đại học thế giới.

Theo “Timer Higher Education World Regulation Rankings, 2013" với đề tài "Công cuộc công nghiệp hóa nông thôn Việt Nam” - Đổi mới lĩnh vực phi nông nghiệp ở Đồng bằng sông Cửu Long, sinh viên Vũ Minh Hoàng đã khảo sát nghiên cứu nhiều thời gian với các địa điểm khác nhau ở Đồng bằng sông Cửu Long với những số liệu và lập luận thuyết phục người đọc.

Một đề tài hữu ích cho sự phát triển kinh tế nói chung và công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn Việt Nam nói riêng, cụ thể là lĩnh vực phi nông nghiệp ở Đồng bằng sông Cửu Long.

Căn cứ vào đâu, Vũ Minh Hoàng lại được làm luận án thạc sĩ ở Đại học Thanh Hoa, Trung Quốc? Chả nhẽ lại “chạy”.

Để được làm luận án thạc sĩ Vũ Minh Hoàng đã từng tốt nghiệp hạng giỏi cử nhân với chuyên ngành: Chính trị và Quan hệ quốc tế của Đại học Kent tại Đại hội đồng Trường Đại học tổ chức vào ngày 19/7/2011.

Rõ ràng để tốt nghiệp Đại học Kent, Vũ Minh Hoàng phải thông thạo tiếng Anh và làm thạc sĩ ở Đại học Thanh Hoa (Trung Quốc), đương nhiên phải biết tiếng Trung và hiện nay Hoàng đã lấy được bằng tiến sĩ tại Nhật Bản.

Được cử đi học nhưng Vũ Minh Hoàng xin tự túc kinh phí, không lấy tiền của Nhà nước, thế mà cũng có người thắc mắc chả nhẽ cứ lấy tiền của Nhà nước để đi học mới đúng “quy trình”.

Quá trình bổ nhiệm Vũ Minh Hoàng diễn ra như thế nào?

Vũ Minh Hoàng được Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ tuyển dụng vào Phòng Nghiên cứu - Tổng hợp Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ không qua hình thức thi tuyển theo Quyết định số 540-QĐ/BCĐTNB ngày 19/5/2014 về việc thành lập Hội đồng xét tuyển công chức; Biên bản số 34-BB/BCĐTNB ngày 20/5/2014 họp Hội đồng xét tuyển công chức; Công văn số 3037-CV/BCĐTNB ngày 20/5/2014 gửi Ban Tổ chức Trung ương về việc xét tuyển không qua thi tuyển đối với công chức và Ban Tổ chức Trung ương có công văn số 6799-CV/BTCTW ngày 02/6/2014 về việc tuyển dụng không qua thi tuyển.

Ngày 04/6/2014, Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ ra quyết định số 546-QĐ/BCĐTNB tuyển dụng vào Phòng Nghiên cứu – Tổng hợp Văn phòng Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ. Ngày 08/9/2014, Hoàng có đơn xin đi nghiên cứu khóa Tiến sĩ trong chương trình quốc tế về nghiên cứu phát triển nông nghiệp (IPADS) tại Trường Đại học Tokyo Nhật Bản từ ngày 01/10/2014 đến ngày 30/9/2017 (có Thông báo của Trường Đại học Tokyo) và Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ có Quyết định số 590- QĐ/BCĐTNB ngày 08/9/2014 đồng ý cho Vũ Minh Hoàng đi học nước ngoài kinh phí tự túc và không hưởng lương. Được biết, việc tuyển dụng, Vũ Minh Hoàng được lãnh đạo Ban thống nhất và thực theo quy trình, thủ tục bổ nhiệm cán bộ tại Kết luận số 86-KL/TW ngày 24/01/2014 của Bộ Chính trị về chính sách thu hút, tạo nguồn cán bộ từ sinh viên tốt nghiệp xuất sắc, cán bộ khoa học trẻ (mục 4.2 quy định về chính sách tuyển dụng trực tiếp không qua thi tuyển).

Ngày 15/01/2016, sau nhiều cuộc họp, tập thể Ban có quyết định điều đồng và bổ nhiệm Hoàng từ chuyên viên Phòng Nghiên cứu Tổng hợp giữ chức Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế. Ngày 17/2/2016, UBND TP. Cần Thơ có Công văn số 517/UBND-NCPC về việc đề nghị điều động Vũ Minh Hoàng về UBND TP Cần Thơ công tác. Cùng ngày, lãnh đạo Ban chỉ đạo Tây Nam Bộ có Quyết định số 02-QĐ/BCĐTNB chấp thuận cho Vũ Minh Hoàng chuyển công tác về UBND Thành phố Cần Thơ và sau đó được TP. Cần Thơ bổ nhiệm làm Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Đầu tư - Thương mại và Hội chợ Triển lãm TP. Cần Thơ.

Dùng người tài hay để “chảy máu chất xám”?

Có lẽ không ít người trong chúng ta luôn cổ súy cho cách dùng người “trọng thực tài chứ không trọng hư danh”, “trọng thực việc chứ không trọng bằng cấp” thì việc nhìn vào bằng cấp đồ sộ của Vũ Minh Hoàng không chỉ đi ngược lại những tiêu chí trên mà còn hình thành tư duy đánh giá phẩm chất cán bộ dựa vào “sơ yếu lý lịch”.

Vậy, năng lực của Hoàng qua học tập và công tác được nhận xét như thế nào?

Ông Vũ Q. H (cha của Hoàng) xác nhận việc Hoàng tốt nghiệp thạc sĩ tại Đại học Thanh Hoa và Đại học Kent là hoàn toàn chính xác và bằng năng lực thật sự của bản thân. Bên cạnh đó, ông H. cũng thẳng thắn khẳng định Hoàng thông thạo 5 thứ tiếng Anh, Pháp, Trung Quốc, Nhật Bản và Tây Ban Nha là đúng sự thật.

Bởi theo ông H., từ nhỏ Hoàng đã được gia đình cho học tiếng Pháp và tiếng Trung. Tuy nói là quê ở tận Bắc Ninh nhưng Hoàng vốn sinh ra và lớn lên tại TP. Hồ Chí Minh và được gia đình tạo điều kiện theo học tại các trường danh giá của thành phố. Môi trường sống, điều kiện học tập tốt nhất cùng với năng khiếu về ngoại ngữ sẵn có nên Hoàng có điều kiện tiếp cận nhanh với nhiều ngôn ngữ của một số nước trên thế giới.

Nhận xét về cậu học trò, Phó Giáo sư CHEN Ling - Trường Chính sách công và Quản lý (SPPM), Đại học Thanh Hoa phải thốt lên rằng: “Hoàng là một thủ lĩnh sinh viên nổi bật và có khả năng làm việc nhóm rất tốt. Cậu ấy luôn là một trong những thủ lĩnh của Câu lạc bộ tranh luận SPPM-IR Thanh Hoa. Các kỹ năng hợp tác nổi bật và nỗ lực tuyệt vời của cậu ấy đã giúp cho mọi hoạt động của Câu lạc bộ tranh luận thành công tốt đẹp. Bạn sẽ không bao giờ phải hối tiếc khi chấp nhận một sinh viên xuất sắc như vậy”.

Tại chương trình nghiên cứu sinh ngành khoa Nông nghiệp và Cuộc sống tại Đại học Tokyo (Nhật Bản) mà Hoàng đang theo học, Phó Giáo sư Hiroyuki Kawashima đã nhận thấy tài năng khác biệt của Vũ Minh Hoàng. “Tính đến bây giờ, tại Đại học Tokyo, tôi đã hướng dẫn cho khoảng 100 học viên, nhưng tôi thấy rằng, tài năng vô cùng xuất sắc của Vũ Minh Hoàng sẽ đứng top đầu. Tôi tin rằng, em ấy sẽ là nhân tài thích hợp nhất với tư cách là cầu nối giữa Nhật Bản và Việt Nam. Tôi mong muốn các quan chức Chính phủ Việt Nam sẽ xem xét để sau khi Hoàng về nước sẽ được bổ nhiệm vào cương vị có thể phát huy được năng lực của minh”, Phó Giáo sư Hiroyuki Kawashima nhận xét cậu học trò.

Ông Nguyễn Văn Thơ, nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, nguyên Đại sứ đặc mệnh toàn quyền của Việt Nam tại Trung Quốc rất tâm đắc khi nói về Hoàng. “Trong thời gian học tại Trung Quốc, Hoàng là học sinh giỏi, xuất sắc, năng động, hăng hái trong sinh hoạt, tích cực tham gia các phong trào sinh viên. Quan điểm cách mạng vững chắc, động cơ đúng đắn, đạo đức tốt, không lung lai”, ông Thơ nói.

Nhận xét về những ồn ào gần đây liên quan đến Vũ Minh Hoàng, một vị nguyên lãnh đạo Đảng nhận định, chúng ta cần phải tìm hiểu kỹ, Hoàng được tuyển dụng, đề bạt như thế nào, có “chạy chọt” gì không? hay Hoàng tự đi bằng đôi chân, khả năng của mình. Tôi cho rằng, theo tinh thần khởi nghiệp mà Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ khuyến khích, thì tuổi trẻ như Vũ Minh Hoàng dám làm, dám đảm nhận công việc đó thì xứng đáng quá đi chứ.

“Trong vụ việc này, nếu kiểm điểm những người lãnh đạo thời kỳ đó tại Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ vì nhiều khuyết điểm là có lý, nhưng đối với Vũ Minh Hoàng, nó chẳng khắc gì “cháy thành vạ lây”. Bởi lẽ, thời kỳ đó, việc đề bạt Vũ Minh Hoàng là do các cấp xét thấy năng lực, trình độ của Hoàng và đã tham mưu, đề nghị lãnh đạo Ban Chỉ đạo bổ nhiệm. Chúng ta đã nói rất nhiều về vấn đề “siêu tốc” trong quá trình bổ nhiệm cán bộ tại Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ, nhưng dấu hiệu là gì, bằng chứng “chạy chọt” có hay không thì làm sao khẳng định người ta có khuyết điểm được. Ngoài ra, bản thân Hoàng rất chịu khó rèn luyện, học giỏi, thành thạo 5 thứ tiếng. Đáng lẽ, Hoàng cần phải được biểu dương là tấm gương sáng cho nhiều thanh niên Việt Nam. Đặc biệt, Hoàng được các giảng viên nổi tiếng đáng giá rất cao. Đại học Thanh Hoa, Tokyo là những ngôi trường Vũ Minh Hoàng học tập đều là cái nôi đào tạo ra lãnh tụ của Trung Quốc và Nhật Bản.

Để thu hút nhân tài phải tạo môi trường phát huy tài năng trẻ. Môi trường ở đây không chỉ là đảm bảo cuộc sống cho họ mà quan trọng hơn cả là môi trường làm việc để họ phát triển năng lực.

Một người lo bằng kho người làm, trình độ, trí tuệ dìu dắt hàng trăm người. Người như Hoàng là điểm sáng của lớp trẻ. Ai sai người đó phải chịu trách nhiệm và bị xử lý. Ai đúng mà bị hàm oan cũng cần cũng xin lỗi, bồi thường danh dự. Chứ cứ duy ý chí, suy đoán cảm tính là có tiêu cực, con ông cháu cha mà đòi kỷ luật là vô lý. Nếu cứ để dư luân tự do suy xét như thế, ảnh hưởng rất đến môi trường thu hút tài năng mà nhiều năm qua chúng ta đã dày công vun đắp, gây dựng”, vị này nhấn mạnh.

Trong khi, cuộc chiến giành giật tài năng giữa các quốc gia ngày càng quyết liệt. Giữ và thu hút tài năng đòi hỏi chính sách, chiến lược và biện pháp cụ thể. Các quốc gia cần tạo môi trường thuận lợi để giữ tài năng ở lại và mặt khác thu hút tài năng, sao cho cán cân tài năng giữa phần chảy đi và lượng hút đến có lợi nhất cho đất nước.

Trên thực tế, ở nước ta, nhiều người tài chưa được trọng dụng, nhất là những người trẻ tuổi. Trong rất nhiều nguyên nhân, nguyên nhân quan trọng nhất là sự chưa hợp lý trong cơ chế, chính sách điều kiện làm việc bởi chúng ta chưa có một cơ chế đãi ngộ xứng đáng, dẫn đến tình trạng người tài không tôn trọng đúng mức, không tạo điều kiện cho người tài phát huy hết khả năng và thực tài của bản thân. Đất nước muốn phát triển thì phải trọng dụng, bổ nhiệm những con người bản lĩnh, trí tuệ, năng động, sáng tạo…, do đó, vấn đề của Nhà nước là cần có các phương án, chính sách thiết thực hơn nữa trong việc ưu đãi, động viên, khích lệ những người học tập ở nước ngoài trở về, tránh bị chảy máu chất xám.
 

Khởi Nguyên